Πάρις Τακόπουλος

Δεν θεωρώ τον εαυτό μου σουρεαλιστή

Tο έργο που είδαμε σε μορφή αναλογίου προχτές στο «Θέατρο της Ημέρας» φέρει τον σουρεαλιστικό τίτλο «Δευτέρα απουσία ή η επιστροφή του Μαρξ και του Έγκελς». Γράφτηκε πότε;

Γύρω στο 1978. Είχαν τυπωθεί το 1979, μαζί πέντε βιβλία με έργα μου θεατρικά και αυτό ήταν το ένα απ’ αυτά. Πάντως δεν θεωρώ τον εαυτό μου σουρεαλιστή. Υπερρεαλιστικά είναι μόνο τα πράγματα...

Τελικά βλέποντάς το σήμερα στο 2010, νομίζω πως έχει υπάρξει μ’ ένα τρόπο προφητικό.

Αυτό είναι ένα δίκοπο μαχαίρι για μένα. Πάντα δικαιολογία τους όταν αποφασίζουν να μην με ανεβάσουν είναι ότι το έργο είναι πιο μπροστά από την εποχή του. Αλλά ευτυχώς, οι νέοι άνθρωποι που θα ήταν φυσικό να μην γνωρίζουν μερικά από τα πρόσωπα και τα γεγονότα τα οποία αναφέρονται στα έργα μου, τα αγαπάνε και όχι μόνο θέλουν αλλά και τα ανεβάζουν. Το αστείο είναι ότι έρχονται οι κριτικοί με την ίδια νοοτροπία αυτών που δεν με ανεβάζουν, για να πουν ότι τα έργα μου αδικούνται από το μη επαγγελματικό παίξιμο των νέων. Αλλά αδικούνται από ποιόν; Απ’ αυτούς που τα παίζουν ή απ’ αυτούς που δεν τα παίζουν...

Τα 10 πρόσωπα, οι ήρωες ή αντιήρωες του έργου σας ποια είναι;

Εκτός από τον Μαρξ και τον Έγκελς, είναι μία Ντίβα προχωρημένης ηλικίας, ίσως και στα τελευταία της, ο εγγονός της, ένα νεαρό αγόρι, ο Μανωλάκης, που εμμέσως είναι κι ο πρωταγωνιστής στην εξέλιξη του έργου.

Μανωλάκης, δηλαδή Εμμανουήλ;… Κάτι θυμίζει ή ίσως συμβολίζει;

Το όνομά του όπως και κάποιων άλλων προσώπων, θυμίζει πρόσωπο της «Καινής Διαθήκης» ή της δικής μου Κενής με έψιλον. Αναφέρομαι σε Τζοϋσικό έργο μου, που όπως το Finnegans Wake του Joyce είναι έργο εν εξελίξει. Προς το παρόν έχουν δημοσιευθεί μόνον δύο τόμοι και είναι στα σκαριά κατόπιν, «πανδήμου» απαιτήσεως να γράψω κάτι προς αποκρυπτογράφηση του κειμένου τους. Και το όνομα αυτού: «Κενή Διαθήκη δια τους αναρχαρίους». Δεν μ’ αρέσει η λέξη «σύμβολο» αλλά κατά κάποιον τρόπο θυμίζει έναν σημερινό Υιό κάποιου Κυρίου.

Που περισσότερο θυσιάζεται παρά που φέρνει ένα μήνυμα...

