|
Βασίλης Ανδρέου
μας ταξιδεύει στο «Ματωμένο γάμο»
«Τούτη η γη δεν είναι καλή, την κάνεις καλή όμως με τα χέρια…»
Ο Βασίλης Ανδρέου γνωστός για τις εξαίσιες ερμηνείες του αλλά και για το εκπαιδευτικό του έργο, σκηνοθετεί φέτος με την ομάδα του στο θέατρο του Νέου Κόσμου ένα από τα αγαπημένα έργα του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα τον «Ματωμένο γάμο». Η ομάδα του, με το όνομα «Αίολος» δημιουργήθηκε πριν από μερικά χρόνια και έχει στο ενεργητικό της, την παράσταση ο «Μικρός Εγώ», βασισμένη στα «Ρέστα» του Κώστα Ταχτσή, που παίχτηκε για τρεις σεζόν. Μιλάμε με τον Βασίλη για τον συγγραφέα, το έργο και την πορεία του θιάσου στο σκοτεινό και μαγικό κόσμο του Ισπανού ποιητή και δραματουργού.
Το πολυανεβασμένο έργο του Λόρκα που διαχειρίζεται την αυτονομία της ανθρώπινης ύπαρξης μέσα στο ασφυκτικό περιβάλλον της Ισπανικής επαρχίας των καιρών του (αγαπημένο θέμα του συγγραφέα) με ποιο τρόπο ανακλά στην εποχή μας και στον τόπο μας;
«Τούτη η γη δεν είναι καλή, την κάνεις καλή όμως με τα χέρια…». ΟΙ ΗΡΩΕΣ σαν άνθη όμορφα και δροσερά προσπαθούν να αναπνεύσουν σε μια τέτοια γη, όπως την περιγράφει ο πατέρας της νύφης .Ο τόπος μας αυτή την εποχή είναι ασφυκτικά μόνος και άνυδρος , οι ζωές μας έχουν μοναξιά και πνιγμό. Οι νέοι άνθρωποι, αλλά και οι μεγαλύτεροι, παλεύουν για ένα χαμόγελο, για μια ελπίδα, έχοντας συνεχώς στο μυαλό τους την υποχρέωση. Ο Λόρκα μας μεταφέρει σ’ ένα χωριό μοναδικό, κλειστό, με τις ρίζες του βυθισμένες στο αίμα και στο χρέος στους προγόνους. Οι οικογένειες δεν συγχωρούν, ο εμφύλιος χαμογελά παγωμένα και μέσα σε όλο αυτό, η ζωή πρέπει να συνεχιστεί και να γίνει γάμος και γέννα.
Όντας ομοφυλόφιλος ο Λόρκα σε μια συντηρητική κοινωνία, είχε βιώσει στο πετσί του την καταπίεση των σωμάτων αλλά και των ψυχών. Με ποιο τρόπο μπορεί ο θεατής να διαγνώσει σ’ αυτό το έργο το τραύμα του συγγραφέα;
Νομίζω πως ο Λόρκα είναι κομμάτι, κομμάτι σε όλους τους ήρωες. Είναι το ανεκπλήρωτο του Λεονάρντο, είναι η εφηβική λαχτάρα της Νύφης, είναι η ορμή του Γαμπρού, είναι το πείσμα και το πένθος της Μάνας, είναι η πληγή και ο αγώνας του Πατέρα με τη γη, είναι το στέγνωμα και το κάψιμο της Γυναίκας του Λεονάρντο, είναι η λαχτάρα για ζωή και έρωτα της Υπηρέτριας , είναι και το δάκρυ του Φεγγαριού. Μέσα στην παράσταση υπάρχει ακριβώς η ματιά αυτή του Λόρκα ως πράξη. Η ομοφυλοφιλία του τον έκανε να μπορεί να διακρίνει και να εκτιμήσει όλα τα αυθεντικά αλλά καταπιεσμένα συναισθήματα, κάτι που και το φεγγάρι κάνει τα βράδια, έτσι δεν είναι;
Ναι. Για πες μου τώρα τη γνώμη σου. Πως διανοείται και εκφράζει ο Λόρκα την γυναικεία ψυχοσύνθεση την οποία αναδεικνύει ιδιαίτερα σε όλα τα έργα του (ενώ συχνά ταυτίζεται με κάποια από τις ηρωίδες του);
Οι γυναίκες… Ω! τι πλούσιο έργο από γυναίκες. Πραγματικά η Μάνα, η Γυναίκα, η Νύφη και η Υπηρέτρια είναι τέσσερις διαφορετικές γυναίκες, που όλες έχουν θέμα και κάθε ρόλος είναι σοφό να έχει θέμα επί σκηνής, δηλαδή ανάγκη. Μέσα από την επαφή μου με αυτά τα θέματα, κατάλαβα πως ο Λόρκα καθρεφτίζεται σε όλες τις γυναίκες και στις επιθυμίες τους. Η Νύφη που κάνει τη μεγάλη επαναστατική πράξη είναι το κεφάλι και τα πόδια είναι η μάνα . Ένας Λόρκα βυθισμένος στη νεότητα και την ηδονή, αλλά και στο γήρας και το πένθος.
