Δημήτρης Καρατζιάς
Μια συνέντευξη με τον ηθοποιό, σκηνοθέτη, συγγραφέα και δημιουργό του αγαπημένου μας πολυχώρου Vault, εφ’ όλης της ύλης…

Μίλησέ μου για την «Πνιγμονή» μια παράσταση που έχει συζητηθεί πολύ και πολύ θετικά.
Ευτυχώς (γέλια). Είναι βασισμένη πάνω στο Σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα του Λόρκα κι έχουμε μεταφέρει τη δράση σ’ ένα ορεινό χωριό της βόρειας Τουρκίας, στο σήμερα. Δεν χρειάστηκε ιδιαίτερη δουλειά στην διασκευή γιατί υπάρχουν αυτούσιες σκηνές που μπήκαν και ταίριαξαν στο έργο και την παράσταση, κάτι που αποδεικνύει την διαχρονικότητα και την σπουδαιότητα του κειμένου του Λόρκα ο οποίος τόσα χρόνια μετά, ακόμα μπορεί και συνυπάρχει με την σύγχρονη πραγματικότητά μας. Δυστυχώς, και λέω δυστυχώς γιατί αυτό δείχνει πόσο αργά αλλάζουν τα πράγματα, δέκα χρόνια πριν θα μπορούσε να συμβαίνει μια παρόμοια ιστορία στη Μάνη ή στην Κρήτη. 20-30 χρόνια πριν, θα ήταν στα δικά μου τα χωριά. Μεγάλωσα με την λογική πως η κοπέλα πρέπει να προστατεύσει την τιμή της,

Σε ποιο χωριό;
Πεντάπολη Σερρών. Το να χάσει μια κοπέλα εύκολα την παρθενιά της πριν φτάσει σε κάποια ηλικία μπορούσε να την μετατρέψει στην πουτάνα του χωριού. Βέβαια δεν ήταν τόσο σκληρή η κατάσταση όσο την περιγράφουν τα έργα του Λόρκα και όπως ακούμε και μαθαίνουμε από τις γειτονικές μας χώρες της Μέσης Ανατολής αλλά ξέρουμε για τις βεντέτες, τα κορίτσια που εκτελούνταν για παραδειγματισμό. Πόσο μάλλον σ’ αυτές τις χώρες που τα έθιμά τους καθορίζονται από τον θρησκευτικό νόμο του Ισλάμ . Η γυναίκα είναι αντικείμενο, δεν μπορεί να σηκώσει ανάστημα, να πετάξει την μαντήλα, να πάει αντίθετα στον «θρησκευτικό νόμο» και στον νόμο του άντρα. Είναι βαθιά ανδροκρατούμενες κοινωνίες.

Θέλουν όμως αυτές οι γυναίκες να πάψουν να λειτουργούν έτσι; Ή μήπως οι ίδιες επιβάλλουν τους κανόνες γιατί με ένα τρόπο τις συμφέρουν;
Κάποιες θέλουν. Σύμφωνα με οργανώσεις που υπάρχουν στις χώρες της μέσης Ανατολής για την προστασία της γυναίκας σαφώς προκύπτει πως υπάρχουν κάποιες που θέλουν να αλλάξουν τα πράγματα. Όταν μια γυναίκα κατά κόρον βιάζεται, κακοποιείται μέσα στην ίδια της την οικογένεια από τον πατέρα ή τον σύζυγο, φυσικό είναι να αντιδρά… Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ πάνω από 20.000 γυναίκες που σκοτώνονται είναι θύματα εγκλημάτων τιμής και μάλιστα σε δυτικές χώρες. Σκέψου τι γίνεται σε χώρες όπου κυβερνά η Σαρία.

Μου έλεγε ένας φίλος μου άραβας ότι στο Ισλάμ θυσιάζουν την πριγκίπισσα για να έχουν μια βασίλισσα. Μ’ άλλα λόγια καταπιέζονται οι νεαρές γυναίκες αλλά παραχωρείται απόλυτη εξουσία στις μάνες ειδικά αν έχουν αρσενικά παιδιά.
Αυτό δεν τόξερα καθόλου. Πολύ ενδιαφέρον.

