Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι

του Oscar Wilde

(Σε θεατρική διασκευή Ρωζίτας Σώκου)

Η νουβέλα

Το πορτρέτο που γερνάει αφήνοντας το μοντέλο απείρακτο από το χρόνο και τις ζοφερές εμπειρίες του είναι μια φαντασιωτική παραμυθία που λατρεύτηκε όχι μόνο από το κίνημα του Εστετισμού και τους λάτρεις του αλλά κι από πλήθος αναγνωστών που διάβασαν την παράξενη νουβέλα με τις συμβολικές προεκτάσεις και επαναπροσδιόρισαν  μέσα απ’ το υπαρξιακό της εύρημα τις έννοιες της φθαρτότητας, της παραβίασης των ταμπού, της ανεξέλεγκτης ελευθερίας, της ύπαρξης της ψυχής ή της ανυπαρξίας της και της ενοχής απέναντι στην ηδονή όσον αφορά τις ακραίες εκφάνσεις της. Η ανθρώπινη φύση με κίνητρο την ακατανίκητη έξη της να παραβιάζει τα όρια, δικαιώνοντας έτσι κυρίως την υπαρξιακή της απληστία, βρίσκει μέσα από το πρόσχημα της αφθαρσίας ένα ικανό άλλοθι για να παρεκτραπεί. Όμως ο ρομαντικός συγγραφέας ορίζει ως τίμημα μια ποινή πέρα απ’ την φθορά της εικόνας που εν τέλει εξολοθρεύει τον ήρωα και τον περίγυρό του, αναιρώντας την σημασία της κυριαρχίας της νιότης, της ικανότητάς της να διαρρηγνύει τα όρια και της εξωτερικής ομορφιάς που προβάλλει σχεδόν ως όπλο κι επικεντρώνοντας στην ποιότητα την εσωτερική, της ψυχικής και πνευματικής πληρότητας, δικαιώνοντας έτσι  τα όρια κι επιβεβαιώνοντας τις ηθικές επιταγές του διαφωτισμού. Ο τραγικός ήρωας διαπράττει την ύβρη την στιγμή που εύχεται να παραμείνει αυτός νέος και να γεράσει το απεικονισμένο μοντέλο κι όχι όταν αργότερα παρασύρεται σε παρεκτροπές που οδηγούν από την εξολόθρευση όσων τον αγαπούν, ως τον φόνο του ίδιου του δημιουργού του πορτρέτου. Παραβιάζει ένα βασικό κανόνα της φύσης ο οποίος αποτελεί αδιατάραχτο κι απαραβίαστο νόμο της. Η τρέλα που τον καταλαμβάνει στην πορεία τον οδηγεί σε μια περιπέτεια ζωής στην οποία αυτός είναι το έργο τέχνης καθώς μέσα από κάθε του πράξη εξιδανικεύει το απαγορευμένο, οριοθετώντας μια νέα ηθική πέρα από κάθε φυσικό κι ανθρώπινο όριο. Όταν συνειδητοποιεί πως κινείται πλέον επί «ξυρού τύχης», στην κόψη του ξυραφιού, ο σπαρακτικός ήρωας εγκαταλείπει τον αξιαγάπητο κυνισμό του για να έρθει αντιμέτωπος με το έργο τέχνης που αυτός έχει δημιουργήσει, τον εαυτό του,  γνωρίζοντας πως αδυνατεί να διευθετήσει την φρίκη του. Το έγκλημά του δεν είναι πως προσπάθησε να παραβιάσει κάθε όριο αλλά πως δεν είχε εν τέλει τη δύναμη να το κάνει. Η ανθρώπινη φύση του τόσο όσον αφορά το καλό όσο και στην υπηρεσία του κακού απαιτούσε κάτι που εκείνος ήθελε να συντρίψει. Την υποταγή στη φθορά, την τιμωρία και την εγκατάλειψη στο μοιραίο με το οποίο αδυνατούσε να έρθει σε στιβαρή αντιπαράθεση. Ο ήρωας συντρίβεται αλλά η πράξη του εξιδανικεύεται. Η ύπαρξή του καταρρέει και μέσα από την ίδια της την κατάρρευση ανυψώνεται ως το απόλυτο ιδανικό. Γίνεται εν τέλει από μοντέλο ζωγράφου, μοντέλο ζωής, επικίνδυνο και σκοτεινό αλλά και αφόρητα ελκυστικό κι αδιαπραγμάτευτα άφθαρτο. Για την ιστορία αναφέρουμε πως όταν το έργο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά, αρχικά το 1890 σε περιοδικό και μετά από ένα χρόνο σε βιβλίο, η κριτική το αντιμετώπισε σαν ένα βρώμικο και χυδαίο ανάγνωσμα αναγκάζοντας τον συγγραφέα να αναθεωρήσει ή και ν’ αφαιρέσει αποσπάσματα από το αρχικό κείμενο, κυρίως όσα είχαν ομοφυλόφιλο περιεχόμενο. Σήμερα, 120 χρόνια μετά, «Το Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι» κυκλοφορεί σε νέα έκδοση στην οποία περιέχεται το αρχικό κείμενο χωρίς λογοκρισία. Ο καθηγητής Αγγλικής φιλολογίας Nicholas Frankel του Πανεπιστημίου της Κοινοπολιτείας της Βιρτζίνια ανέλαβε τον σχολιασμό και την επιμέλεια του. Η έκδοση παρουσιάστηκε από το Harvard University Press.

