Όταν ο Καραγκιόζης συνάντησε τη Μέρκελ στα Εξάρχεια

του Γιάννη Σολδάτου

Όταν μπήκε ΕΝΦΙΑ στην καλύβα του Καραγκιόζη και φόρος μεταποίησης στο αυγό που έκανε μια κότα που είχανε, επειδή η Αγλαΐα το τηγάνιζε με αλατοπίπερο, η καραγκιόζικη οικογένεια βρέθηκε άστεγη στο βασίλειο των Εξαρχείων. Σ’ αυτό το ιδιότυπο κράτος εν κράτει ο καθένας διάλεξε τον ανάλογο ρόλο και άρχισαν να τους επισκέπτονται όλοι οι ήρωες του ευρύτερου θιάσου, ως τον Μεγαλέξανδρο και την Ωραία Ελένη. Βασικό πρόσωπο ο Μορφονιός που έγινε πρωθυπουργός και μεγαλώνει η μύτη του ανάλογα με τα ψέματα που λέει. Εκεί θα τους επισκεφτεί μια μέρα και η καγκελάριος Μέρκελ…

Το ANALOGIO FESTIVAL ολοκληρώθηκε και φέτος στο Θέατρο Τέχνης, στη σκηνή της οδού Φρυνίχου 14 στην Πλάκα.  Το κοινό είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει οκτώ ελληνικά θεατρικά έργα (σε πρώτη παρουσίαση) και τρία σλοβάκικα καθώς και μια σειρά παράπλευρων εκδηλώσεων.

Εγώ παρακολούθησα μόνο ένα από τα αναλόγια αυτά, με τον ευφάνταστο τίτλο «Όταν ο Καραγκιόζης συνάντησε την Μέρκελ στα Εξάρχεια» του Γιάννη Σολδάτου. Με την συνοδεία μουσικών συνθέσεων του Πανίνου Δαμιανού που παίχτηκαν ζωντανά στη σκηνική από τον ίδιο και δύο ακόμα εξαιρετικούς μουσικούς, ο δημοφιλής ήρωας του Ελληνικού θεάτρου σκιών, αποδιωγμένος από την καλύβα του, άστεγος στα Εξάρχεια, ζει νέες περιπέτειες στην Ελλάδα της κρίσης. Το κείμενο, σκωπτικό, σε επιθεωρησιακή φόρμα με τα στιγμιότυπα να ακολουθούν το ένα το άλλο, μας παρουσιάζει τις γνωστές, κλασσικές φιγούρες του καραγκιόζη σε θεατρικούς ρόλους, προσθέτοντας και «επίτιμους» καλεσμένους της ευρύτερης μυθολογίας του, με γκεστ σταρ, ένα  πολυσυζητημένο, πολιτικό πρόσωπο, την νικήτρια των πρόσφατων Γερμανικών εκλογών, Άνγκελα Μέρκελ, η οποία ως εφιάλτης μάλλον παρά ως άγγελος, έχει μπει στη ζωή μας τα τελευταία χρόνια, παίζοντας το ρόλο του Πασά στον οντά μας, με τις ευλογίες της εκάστοτε ηγεσίας μας. Η πλοκή δεν ακολουθεί την κλασσική δομή της δραματουργίας του θεάτρου σκιών όπου ο ήρωας καραγκιόζης έρχεται αντιμέτωπος με μια πρόκληση και ακολουθεί η σύγκρουση για να ολοκληρωθεί η παράσταση με την αίσια φαινομενικά αλλά απ-αίσια κατά βάθος λύση. Προτιμάει εδώ η δραματουργία να μας κάνει μια επιθεωρησιακού τύπου ξενάγηση στους ήρωες έτσι όπως θα μπορούσαν να έχουν διαμορφωθεί στις μέρες μας μέσα από τις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές που ενέσκηψαν στον 21^ο αιώνα και κυρίως την πολυσυζητημένη οικονομική κρίση.

