Ο Γλάρος

του Άντων Τσέχωφ

Η «Ομάδα 7» επανέρχεται 

«Ένα πλατό γυρισμάτων. Ένας ιδανικός σκηνικός  χώρος για το ανέβασμα του «Γλάρου». Ο χώρος των ηθοποιών, της  τέχνης, του έρωτα, του ονείρου και των ψευδαισθήσεων. Ο Τσέχωφ μιλάει για την επανάσταση και τον συμβιβασμό, τις φοβίες και  την ανάγκη φυγής από την  πραγματικότητα.  Κάτι καταρρέει και κάτι άλλο αναδύεται. Ένας κόσμος σε μεταβατικό στάδιο. Εμείς ίσως, που προσπαθούμε να κρατήσουμε ένα «γλάρο» ζωντανό τη στιγμή που κάποιος Τρέπλιεβ τον πυροβόλησε».

Ο Βαγγέλης Παπαδάκης μιλάει στο «Επί Σκηνής» για τον Γλάρο που τον ώθησε να εμπνευστεί, για τις αναλογίες ανάμεσα στην εποχή που πρωτοανέβηκε το έργο και την δική μας και για τον τρόπο με τον οποίο οι θεατές του σήμερα μέσα από την οπτική της «Ομάδας 7», μπορούν να εμπνευστούν και να γοητευτούν «άπειρα» από ένα κείμενο γραμμένο πριν από 100 χρόνια.

Με ποιον τρόπο μια ομάδα γνωστή για τις πρωτοποριακές της ανιχνεύσεις, διαχειρίζεται ένα τσεχωφικό έργο; 

Ακριβώς με τον ίδιο τρόπο. Η ομάδα δουλεύει με γνώμονα την αλήθεια και την ανάγκη των μελών της να την επικοινωνήσουν μέσα απ’ αυτή τη μορφή τέχνης. Θα έλεγα ότι αυτό είναι και η μόνη δέσμευση μεταξύ μας. Άρα όπως ξεκινάμε να αναζητάμε τι είναι αυτό που μας αφορά σε ένα τραγούδι, ένα ρητό, μια ιδέα ή ένα άλλο κείμενο ώστε να το κάνουμε παράσταση έτσι και με τον Γλάρο... ανιχνεύουμε πού αυτό το κείμενο μας αγγίζει σήμερα ώστε να φτάσει και στο κοινό… Ε! μετά αρχίζει ο πειραματισμός.

Ποιος ήταν ο λόγος που επιλέξατε τον «Γλάρο» και ποιες οι δυναμικές του έργου που σας ενέπνευσαν; 

Γιατί ο «γλάρος»; Από φοβερή αδυναμία στο έργο. Γιατί πίσω από τους έρωτες και τα όνειρα μιλάει για ακόμα πιο μεγάλα πράγματα. Το έχω διαβάσει άπειρες φορές το έργο για να καταλάβω τι γίνεται και πάντα σκοντάφτω. Επίσης από θαυμασμό προς τον ίδιο τον συγγραφέα που τον θεωρώ διάνοια, τον πιο δημοκρατικό και τον πιο γενναιόδωρο προς την ανθρώπινη αδυναμία συγγραφέα. Είναι αναρχικός. Ανατρεπτικός στη δομή του. Και πάνω από όλα έχει πλάκα! Δεν βλέπω τίποτα ανιαρό στην «ανιαρή ζωή» των ηρώων που περιγράφει. Νομίζω επίσης ότι κι η ομάδα βρέθηκε στην ανάγκη να εργαστεί φέτος ώστε να στηθεί ένα έργο που δεν θα το «επινοούσαμε» εμείς, τα μέλη της, από το μηδέν. Επιθυμούσαμε να δουλέψουμε κάτι που θα μας ξεπερνούσε όλους απόλυτα. Να μην είναι καν σύγχρονο. Οπότε ήταν καλό timing η πρόταση του «Γλάρου». Θεωρούμε από την άλλη, ότι το να καταπιάνεσαι με τον Τσέχωφ είναι μια δύσκολη μάχη και σίγουρα ο ίδιος ο συγγραφέας δεν πρόκειται να πάθει τίποτα. Θέλουμε να πιστεύουμε όμως ότι μόνο μπροστά μπορεί να μας πάει η αναζήτηση της αλήθειας ενός κειμένου τουλάχιστον ευφυούς.