Δεν τον ζωγραφίζω απλά και τελείωσε. Είναι κάτι περισσότερο από μοντέλο για μένα! Δεν μπορώ να πω πως η τέχνη δεν μπορεί να αποδώσει τέτοια μεγάλη ομορφιά! Δεν υπάρχει τίποτα που η τέχνη να μην μπορεί να καθρεφτίσει!
Αλλά κατά κάποιο τρόπο - αναρωτιέμαι αν με καταλαβαίνεις- η προσωπικότητά του με έχει επηρεάσει στο σημείο που να μου αλλάξει το στιλ. Βλέπω και κρίνω διαφορετικά τα πράγματα τώρα. Μπορώ πια, να αναδημιουργήσω τη ζωή πάνω στο πανί με έναν άλλο τρόπο που δεν γνώριζα ως τώρα! Η απλή παρουσία αυτού του αγοριού,-είναι για μένα άγουρο αγόρι κι ας έχει περάσει τα 20,- η απλή ορατή παρουσία του! Με σεργιανάει σε ένα καινούργιο μονοπάτι, που έχει σαν κλειδί την αρμονία της ψυχής και του σώματος. Έτσι νοιώθω μαζί όλο το πάθος του ρομαντισμού κι όλη την τελειότητα του Ελληνισμού! Εμείς στην αιώνια πάλη μας χωρίσαμε την ψυχή από το σώμα και επιβάλαμε ένα ρεαλισμό χυδαίο, μια κενή ιδεολογία! 

Η παράσταση

Η διασκευή της κυρίας Σώκου αποδεικνύει πως ούτε την νουβέλα έχει κατανοήσει σε βάθος αλλά ούτε και τους στοιχειώδεις κανόνες της δραματουργίας γνωρίζει. Φλύαρη, αδόμητη, χωρίς ουσιαστική ανάδειξη των διαλόγων και των χαρακτήρων με πολλά αφηγηματικά μέρη και κατάχρηση της φωνής οφ, καταργεί και την εστέτ αντίληψη του συγγραφέα για τις ανθρώπινες σχέσεις και τον κυνισμό του και κυρίως την εξαιρετική του ικανότητα να υπονοεί που θα προσέδιδε στο θεατρικό έργο διαχρονικότητα ανάλογη της νουβέλας και θα  το αναδείκνυε στις μέρες μας.

Η σκηνογραφική αντίληψη ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και ανέδειξε όλους τους επί μέρους χώρους και τις δυνατότητες της αίθουσας. Η εποχή υπονοείται χωρίς να αναπαρίσταται άμεσα μέσα από τα κοστούμια, τα οποία θα μπορούσαν να έχουν μια πιο εξελιγμένη αισθητική και τα ελάχιστα αλλά λειτουργικά σκηνικά εργαλεία.