Στον αυθεντικό Καραγκιόζη υπάρχει πάντα η αντίφαση ανάμεσα στο σωστό για να πράξεις και στο αναγκαίο ώστε να επιζήσεις. Ο καραγκιόζης βιώνει αυτή την αντίφαση με τον τρόπο του μέσου ανθρώπου, του αδύναμου όντος που παρασύρεται από τις συνθήκες κι εγκαταλείπεται στη μοίρα του αρνούμενος να έρθει αντιμέτωπος με αυτήν και να την αλλάξει.   Ο χλευασμός για τα πάντα και τους πάντες των ηρώων του θεάτρου αυτού, συμπεριλαμβανομένων όλων των προσώπων και με πρωτεύοντα τον εμβληματικό καραγκιόζη, γίνεται εν τέλει ένα εργαλείο αυτογνωσίας αλλά μόνο στην περίπτωση που ο θεατής δεν θα ταυτιστεί με τον απόγονο αυτό των αρχαίων καλικαντζάρων και θα μπορέσει να δει καθαρά πως τόσο όσο τον σώζει ο καραγκιόζης μέσα του αλλά τόσο και τον τρώει. Όμως στην δραματουργία αυτή του Σολδάτου οι αντιθέσεις τέτοιου τύπου εξομαλύνονται καθώς οι ήρωες εμφανίζονται όχι ως οι  μορφές ενός κόσμου που κατατρώει με διάφορους τρόπους τον εαυτό του αλλά ως οι νοσταλγικές φιγούρες από το παρελθόν που διατηρώντας κάποια εξωτερικά τους γνωρίσματα σαν πολύτιμες αποσκευές, εισχωρούν στο παρόν διεκδικώντας να εγείρουν όχι την συνείδηση αλλά την συγκίνηση του κοινού. Τι θα ήταν ο Καραγκιόζης σήμερα; Ένας άστεγος των Εξαρχείων, ένας αναρχικός, ένα παρακρατικό στοιχείο; Κάποιος που αντιστέκεται έστω και χαλαρά, έστω και μέσα από τον λόγο χωρίς να τολμάει την πράξη; Μα ουδέποτε υπήρξε κάτι τέτοιο, ο αρχετυπικός ήρωας των σκιών της παιδικής μας ηλικίας. Πάντα πάλευε για μια θέση στην κοινωνία των ευνοημένων, ήθελε να εισχωρήσει στα άδυτα της εξουσίας, ενστερνίζονταν  διάφορες ιδιότητες που δεν κατείχε για να κερδίσει έστω κι ένα από τα ψίχουλα που θα έπεφταν από το τραπέζι του ισχυρού, τον οποίο δεν εκτιμά μεν αλλά δεν διστάζει καθόλου και να κολακέψει με κάθε τρόπο αρκεί αυτό να του αποφέρει κάποιο κέρδος.  Ποιος λοιπόν θα ήταν σήμερα ο καραγκιόζης; Ποιος θα ήταν ο Έλληνας εκείνος του 21^ου αιώνα που κοιτάζοντας τον εαυτό του στον καθρέφτη της ιστορίας θα έβλεπε το είδωλο του αρχετυπικού αυτού κομπιναδόρου του προηγούμενου αιώνα; Ένα ερώτημα για συγγραφείς κι όχι μόνο…

Στην παράσταση τώρα:

Ο σκηνοθέτης του αναλογίου Δημήτρης Παντελιάς, έστησε ένα λαϊκό θέαμα, αστείο, συγκινητικό, με ονειρική ατμόσφαιρα αντλημένη από την αισθαντική παράδοση του μαγικού ρεαλισμού, εναρμονισμένο με τα υπέροχα μουσικά σχόλια, τραγούδια και γέφυρες, ένα μιούζικαλ που κρατιέται από την άγκυρα της ανάγνωσης του κειμένου χωρίς όμως να «προσγειώνεται» στο λόγο σαν τυπικό αναλόγιο. Αντιθέτως το νοιώθουμε να ελίσσεται ανάμεσα στην ανάγνωση και την ερμηνεία, με κυρίαρχη την δεύτερη και να απογειώνεται σε στιγμές έντασης ως θέαμα-θέατρο. Θα μπορούσε λοιπόν εύκολα να μετασχηματιστεί σε παράσταση αυτό το ατμοσφαιρικό αναλόγιο, το έντεχνα σκηνοθετημένο, που υποκριτικά απογειώνει ως κορυφαίος ενός χορού ρακένδυτων νεοελλήνων,  ο Γεράσιμος Γεννατάς πλαισιωμένος από μια πλειάδα εξαιρετικών ηθοποιών. Ο έμπειρος θεατρίνος, με το διεισδυτικό του χιούμορ, το πικρό και σαρκαστικό βλέμμα, την ικανότητα να μαγνητίζει το κοινό του, καταφέρνει να μας δώσει την εικόνα ενός Καραγκιόζη διπολικού, γλυκόπικρου, μαγνητικού και ταυτόχρονα ηττημένου. Θα ξεχωρίσω επίσης από την πλειάδα των ηθοποιών που λειτούργησαν με συντονισμό και εξαιρετική χημεία σαν σύνολο, τον Ιωσήφ Ιωσηφίδη, βαθύ και εφευρετικό σε όποιο ρόλο κι αν έχει αναλάβει, τον Αυγουστίνο Ρεμούνδο, άμεσο κι αυθεντικό και την εύθραυστη Ευγενία Αποστόλου, μια ηθοποιό γεμάτη αποχρώσεις και με πλούσια υποκριτική γκάμα. Ατμοσφαιρική η σκηνή στην οποία οι ηθοποιοί μετατρέπονται σε σκιές πίσω από μια «οθόνη» και συγκινητικό το φινάλε με την εικόνα του Άη Λαού κυρίαρχη να φωτίζει την υποσυνείδητη σχέση μας με τον αρχετυπικό κυρ Καραγκιόζη και τον κόσμο του, έναν ήρωα που σαν κι αυτόν «συλλογιέται» ο λαός μας, από αυτόν θα ήθελε να αποδεσμευτεί σαν νοοτροπία και μοίρα και τούτον πάλι αναζητά ως υπόδειγμα σε καιρούς ένδειας όπως αυτός που τώρα διανύουμε. 

Σκηνοθεσία: Δημήτρης Παντελιάς

Φωτισμοί: Παναγιώτης Βασιλάκης

Ενδυματολόγος: Ιωάννα Τσάμη

Μουσική: Πανίνος Δαμιανός

Μουσικοί: Πανίνος Δαμιανός, Ιωάννης Στρατάκης

Γιούλα Γιαννάκη

Ερμηνεύουν: Γεράσιμος Γεννατάς, Ευγενία Αποστόλου, Τατιάνα Παπαμόσχου, Αυγουστίνος Ρεμούνδος, Ιωσήφ Ιωσηφίδης, Μαριάννα Λαμπίρη, Σπύρος Βάρελης, Ιωάννης Στρατάκης, Έλλη Μπόμπολη, Κλέαρχος Παπαγεωργίου