Κυρίως αυτό, και περισσότερο σαν πρόσωπο, έναν προφήτη σχεδόν προϊστορικής εποχής. Επίσης είναι ένα σχόλιο για την τρομερά θρησκόληπτη αλλά και πολύ υποκριτική πίστη που δείχνουν ιδιαίτερα οι άνθρωποι στο «νέο κόσμο» της Αμερικής, και για όλες αυτές τις θρησκευτικές οργανώσεις που έχουν έντονα φανατικό χαρακτήρα, ενθυμίζοντα την αφοσίωση οπαδών ποδοσφαιρικής ομάδος. Όπως αυτό το ακραίο ρεπουμπλικανικό φαινόμενο, που μαζεύονται οι θρησκόληπτοι και οργανώνουν tea parties. Επίσης αυτό το πήγαινε-έλα, όχι μπροστά αλλά πίσω στην ιστορία το είχα δει περισσότερο επικρατούν εκείνη την εποχή. Όταν κάτι φαινόταν ότι δεν πάει καλά στο κομουνιστικό μπλοκ. Η αντίσταση π.χ. στην Πολωνία, γίνονταν μέσα από την θρησκεία. Και διερωτάται κανείς τι πρόοδος είναι αυτή όταν πάνε να ρίξουνε κάτι το οποίο δεν πηγαίνει καλά και έχει διαψεύσει τις ελπίδες τους για μια πιο προοδευτική κοινωνία, χρησιμοποιώντας μια παρωχημένη κι ακόμα πιο οπισθοδρομική κοσμοθεωρία. Βέβαια ο ίδιος ο Μάρξ παραδέχεται κάπου, αναφερόμενος στις θρησκείες, το όπιο του λαού, πως οι άνθρωποι έχουν ανάγκη μιας άνωθεν παρηγορίας και γι’ αυτό πέφτουν και θύματά της.

Έχουν την ανάγκη να κοιμούνται όρθιοι για να μην αντιμετωπίσουν το κυρίαρχο πρόβλημά τους που είναι η θνητότητά τους; Να μην ξυπνήσουν, με την συνεπαγωγή του πόνου που φέρνει το ξύπνημα;

Περίπου έτσι. Και για να γυρίσω στα πρόσωπα της Δευτέρας Απουσίας, είναι επίσης η Μαριλένα, η μητέρα του Μανωλάκη, ο άντρας της, ο Ιωσήφ, ένας ανακριτής, και τρεις δημοσιογράφοι.

Ποιο είναι το συμβάν που προκαλεί την συνάθροιση αλλά και την αλληλεπίδραση αυτών των προσώπων;

Υπάρχει μια διάδοση πως έχει επιστρέψει στη γη ο Μαρξ. Και φυσικά τα μέσα ενημέρωσης προσπαθούν να κάνουν ένα τέτοιο γεγονός πρωτοσέλιδο στις εφημερίδες τους. Κυκλοφορούν διαδόσεις, και έτσι κινείται το ενδιαφέρον της Αρχής που εκπροσωπείται από τον Ανακριτή, ο οποίος ενώ στην αρχή λειτουργεί σαν τυπικός δικαστικός, βλέποντας τα πράγματα σε «άσπρο» και «μαύρο», όσο προχωρεί το έργο αποκαλύπτεται πως είναι σχεδόν σχιζοφρενής. Και ο μόνος «αθώος» σ’ όλο το δράμα είναι ο Ιωσήφ, ο οποίος αγνοεί τη διάδοση της επιστροφής, όπως προσπαθεί να αγνοεί ακόμα και την ίδια την ύπαρξη του Μαρξ. Ενώ ο μικρός Μανωλάκης είναι ένα υπερφυσικό παιδί που υποφέρει κι από επιληψία και …

Έχει μία διαύγεια σκέψης παρ’ όλο που σαν χαρακτήρας παραμένει παιδί.

Ναι. Το κύριο πρόσωπο όμως που χαρακτηρίζει το έργο είναι η ντίβα, που την παίζει η Αγγελική Παπαδοπούλου και είναι ένας αντιπροσωπευτικός χαρακτήρας που βρίσκεται μεταξύ οπερέτας και όπερας. Κυρίως με την έννοια την κακή της οπερέτας και της όπερας. Άλλωστε στη γλώσσα μας χρησιμοποιείται συνήθως με την μειωτική της έννοια. Εκείνη είναι και η μόνη που απαντάει στις απορίες του εγγονού της κι ίσως είναι η μόνη που έχει συνείδηση του περιβάλλοντος χώρου, αν και σε διάφορα μέρη του έργου, κοιμάται σαν Πυθία. Από την άλλη πλευρά έχουμε τους δημοσιογράφους. Εκπροσωπούν τις τρεις παρατάξεις, άκρα αριστερά, άκρο κέντρο και άκρα δεξιά. Το έργο ανέβηκε από δέκα φοιτητές, απόφοιτους του μαθήματος θεατρολογίας, και μαθητές της Χαράς Μπακονικόλα, που με μεγάλο ενθουσιασμό δέχτηκαν, και μέσα σε πολύ περιορισμένο χρόνο ετοιμάστηκαν να το παρουσιάσουν σε μορφή Αναλογίου στο Θέατρο της Ημέρας στα πλαίσια ενός αφιερώματος που οργάνωσε για Έλληνες θεατρικούς συγγραφείς.