Στις χώρες αυτές η μάνα αποφασίζει ποιαν θα παντρευτούν οι γιοι της και με ποιον τρόπο θα διευθετηθούν οι υποθέσεις της οικογένειας, τα περιουσιακά στοιχεία… Άλλωστε στο Ισλάμ την προίκα την παίρνει η γυναίκα από τον άντρα της. Αυτές οι μάνες αν ήθελαν να αλλάξουν τα πράγματα θα τα άλλαζαν. Αλλά δεν θέλουν γιατί η κατάσταση αυτή τις βολεύει. Όσο είναι κορίτσια θέλουν να αλλάξουν τα πράγματα κι όταν γίνουν μάνες προτιμούν να παραμείνουν ως έχουν γιατί με αυτόν τον τρόπο ξέρουν να ασκούν τελικά την εξουσία τους. Και αν σκεφτούμε την Μπερνάντα Άλμπα; Τι ήταν; Δύο γάμους έκανε και πάντα αυτή αποφάσιζε, αυτή είχε πάνω στους άντρες της τον απόλυτο έλεγχο. Πήρε τον πρώτο για τα λεφτά και τον δεύτερο επειδή της άρεσε, άρα στην ουσία έκανε το κέφι της και έλεγξε όλη την κατάσταση.
Σωστά.

Άρα όταν μιλάμε για φεμινισμό να θυμόμαστε επίσης και την καταπίεση που ασκούν οι γυναίκες στις γυναίκες και στους άντρες επίσης.
Εννοείται. Σε κάποιους χώρους πιστεύω ότι έχουν πετύχει πολύ σημαντικά πράγματα οι γυναίκες πια. Είναι ένας παράξενος συνδυασμός στο ενδιάμεσο. Και θέλουν και δεν θέλουν. Βέβαια για να γίνει μία αλλαγή θα πρέπει να είναι ολοκληρωτικά απόλυτες, αποφασισμένες. Νομίζω ότι η παράδοση, ο τρόπος που μεγαλώσανε είναι ένα πολύ καθοριστικό στοιχείο. Πρέπει να βρουν ένα τρόπο να διεκδικήσουν αυτά που απαγορεύουν οι παραδόσεις τους.

Πως αντικαταστάθηκε ο καθολικισμός από το Ισλάμ;
Σίγουρα πατάμε πάνω στον φανατισμό και των δύο. Πατάς στις ακραίες συνθήκες, στις ακραίες περιπτώσεις. Η θρησκεία είναι ένα πάρα πολύ ωραίο πράγμα όταν πιστεύεις αλλά υπάρχουν βέβαια κάποια όρια. Όταν ξεπερνιούνται και φτάνεις στον φανατισμό δεν απέχεις πια από τις δεισιδαιμονίες. Ο φανατισμός είναι πολύ άσχημος στην κάθε του μορφή, όσον αφορά το κάθε «πιστεύω» του ανθρώπου. Οτιδήποτε είναι ακραίο σε κάνει να λειτουργείς με παρωπίδες. Δεν σκέφτεσαι δεν δέχεσαι την αντίθετη άποψη ακόμα κι αν τα επιχειρήματα του άλλου είναι εκατό φορές πιο δυνατά από τα δικά σου.

Το βλέπουμε αυτό και σε πολιτικό επίπεδο. Πόσο εύκολο είναι να μιλήσεις μ’ έναν χρυσαυγίτη; Ή ακόμα και μ’ έναν κνίτη;
Φυσικά, δεν το συζητάω. Χάνεις και το δίκιο σου όταν φανατίζεσαι. Οτιδήποτε έχει φανατισμό είναι άσχημο. Κανένας μας δεν πρέπει να φανατίζεται με κάτι τόσο πολύ, τόσο ακραία. Γιατί δεν ξέρεις και πως θα σου ανατρέψει τελικά τις απόψεις σου, τα «πιστεύω» σου η ίδια η ζωή. Εκεί που εσύ λες «αυτό θα κάνω, εκείνο θα κάνω» έρχεται ένα χαστούκι κι η ίδια η ζωή σου λέει «όχι, δεν μπορείς να το κάνεις αυτό». Πως μπορεί ένας άνθρωπος να είναι τόσο μονοκόμματος σ’ αυτά που πιστεύει;

Γιατί νομίζεις ότι ένας άνθρωπος προσκολλάται στο φανατισμό και το δόγμα;
Πιστεύω ότι είναι πάρα πολύ θέμα παιδείας. Πιστεύω ότι θα έπρεπε πριν κατατάξουν ένα παιδί σε μία θρησκεία, να του δώσουν την ευκαιρία να μελετήσει, να διαβάσει για όλες τις θρησκείες κι ας επιλέξει μόνο του. Βέβαια ένα παιδί είναι πάρα πολύ εύπλαστο, μπορείς να το κατατάξεις ή να το κατευθύνεις.