Πως λειτουργεί στο έργο και στην παράσταση το μεταφυσικό στοιχείο το οποίο αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της ψυχοσύνθεσης αλλά και της δημιουργίας του Λόρκα.
Η μεταφυσική τρίτη πράξη του έργου είναι για μένα μαγικά σκληρή και πάνω σε αυτό δούλεψα. Οι ηθοποιοί, οκτώ στο σύνολο, κάνουν τα πάντα στην παράσταση, άρα οι ίδιοι θα κάνουν και ο, τι υπάρχει στην τρίτη πράξη του δάσους. Βασικό μας υλικό το ξύλο. Είναι τόσο όμορφο αυτό που έκανε ο Λόρκα, που έβαλε τη φύση να είναι ήρωας. Οι ηθοποιοί γίνονται η φύση σ’ ένα έργο, που, ενώ είναι ρεαλιστικό, σε ξαφνιάζει γλυκά με το παραμύθι, αλλά ένα σκληρό παραμύθι.
Η γη κι η σάρκα πως συνομιλούν στο έργο και με ποιο τρόπο ορίζουν την επαναστατικότητα του έρωτα;
Δεν υπάρχει φράση στο έργο που να μην ενώνει αυτά τα δυο. «Η γη κι εγώ το κλάμα μου κι εγώ», λέει η Μάνα. «Το φως καίγεται με το φως», λέει ο Λεονάρντο. «Τα δάκρια μου θα έρθουν από τις φτέρνες μου, από τις ρίζες μου», λέει η Μάνα. Η παράσταση από τις πρόβες της ταξιδέψε με άλογο, με κάρο, με τα πόδια , ο σκηνικός χώρος είναι η γη και τα σώματα των ηθοποιών. Όταν τα σπίτια απέχουν τόσο πολύ το ένα από το άλλο, όταν η εκκλησία είναι 20 χιλιόμετρα με το κάρο, όταν η γη και τα αμπέλια είναι τραχιά και οι άνθρωποι έχουν πεθάνει για τη γη, τότε και ο έρωτας τους έχει φόντο το όργωμα της γης και της ψυχής, μ’ ένα τρόπο σκληρό και ορμητικό. Όλα να κρυφτούν στο χώμα, όλα να τα σκεπάσουν οι τοίχοι και ο έρωτας γίνεται συνομιλία με το φεγγάρι τη λάμπα της γης. Η επανάσταση μοιάζει να γίνεται για μια καινούρια γη και ένα χώμα πιο καρποφόρο. Λέει η Νύφη «η μάνα μου ήταν από ένα τόπο γεμάτο νερά, από πλούσια χώματα. Εδώ χτίκιασε και μαράθηκε». Μήπως ψάχνει για αυτή τη δροσερή άλλη γη;
Τα αγαπημένα σύμβολα-στοιχεία και εμμονικές αναφορές του Λόρκα, το άλογο, το φεγγάρι, το στοιχειό, η φυγή, η μάνα, το μαχαίρι, η μάχη των αντρών, η σιωπή πίσω από τους τοίχους των σπιτιών, οι γειτόνισσες πως αναδεικνύονται στην σκηνοθεσία σου;
Το Φεγγάρι, η Ζητιάνα-θάνατος, το άλογο, το μαχαίρι, το νερό, η ρίζα, τα κοριτσάκια, τα κουβαράκια, το φως, οι γείτονες ήταν πρόκληση, μέχρι που έγιναν ένα μέσα στο θέμα της παράστασης, που είναι το αφηγηματικό πρίσμα από τους ηθοποιούς και όχι η μαγεία για τη μαγεία. Οι ηθοποιοί παίζουν μ’ αυτά, τα αφηγούνται με το σώμα και το λόγο και πολλές φόρες νομίζεις πως είναι όλοι αφηγητές της ιστορίας . Είναι συνέχεια φανερό πως κάθε στιγμή το Φεγγάρι θα πειράξει τα πάντα, και την παράσταση και την ιστορία. Αυτό ήταν ένα κλειδί.
Πως διαχειρίζεσαι τον σπαραγμό, τα πάθη και την λύτρωση των ηρώων;
Οι ηθοποιοί -νέοι άνθρωποι- έκλαψαν και γέλασαν πολύ στις πρόβες. Έσπασε νωρίς το κουκούλι του δράματος και μπήκε η ζωή, το γέλιο και το δάκρυ, το άσπρο και το μαύρο. Όλες οι τραγωδίες έχουν χιούμορ, γιατί παλεύουν να σώσουν τα πράγματα και αυτή η πάλη έχει κωμωδία μέσα της, δηλαδή ανατροπές και ανθρωπίλα. Οι ηθοποιοί κι εγώ συσχετίσαμε με τη ζωή και όχι με το δράμα, ως θεατρικό όρο. Μνήμες, γεγονότα και παρατήρηση.