Έχει ξαναγίνει έργο σας αναλόγιο αν θυμάμαι καλά...

Στην Θεατρική Ακαδημία της Αγίας Πετρούπολης, παρ’ ολίγο να παρουσιαστεί ως θεατρικό αναλόγιο όπως είχε προγραμματιστεί, η «Τελευταία έκτρωση» ένα άλλο μου έργο. Εκεί βρέθηκα προ εκπλήξεως διότι τα παιδιά είχαν δουλέψει δυόμιση μήνες μ’ έναν σκηνοθέτη της Ακαδημίας κι είχαν αποφασίσει να με ανεβάσουν ομοφώνως σε κανονική παράσταση. Ήταν μάλιστα οι συμμετέχοντες ηθοποιοί 24 τον αριθμό. Και το ανέβασμα και το παίξιμο ήταν τέλειο. Τόσο καλό που παρ’ όλο ότι δεν γνωρίζω ρωσικά, όπως και η Μαρίνα η γυναίκα μου, και οι δυο γελούσαμε πριν από τους ρώσους θεατές.

Μου άρεσε επίσης πολύ η «Δέκατη εντολή» σας στην πειραματική σκηνή του Εθνικού.

Και σου άρεσε καλώς. Είχαν δουλέψει πολύ σκληρά τότε τα παιδιά με την Μάγια Λυμπεροπούλου. Είχε γίνει τότε, όχι απλά πρόβα αλλά ένα σεμινάριο διδαχής... Αν και ήσαν πεπειραμένοι ηθοποιοί και όλοι τους είχαν περάσει από οντισιόν, παρακολουθούσαν την διδασκαλία της Μάγιας σαν «μαγεμένοι». Και η επαφή τους με το κείμενό μου ήταν αγάπη από την πρώτη ακοή.

Για να γυρίσουμε στην «Δευτέρα Απουσία»... Γιατί έγινε αυτή η επιλογή;

Δεν θέλησα να τεμαχίσω την παράσταση ούτε να συμπεριλάβω αποσπάσματα από τρία μου έργα όπως μου προτάθηκε στην αρχή κι έτσι μετά από την πρώτη πρόβα που έκανα με τα παιδιά αποφασίσαμε, να ανεβάσουμε ολόκληρο ένα έργο μου μόνο. Μ’ αυτόν τον τρόπο θα κρατιόταν και το κοινό σε μεγαλύτερη εγρήγορση, αφού όπως ξέρεις η «Δευτέρα Απουσία» δεν έχει μόνο κωμικά αλλά και στοιχεία θρίλερ στην πλοκή της. Σκηνοθετικά απεφάσισα όσον ήταν δυνατόν να εφαρμόσω όρους κανονικής θεατρικής παραστάσεως παρόλο που οι ηθοποιοί θα έπαιζαν με το κείμενο στο χέρι τους. Είχαμε δύσκολες στιγμές φυσικά, στις ελάχιστες πρόβες μας αλλά και στην ίδια την παράσταση, η οποία στην ουσία ήταν μια γενική δοκιμή αλλά τις αντιμετωπίσαμε με χιούμορ και κέφι.

Πότε θα ξαναπαρουσιαστεί αυτό το αναλόγιο;

Έχουμε την συναίνεση του διευθύνοντος του θεάτρου Λύδρα της Παντείου σχολής και θα παιχτεί την Δευτέρα στις 17 Ιανουαρίου στο Στούντιο «Λύδρα» στην οδό Κέκροπος 12 στην Πλάκα.

Παίζεται φέτος κι ένα ακόμα έργο σας...