Έχεις σκεφτεί ότι οι άνθρωποι καταφεύγουν στο δόγμα από ανασφάλεια; Ότι είναι μια φωλιά, μια οικογένεια, ένα σύνολο ανθρώπων μέσα στο οποίο πιστεύουν πως είναι ασφαλείς;
Μπορεί. Θα μπορούσε. Οπότε κι η οικογένεια της Άλμπα…

…θα μπορούσε να είναι ένας μικρόκοσμος ασφαλής για τα μέλη του και ταυτόχρονα καταπιεστικός.
Φυσικά. Όπως όλες οι μικρές, μικρές κοινωνίες. Που δεν σου αφήνει όμως ελευθερία. Αυτές οι γυναίκες δεν έχουν ελευθερία ούτε στη μόρφωση, ούτε στην έκφραση, ούτε στον έρωτα, ούτε στη ζωή. Αν αυτό το περιβάλλον θα μπορούσε να είναι ένας χώρος στον οποίο θα είναι ελεύθερες να κάνουν τις επιλογές τους να ερωτευθούν, να φύγουν, να μορφωθούν, εγώ πιστεύω ότι θα ήταν διαφορετικά. Για κάθε άνθρωπο ισχύει αυτό.

Καμιά φορά επιζητούμε αυτό που μας καταστρέφει για να νιώσουμε ότι ανήκουμε κάπου. Αλλά υπάρχουν και κυψέλες όπως είναι το Vault όπου οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να επιλέξουν τι θα κάνουν και ταυτόχρονα νιώθουν ασφαλείς.
Εδώ είναι ένας χώρος δημιουργίας . Κι αυτός είναι ο στόχος μας, η επιθυμία μας , η χαρά μας. Θέλουμε οι άνθρωποι που έρχονται εδώ να είναι ελεύθεροι, να κάνουν αυτό που θέλουν , όπως μπορούν χωρίς να έχουν ένα παραγωγό πάνω από το κεφάλι τους που θα τους επιβάλλει τις απόψεις του. Είναι όλοι ελεύθεροι να δημιουργήσουν όπως θέλουν και βέβαια θα το λουστούν στο τέλος. Είτε από το κοινό είτε από τους κριτικούς ή από μας τους ίδιους, από τους πάντες.

Οπότε εδώ έχουμε ανθρώπους που έρχονται ελεύθεροι να εκφράσουν με τον τρόπο τους την προσωπική τους άποψη αλλά έχουν και την ευθύνη των πράξεών τους. Η αποτυχία θα τους βαρύνει.
Έχουμε όλοι μία ευθύνη απέναντι στον κόσμο. Ο θεατής που θάρθει να πληρώσει δεν έχει και πολλά χρήματα. Οπότε η ευθύνη είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ ότι ήταν πριν δέκα χρόνια που περίσσευαν και δεκαπέντε ευρώ. Θα μπορούσε να τα χάσει και να πει δεν βαριέσαι είδα και μια μέτρια παράσταση. Όταν ένας άνθρωπος έρχεται σήμερα στο Vault να δει θέατρο, μπορεί να τα καταφέρει να ξαναβγεί μετά από έναν μήνα ή δύο. Είναι λοιπόν ευθύνη όλων μας εδώ να του δώσουμε κάτι καλό, κάτι που θα τον διασκεδάσει, θα τον ψυχαγωγήσει, θα τον προβληματίσει, θα τον λυτρώσει. Τουλάχιστον να έχουμε προσπαθήσει όσο μπορούμε χωρίς να σημαίνει πάντα ότι μπορείς να το καταφέρεις.

Ε! ναι, δεν είναι πάντα εύκολο…
Είναι χημεία, προκύπτει από όλους τους συντελεστές μιας παράστασης. Μεγάλο πράγμα. Το να πετύχει μια παράσταση είναι «μαγικό». Με συνδυασμό κειμένου σκηνογράφου μουσικού ενδυματολόγου, φωτιστή, τα πάντα. Για να μπορέσουμε να κάνουμε μια παράσταση λίγο πιο ξεχωριστή.