Ποια είναι η γνώμη σας για την σχέση του «Γλάρου» με την σύγχρονη πραγματικότητα στη χώρα μας; Ποιος είναι ο γλάρος σήμερα και ποιος τον εκτελεί;

Ο γλάρος γράφτηκε σε μια εποχή όπου η ρωσική επανάσταση ήταν στα σκαριά. Το έργο ξεκινάει με έναν εργάτη να κάνει θόρυβο χτυπώντας ξύλα με σφυριά... Τι συνειρμούς κάνει κανείς έστω κι αν είναι τόσο απλοϊκοί; Ενώ όλο το έργο παρουσιάζει το «ανφαν γκατέ» της κοινωνίας και της λάμψης της δόξας, παντού περιφέρεται κι ένας εργάτης. Αυτή είναι μια τεράστια αντίθεση δραματουργικά που όλοι οι καλλιτέχνες την προσπερνάμε. Όλοι αυτοί οι ήρωες είναι ετοιμοθάνατοι. Αρνούνται να δουν ότι η τάξη τους πεθαίνει. Αυτή η άρνηση είναι που τους κάνει τραγικούς, όχι η ίδια η ζωή τους. Έτσι κι εμείς σήμερα. Η υπάρχουσα κατάσταση στην Ελλάδα σάπισε. Απλά σάπισε και περιμένουμε τα σίδερα να πέσουν στα κεφάλια μας. Ζούμε την ίδια παρακμή με αυτούς τους ήρωες. Φοβόμαστε να αποδεχτούμε ότι το προηγούμενο καθεστώς πέθανε. Φοβόμαστε επίσης να κινηθούμε προς κάτι άλλο νεότερο. Εμείς τον σκοτώσαμε τον γλάρο μας, οι ίδιοι. Όμως η Νίνα κι ο Τρέπλιεφ έχουν την πρόθεση να τα ανατρέψουν όλα. Ας ελπίσουμε λοιπόν κι εμείς στου δικούς μας «βενιαμίν» της κοινωνίας μας.

Πως θα διαχειριστείτε την παρακμή ενός κόσμου και τον τρόμο του νεότερου που τον αντικαθιστά; 

Ευτυχώς που δεν θα χρειαστεί να το κάνω εγώ αυτό -το κάνει ο συγγραφέας υπέροχα. Εγώ σίγουρα καλούμαι να το αναδείξω. Το πρώτο πράγμα που μου έρχεται είναι ότι δεν γίνεται βίαια αυτή η μετάβαση. Δεν έχουμε τοίχους να κατεδαφίσουμε. Απλά αυτοί σάπισαν. Θα πέσουν από μόνοι τους. Αναπόφευκτα κάτι άλλο θα πάρει τη θέση τους. Κάτι καλύτερο; Κάτι χειρότερο; Πάντως κάτι άλλο θα ακολουθήσει ότι και να κάνουμε. «Πρέπει να έχουμε πίστη και να αντέχουμε» λέει η Νίνα προς το τέλος του έργου. «Αυτή» θα είναι το «νεότερο».

Ποια είναι η σκηνοθετική οπτική και με ποιον τρόπο θα λειτουργήσει στην απόδοση του έργου; 

Σίγουρα δεν επιδιώκουμε ένα κλασσικό ανέβασμα του έργου αλλά αναζητάμε μια σύμβαση που να επιτρέπει να ακούγεται το έργο αυτό σαν να γράφτηκε σήμερα, για το κοινό που θα έρθει να μας δει. Η σύμβαση αυτή είναι το σκηνικό, το οποίο είναι ένα πλατό γυρισμάτων. Ο κόσμος θα παρακολουθεί τα γυρίσματα μιας ταινίας και ταυτόχρονα θα βλέπει και την ταινία την ίδια μέσα από την live αναμετάδοση της σε κάποια επιφάνεια του τοίχου: Η ψευδαίσθηση αλλά κι η απομυθοποίηση της ταυτόχρονα. Κάτι που φαίνεται ως καταιγίδα στην οθόνη δεν είναι παρά μια μάνικα που ρίχνει νερό με πίεση στα γυρίσματα. Για μένα λοιπόν αυτό το έργο μιλάει για αυτή τη σύγκρουση του μύθου και της πραγματικότητας. Επίσης η επιλογή του πλατό έγινε γιατί οι σκηνές του έργου είναι γραμμένες σαν μονταρισμένες σκηνές σεναρίου, σαν μια κάμερα που αποθανάτισε την καθημερινότητα κάποιων ανθρώπων και παρακολουθούμε την μαρτυρία αυτή. Ένα πλατό, γιατί είναι ο φυσικός χώρος που δρουν και δημιουργούν οι ηθοποιοί και συγγραφείς- οι ήρωες δηλαδή του έργου και γιατί αντικαθιστά τη γυμνή θεατρική σκηνή με σκηνικό το φυσικό τοπίο που προτείνει ο Τρέπλιεφ, ο νεαρός συγγραφέας- σκηνοθέτης του έργου. Νομίζω λοιπόν ότι αυτή η σύμβαση που δραματουργικά ταιριάζει απόλυτα στο έργο, μας εξασφαλίζει την μη ταύτιση των ηθοποιών με τους ρόλους ώστε να μπορούν οι ηθοποιοί να μιλήσουν μέσα από αυτούς, για όλα όσα καταγράφει ο συγγραφέας. Ενδιαφέρουσες καλλιτεχνικές ισορροπίες προς διερεύνηση.