Μίλησε μου για τους ηθοποιούς σου, την ομάδα σας και τον τρόπο που δουλεύετε στις πρόβες.
Η ομάδα «Αίολος» δημιουργήθηκε πρόσφατα και έχει στο ενεργητικό της, την παράσταση ο «Μικρός Εγώ», βασισμένη στα «Ρέστα» του Κώστα Ταχτσή, που παίχτηκε για τρεις σεζόν. Μετά από αυτή την παράσταση, προστεθήκαν στην ομάδα και άλλοι ηθοποιοί, που με κάποιο τρόπο όλοι τους υπήρξαν κοντά μου και σ’ αυτό που υπηρετώ και αποφάσισα να τους ταξιδέψω στον «Ματωμένο Γάμο», γιατί είδα τον πυρήνα του έργου, δηλ. την άγνωστη χώρα γι’ αυτούς. Δουλέψαμε εννιά μήνες, κάνοντας πολλές δουλειές ο καθένας, με παραγωγούς εμάς τους ιδίους και με όλα όσα αυτό σημαίνει. Ενωμένοι και πραγματικά δουλευταράδες, το παλέψαμε με ασκήσεις, αυτοσχεδιασμούς, δουλειά στο λόγο και στο σώμα και πάντα με μένα να παλεύω να βγάλω από αυτούς το καλύτερο. Ευλογημένες στιγμές, όμορφες, αθώες και έντιμες. Η δουλειά έγινε χωρίς ενοχές και φόβους για το κλασικό έργο και την πατίνα του χρόνου. Το στοίχημα ήταν και είναι η ιστορία μέσα από ένα τρόπο αφήγησης και ταπεινότητας και όχι από μια εκδοχή στο σήμερα ή στο τότε. Στο τώρα του θεάτρου, θα έλεγα, ήταν η προσοχή μας και στο ζωντανό παιχνίδι σε τόπο άχρονο και πρόσφορο. Οκτώ ηθοποιοί δημιουργούν όλο το χωριό, το γλέντι, το δάσος, το σκηνικό χώρο. Η ομαδικότητα είναι το χαρακτηριστικό τους και όχι με την έννοια την κλειστή, αλλά του σεβασμού και του θαυμασμού. Οι ηλικίες τους ταίριαξαν, η βιογραφία έδωσε καρπούς και παλέψαμε για ένα θέατρο σχέσεων και όχι μεμονωμένων χαρακτήρων.
Η μουσική (που στο έργο ενός συγγραφέα ο οποίος υπήρξε και μουσικός είναι ιδιαίτερα σημαντική), με ποιο τρόπο εμβολίζει ή σχολιάζει τις δράσεις στην παράστασή σας;
Ένας σπουδαίος μουσικός, ο Σπύρος Παρασκευάκος έγραψε τις μουσικές, πάντα παρακολουθώντας πρόβες και γνωρίζοντας τι κάνουμε. Τα τραγούδια είναι μέρος της αναπνοής των ηθοποιών και η ανάγκη τους να εκφράσουν κάτι ακόμα. Μουσική που έχει χαρακτήρα την ένταση, τη χαρά, τον έρωτα και που είναι απλή σαν τα τραγούδια που μας λέει η μάνα μας και η γιαγιά μας με σκέρτσο, συγκίνηση, παράδοση και ταχτάρισμα. Ζωντανά επί σκηνής με ακορντεόν, πιάνο και καχόν .Μια συνάντηση Ελλάδας και Ισπανίας, πολύ διακριτική.
Πως διαχειρίζεται τον ποιητικό αλλά και σπαρακτικό και βαθιά υλικό θεατρικό λόγο του Λόρκα η μετάφραση;
Η μετάφραση του αγαπημένου Πάνου Κυπαρίσση ήταν μεγάλο κλειδί για μας. Ένας λόγος σταθερός με ανατροπές, γεμάτος ποίηση υλική και χωμάτινη, με ένα ανοιχτό τοπίο Μεσογείου και όχι απαραίτητα Ελλάδας .Όμορφος λόγος, κατευθείαν από τα ισπανικά, απελευθέρωσε δυνάμεις και έδωσε ζωή και παλμό. Πιστεύω πως είναι βέλος που τρυπά.
«Ματωμένος Γάμος»
Μετάφραση: Πάνος Κυπαρίσσης
Σκηνοθεσία-Σκηνικά: Βασίλης Ανδρέου
Μουσική: Σπύρος Παρασκευάκος
Κοστούμια: Νίκος Καρδώνης
Φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα
Βοηθός σκηνοθέτη: Σοφία Καστρησίου
Παίζουν οι ηθοποιοί: Χριστίνα Κοροβίλα, Κώστας Κουνέλλας, Γιώργος Μακρής, Φαίδρα Παπανικολάου, Νατάσα Σφενδυλάκη, Σίσσυ Τουμάση, Ντίνος Φλώρος, Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος
Η παράσταση θα παιχτεί στο θέατρο του Νέου Κόσμου με το οποίο είναι συμπαραγωγή.
|