Πως ανταποκρίνεται το κοινό στις παραστάσεις του Vault; Γιατί βλέπω μία άρνηση προς το καθαρό εμπορικό θέατρο από το κοινό. Μια τάση να πηγαίνει σε μικρούς χώρους με ποιοτικές παραστάσεις.
Ή αν μη τι άλλο θα το ψάξει. Δεν θα πάει στα τυφλά όπως πήγαινε κάποτε. Εγώ δούλεψα πολύ στο εμπορικό θέατρο όπου βλέπαμε ορδές ανθρώπων να έρχονται… Έχω δει να έρχονται εδώ θεατές που κάποτε πήγαιναν μόνο στα εμπορικά θέατρα, γιατί το θεωρούν πια και λίγο μόδα. Τους κάνει λίγο κατακόμβη, λίγο σαν το θεατράκι του Κουν, θα έρθουν να δουν τι κάνουμε και μεις εδώ.

Κι ωστόσο τελικά τους κερδίζετε…
Φεύγουν ενθουσιασμένοι. Δεν το πίστευαν ότι γίνονται τέτοιες δουλειές σε μικρά θέατρα. Και πέρα από το δικό μας το οποίο σε λιγότερο από ένα μήνα, κλείνει δύο χρόνια, υπάρχουν θέατρα που κάνουν αυτή τη δουλειά χρόνια τώρα όπως το θέατρο του Νέου Κόσμου. Έτσι δούλεψε το θέατρο του Κακλέα, το Αμόρε, όλοι αυτοί άνοιξαν τότε νέους ορίζοντες. Μέχρι τότε το θέατρο ήταν το βελούδινο κάθισμα, η αυλαία, η άνεση… Τώρα πια ο κόσμος καλώς ή κακώς ψάχνει να βρει κι ένα θέατρο ουσίας. Είναι και πιο εύκολο να βρει κανείς την παράσταση που θέλει. Υπάρχει το ίντερντ, ο καθένας μπορεί να πληκτρολογήσει έναν τίτλο και να μάθει τα πάντα για μία παράσταση, κριτικές, πως κινείται, ποιοι την κάνουν. Είμαστε όλοι σε μια διαρκή έκθεση και γι’ αυτό κι οι δουλειές μας πρέπει να αντιμετωπίζονται με μια σοβαρότητα, μ’ έναν επαγγελματισμό.

Πως δουλεύεις με τους ηθοποιούς σου; Είσαι ένας σκηνοθέτης ηθοποιών με εντυπωσιακά αποτελέσματα οπότε…
Εγώ είμαι ένας καινούργιος σκηνοθέτης, είχα την σκηνοθετική ματιά σε τέσσερις παραστάσεις. Είμαστε μια χώρα στην οποία πολύ εύκολα δίνουμε τίτλους. Δεν θέλω να δηλώνω σκηνοθέτης μπροστά μάλιστα σε ανθρώπους οι οποίοι δουλεύουν χρόνια ολόκληρα, που έχουν πίσω τους πάνω από εξήντα παραστάσεις… Δηλώνω απλά πως θέλω να γίνω σκηνοθέτης και μακάρι να τα καταφέρω. Απλά αυτές οι τέσσερις παραστάσεις ήταν ένα καλό ξεκίνημα. Η ανταπόκριση των θεατών και των συναδέλφων με έκαναν να πιστεύω ότι μπορώ να συνεχίσω, ότι κάτι έχω να δώσω. Η διαχείριση τώρα των ηθοποιών είναι ένα πολύ σπουδαίο κεφάλαιο. Σ’ αυτές τις μικρές σκηνές εγώ τουλάχιστον δεν μπορώ να κάνω τρελά πράγματα. Εκεί που μπορώ να εστιάσω είναι στους ηθοποιούς. Άλλωστε εμένα η εμπειρία μου είναι στο ρεαλιστικό θέατρο, εκεί στήριξα τις όποιες δικές μου ερμηνείες ως ηθοποιός και σ’ αυτό μπορώ να βοηθήσω τους ηθοποιούς μου. Είμαι περισσότερο παιδί του κινηματογράφου. Συνήθως ποντάρω στην ερμηνεία των ηθοποιών μου και μου αρέσει και πολύ να το δουλεύω αυτό. Πιστεύω ότι κατ’ αρχήν το κείμενο και μετά ο ηθοποιός είναι αυτός που μπορεί να απογειώσει μία παράσταση. Να σου βρει δεύτερο, τρίτο επίπεδο. Και συ οφείλεις και να τον προφυλάξεις και να τον κάνεις να σε εμπιστευτεί, να κρατήσεις τα καλύτερα κομμάτια από όλες τις πρόβες και να τα σταθεροποιήσεις ώστε να βγαίνουν σε κάθε παράσταση. Αυτή είναι η δουλειά που κάνω. Πολλές πρόβες πάνω στους ηθοποιούς, έρευνα και ανάλυση στην αρχή και κάθε φορά στην πρόβα ανάλυση των καινούργιων πραγμάτων, του κάτω κειμένου. Είναι πολύ σπουδαίο να ανακαλύψεις τον κόσμο που κρύβεται κάτω από το κείμενο ακόμα και πράγματα που δεν σκέφτηκε ο ίδιος ο συγγραφέας. Είναι πολύ ενδιαφέρον να το πας κι από άλλον δρόμο. Κι ακόμα είναι υπέροχο το ότι σαν σκηνοθέτης μπαίνεις στο πετσί όλων των ρόλων. Μαθαίνω εγώ πάρα πολύ απ’ αυτό. Κλέβω από τους ηθοποιούς. Κλέβω για τις επόμενες δικές μου δουλειές… Είναι μια υπέροχη εμπειρία.