Ναι από την ομάδα «Πρόκληση» που έχει ασχοληθεί τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα με τα έργα μου. Η Ράνια Πρέβεζα μαθήτρια του Γιάννη Μόρτζου, είχε διδαχτεί στη σχολή και πρωταγωνιστήσει σ’ ένα έργο μου με μεγάλη επιτυχία και έκτοτε συνέχισε να ασχολείται με την θεατρική μου δουλειά ανεβάζοντας συχνά έργα μου με την ομάδα της. Τώρα παίζουν κάθε Τρίτη στο θέατρο του Δευκαλίωνα Κόμη το «Θαυμαστός κόσμος του «Ω»» μαζί με άλλα δύο μονόπρακτά μου το «Γύρο του Κόσμου σε οκτώ λεπτά» και το «Βαλς εζιτασιόν», το αγαπημένο κομμάτι του Κουν που το σκηνοθέτησε ο ίδιος όταν παίχτηκαν τα μονόπρακτά μου στο Θέατρο Τέχνης το 1977. Την παράσταση έχει σκηνογραφήσει με πολύ ποιητικά κοστούμια και σκηνικά η Μπέττυ Λυρίτη, και συνοδεύεται από την ωραία μουσική του Γιάννη Μπάχ Σπυρόπουλου. Μαζί με την Ράνια παίζουν ο Αλέξανδρος Βερώνης όπως και η σκηνογράφος Μπέττυ Λυρίτη που υποδύεται έναν αράπη.

Ο Κουν είχε μια αντίληψη πολύ προχωρημένη για το πρωτοποριακό θεατρικό κείμενο...

Ο Κουν πάντοτε πρόσεχε πολύ τι γίνεται έξω, και τον ενδιέφερε σαν σπουδαιότερη είδηση κάθε τι το νέο στο διεθνές δραματολόγιο, γι’ αυτό και ήταν ο πρώτος που ανέβασε Μπέκετ, Ιονέσκο μετά τον Άρθρουρ Μίλλερ και τον Τένεσυ Ουίλιαμ και τόσους άλλους πρωτοποριακούς συγγραφείς της εποχής του. Ένα πράγμα που δεν ξέρει ο κόσμος είναι ότι ο Κουν όταν δίδασκε στο κολέγιο, ήταν από τους πρώτους Έλληνες που είχαν γράψει θέατρο του παράλογου πολλά χρόνια προ Ιονέσκο. Ήθελε όταν ανέβαζε τα έργα μου να έχει στους ρόλους, τους πρωταγωνιστές του. Έπαιξαν τότε στο «Ένα αίσιο συνοικέσιο και έξι εγκεφαλικά επεισόδια» η Ρένη Πιττακή, ο Μίμης Κουγιουμτζής, ο Περικλής Μουστάκης, ο Τάκης Χρυσικάκος, η Ανίτα Σαντοριναίου, η Ράσμυ Τσόπελα, η Εκάλη Σώκου η Χριστίνα Κέρκενταλ και άλλοι. Είχε παίξει τότε στον πρώτο του θεατρικό μεγάλο ρόλο κι ο Δημήτρης Οικονόμου στον «Προτελευταίο των Μόνικιν» που θεωρήθηκε τότε από όλους πλην του κριτικού της Εστίας το καλύτερο «συνοικέσιο» από τα μονόπρακτά μου. «Ο προτελευταίος των Μόνικιν» έφθασε αργότερα στο Φεστιβάλ του Εδιμβούργου στην αγγλική του μορφή το 2005. Θα ξαναπαιχτεί από τον Νίκο Καλαμό στα ελληνικά αυτή την φορά στο θέατρο Λύδρα για έξι παραστάσεις, Δευτερότριτα με πρεμιέρα την Δευτέρα 24 Ιανουαρίου. Για τον Νίκο Καλαμό «ο Προτελευταίος των Μόνικιν» αποτελεί όπως άλλωστε και όλοι οι μονόλογοι που ανεβάζει, έργο εν εξελίξει. (Works in progress όπως και η δική μου Κενή Διαθήκη).

Το έργο σου έχει ανταπόκριση στο κοινό;

Θα έλεγα αρκετή και μάλιστα όχι μόνο σε γνώστες του θεάτρου αλλά και στο απλό θεατρικό κοινό. Ιδίως στους νέους. Γενικά χαίρομαι κάθε παράστασή μου, και τις βλέπω όλες, όχι από ναρκισσισμό αλλά γιατί είναι ένα παιχνίδι που αγαπώ, μέσα από το οποίο συνεχώς μαθαίνω πράγματα για την δουλειά μου.