Η σκηνοθεσία όμως είναι άνευρη, κουραστική και χωρίς ουσιαστικά ευρήματα. Δεν καταφέρνει να αναδείξει τους χαρακτήρες ούτε να ξεπεράσει τις κλασσικές δομές υποκριτικής και μάλιστα σε μια όχι και πολύ κολακευτική γι’ αυτές, εκδοχή τους.

Ο Τσακίρης έχει να αντιμετωπίσει την τεράστια δυσκολία μιας εσωτερικής ωρίμανσης η οποία δεν συμβαδίζει με την ηλικία του και καταφεύγει σε μια ερμηνεία που επιτείνει το ναρκισσιστικό στοιχείο έναντι της εσωτερικής καταβαράθρωσης. Υπάρχουν σημεία που αντιλαμβάνεται και αποδίδει επαρκώς τις μεταπτώσεις του Ντόριαν αλλά δεν υπάρχει ένας συνδετικός ιστός που να ορίζει το σύνολο της ερμηνευτικής του πορείας. Η Δούναβη δεν είναι κατάλληλη για τον ρόλο της Σύμπιλ ούτε εμφανισιακά, ούτε ηλικιακά, ούτε όσον αφορά το υποκριτικό υλικό της. Ο Σέμπης κι ο Λυκόπουλος ανταποκρίθηκα ως ένα βαθμό στους ρόλους τους αντίστοιχα του Χένρυ και του Μπάζιλ αλλά δεν κατάφεραν να αναδείξουν όσο θα έπρεπε την φθαρτική επίδραση του χρόνου πάνω τους, στο δεύτερο μέρος. Ο Βλάχος, και το αναφέρω δεύτερη φορά γι’ αυτό τον ηθοποιό, πρέπει να εξελίξει κι άλλο τα υποκριτικά του εργαλεία και να βελτιώσει την ορθοφωνία του, πριν καν επιχειρήσει να σμιλεύσει ρόλο επί σκηνής. Μια φιλόδοξη προσπάθεια της αξιόλογης ομάδας που όμως απαιτεί περισσότερη ωριμότητα και βαθύτερη εμπειρία για να έχει ευνοϊκότερο  αποτέλεσμα.

Το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε στην Ελλάδα το 1977 από το «Θέατρο Έρευνας» του Δημήτρη Ποταμίτη, και πάλι σε διασκευή της Ροζίτας Σώκου και με τον ίδιο στο ρόλο του Ντόριαν.

Διασκευή: Ροζίτα Σώκου
Σκηνοθεσία: Ελένη Δούναβη
Σκηνικά: Κωνσταντίνος Τσαλής
Κοστούμια: Ομάδα Ποτε...?
Επιλογή μουσικής επένδυσης: Ελένη Δούναβη
Επιμέλεια μουσικής: Μανώλης Κουτσάκης

Φωτογραφία: Νίκη Δαλιανά
Γραφιστική επιμέλεια: Δημήτρης Δημόπουλος
Make up-Hair styling: Αναστάσης Γαραγάνης

Παίζουν:

Γιώργος Τσακίρης: Ντόριαν Γκρέη
Ελένη Δούναβη: Σύμπιλ Βαίην
Γρηγόρης Σέρμπης: Χένρυ Γουόττον
Μπάμπης Λουκόπουλος: Μπάζιλ Χώλγουωρντ
Λευτέρης Βλάχος: Άλλαν Κάμπελ

Από τις 10/10/2011

Θέατρο Βαφείο

Αγ. Όρους 16 & Κωνσταντινουπόλεως 115

Μετρό Κεραμεικού

Βοτανικός

Τηλέφωνο: 2103425637

Τιμή εισιτηρίου: €10

Μέρες και ώρες παραστάσεων: Δευτέρα -Τρίτη, 21:30

Διάρκεια παράστασης: 90΄