Μίλησέ μου και για την κωμωδία σου, το «Elizadeth» που εξακολουθεί εδώ και τρία χρόνια να παίζεται και να ενθουσιάζει το κοινό.
Είναι βασισμένο στην «Βασιλική μετά τρούλου» του Χάρη Ρώμα. Έπαιζα έναν ρόλο όταν ανέβηκε στο θέατρο Μπροντγουέι σε σκηνοθεσία Βασίλη Μυριανθόπουλου κι ήμουν και βοηθός σκηνοθέτη. Οπότε όταν μετά από χρόνια σκέφτηκα να δοκιμάσω κάτι σαν σκηνοθέτης, πήρα ένα κείμενο που το ήξερα πολύ καλά. Του αλλάξαμε βέβαια τα φώτα κι ανεβάσαμε την πρώτη παράσταση. Το πίστευα πάρα πολύ, πίστευα πως ήταν ένα πολύ αστείο κείμενο και με την διασκευή ακόμα περισσότερο αλλά δεν περίμενα ότι θα είχε τέτοια απήχηση. Βλέπω ότι αυτό το έργο που πήρε κι άλλη παράσταση ως την Κυριακή των Βαΐων, θα έχει πορεία.

Ποια είναι η γνώμη σου για το θέατρο;
Το θεωρώ ως ένα μέσον για να περνάμε καλά και να κάνουμε τους άλλους χαρούμενους. Το οικονομικό δεν με αφορά, δεν κράτησα ποτέ χρήματα, δεν μπορώ να κρατήσω χρήματα, δεν με αφορούν καθόλου. Θα ήθελα να είμαι οικονομικά άνετος μόνο και μόνο για να κάνω τις δουλειές μου όπως τις θέλω και να καλύπτω τα έξοδα. Ή να κάνω και κάνα ταξίδι. Εγώ δούλευα για να πληρώνω τις σχολές μου δεν μεγάλωσα σε πλούσια οικογένεια. Έμαθα να ζω πάντα με λίγα, πάντα με τα απαραίτητα. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπήρχαν και περίοδοι στη ζωή μου που έκανα εξαιρετικές σπατάλες.

Για τον έρωτα…
Ντάξει. Τεράστιο κεφάλαιο. Πολύ τυχερός στη ζωή μου. Δεν μπορώ να δουλεύω χωρίς να είμαι ερωτευμένος. Υπέροχο συναίσθημα. Μοναδικό.

Ανεβαίνει επίσης μία παράσταση σε δικό σου έργο που θα την σκηνοθετήσει η Λιλύ Μελεμέ. Μίλησε μου για την Αντέλα.
Το «Αρκετά πια με την Αντέλα» διαδραματίζεται στο σπίτι των Άλμπα, τριάντα χρόνια μετά τον θάνατο της Αντέλα. Η Μαρτύριο είναι κοντά στα εξήντα, στην ηλικία που είχε η μάνα της στο έργο του Λόρκα. Είναι η μέρα που ξεψυχάει η Μπερνάντα. Με αφορμή αυτό το γεγονός η Πόνθια, κατάκοιτη πια παρακαλάει την εγγονή της να οργανώσει ένα συνεργείο που θα πάει να καθαρίσει το σπίτι των Άλμπα, στο οποίο όλα αυτά τα χρόνια δεν έχει πατήσει άνθρωπος. Ενώ καθαρίζουν, η μικρή πάει να βρει την Μαρτύριο από περιέργεια και μόνο γι’ αυτό το πλάσμα που είναι τόσο χρόνια σε εγκλεισμό μέσα στο σπίτι, σχεδόν ημίτρελο πια. Στην ουσία είναι ένας μονόλογος μέσα από την δική της οπτική των γεγονότων, του τι είχε συμβεί εκείνο το καλοκαίρι, των τύψεων, της κακοποίησης που υπέστη σαν παιδί, του πόσο την κυνήγησαν όλα αυτά τα χρόνια οι παλιές ιστορίες κι η φυλάκισή της δια βίου μέσα στο ίδιο της το σπίτι. Τα υπόλοιπα θα τα μάθετε από την παράσταση.

Πότε ανεβαίνει;
Στις αρχές Μαρτίου.

Οπότε συνεχίζεται αυτή η προσέγγιση στη γυναικεία φύση…
Ναι φέτος η θεματική μας ήταν η γυναικεία ψυχολογία. Πνιγμονή, Γέρμα, Iraq οκτώ τόποι επιθυμίας, Μάνα Γκρέκα, Ποιος ανακάλυψε την Αμερική, Τρεις αδελφές μόνο… Όλα περιστρέφονται γύρω από την γυναικεία ψυχοσύνθεση η οποία έχει πάρα πολύ ενδιαφέρον. Άβυσσος η ψυχή, η καρδιά, το μυαλό της γυναίκας. Εμείς προσπαθούμε μ’ έναν τρόπο να την προσεγγίσουμε. Και βέβαια τις λατρεύω τις γυναίκες.

Το έχω προσέξει. Ποια είναι τα όνειρά σου για το VAULT;
Να προχωράμε, να εξελισσόμαστε, να ανεβαίνουν παραστάσεις που να είναι προτάσεις… Και το πιο σημαντικό, να περνάμε εμείς καλά. Να μην κάνουμε τη δουλειά μας από αγγαρεία, να μην γίνονται τα πράγματα δύσκολα ή περίπλοκα. Να τα βλέπουμε με χιούμορ, με καλή διάθεση κι όλα θα γίνουν. Μ΄ ένα τρόπο θα βρεθούμε, θα τα παλέψουμε όλα. Και πιστεύω πως ακόμα και μέσα από την κρίση θα βγούμε αλώβητοι κι αν όχι αλώβητοι, σίγουρα πιο σοφοί.

Ίσως να είναι η ευκαιρία μας να καταλάβουμε σαν λαός όπως και τότε στην Γερμανική κατοχή, ότι…
…ότι αλλού είναι η ουσία

Ακριβώς. Αν καταφέρουμε να βγούμε απ’ όλη αυτή την κατάσταση θα είναι ένα καλό μάθημα. Φτάνει να μην μας καταρρακώσει.
Ψυχραιμία θέλει το όλο πράγμα. Να κρατήσουμε την ψυχραιμία μας.

Ναι αλλά χάνεται κι αυτή και κυρίως με την ολοένα αυξανόμενη ανεργία. Όταν ο άνθρωπος είναι άνεργος, χάνει τις ελπίδες του, την ψυχραιμία του, τα πάντα...
Ε! ναι διότι μπορείς να ζήσεις με τα λίγα. Με τα καθόλου όμως, όχι. Ειδικά αν έχεις οικογένεια δεν παλεύεται με τίποτα.

Τρελαίνεται ο κόσμος, αυτοκτονούν!
Αν όλες σου οι επενδύσεις στη ζωή Μαρία μου είναι στα υλικά αγαθά, όταν στα πάρουν, καταστρέφεται ο κόσμος σου, καταρρέει η γη κάτω από τα πόδια σου. Αν ο στόχος σου δεν είναι αυτός, αν είναι αλλού, πιο εύκολα θα το αντιμετωπίσεις και θα επιβιώσεις.

Καλή επιτυχία σε όλα εύχομαι.