Κάτι ανάλογο με την παράσταση της Μνούσκιν «Οι ναυαγοί της τρελής ελπίδας». Ποια από τα θανάσιμα αμαρτήματα ανιχνεύετε στο «Γλάρο»; 

Όλα και κανένα. Μίλησα πριν λίγο για γενναιοδωρία του συγγραφέα απέναντι στην ανθρώπινη αδυναμία. Εννοούσα ακριβώς αυτό. Ότι κανείς δεν αξίζει να καταδικαστεί για κανένα αμάρτημα. Κι αυτό είναι επίσης σχεδόν αιρετικό για μια ορθόδοξη κοινωνία. Να τους αγκαλιάζει όλους με τόση τρυφερότητα ακόμα κι αν μια μάνα παρατάει για χρόνια το παιδί της πίσω στην εξοχή για να παίζει θέατρο στην πόλη, να χαριεντίζεται με νεότερους της και να κάνει την ηθοποιό. Ναι. Είναι απαίσια μάνα αλλά δεν μπορεί να επιβιώσει αλλιώς. Κάνει ότι καλύτερο μπορεί για να σταθεί στα πόδια της. Απλά κι αυτή όπως κι εμείς σήμερα συντηρηθήκαμε και επιβιώνουμε με ψευδαισθήσεις, με «φούσκες». Ας αναθεωρήσουμε.

Γιατί μια μάνα «τρώει» το παιδί της κι ένα παιδί παγιδεύεται στο ανέφικτο; Γιατί το παρελθόν εκπίπτει παρά την καταξίωση και το παρόν αναδύεται παρά την απόρριψη; 

Ε, γιατί απλά δεν μπορούν διαφορετικά η μάνα με το παιδί. Από αδυναμία ή καλύτερα από αναπηρία κυρίως συναισθηματικής φύσης να απαγκιστρωθεί ο ένας από τον άλλον. Να μην χάσουν την ασφάλεια τους, ο καθένας. Οι ρίζες μας είναι πηγή ασφάλειας, βολευόμαστε εκεί και φοβόμαστε να εγκαταλείψουμε το χώρο αυτό για να αναπτυχθούμε κάπου αλλού. Αλλά αν δεν φύγουμε από εκεί δεν θα βρούμε ποτέ αρκετό χώρο για να απλώσουμε τις δικές μας ρίζες. Θεωρώ ότι είναι χωροταξικό το θέμα. Πρέπει να αδειάσουμε χώρο για να μεγαλώσουμε εμείς. Κι αν μας «τρώει» πολύ χώρο η μάνα μας που δεν μας αφήνει να φύγουμε τότε οφείλουμε να την βγάλουμε από την μέση, να την «απορρίψουμε» για να συνεχίσουμε. Μου θυμίζει την περίπτωση που κάθε φορά οι έλληνες επικαλούμαστε τους δοξασμένους «γονείς» μας από το παρελθόν για να μας βγάλουν από το αδιέξοδο του παρόντος. Εδώ κατεδαφιζόμαστε, μας έχουν πάρει και τα βρακιά κι εμείς κάνουμε επίκληση στο πνεύμα του Περικλή και του Σωκράτη να μας τονώσει την εθνική μας συνείδηση κι αυτοπεποίθηση. Εθνικά μαμόθρευτοι!

Ποια είναι η αντίληψή σας για την τέχνη του θεάτρου σε σχέση με τον ανάλογο μονόλογο του Τρέπλιεφ;

«Αν δεν μπορούμε να βρούμε νέες φόρμες ας μην κάνουμε θέατρο» λέει ο Τρέπλιεφ. Είναι απόλυτος στις απόψεις του κι εκεί είναι που απέτυχε τελικά, στο να εισάγει κάποια νέα φόρμα ως καλλιτέχνης. Εγώ δεν είμαι τόσο απόλυτος. Οπωσδήποτε να αναθεωρήσουμε τις φόρμες αλλά δεν θεωρώ ότι στο θέατρο η φόρμα είναι το μόνο ζητούμενο. Η «αλήθεια» είναι το δικό μου ζητούμενο στο θέατρο κι η φόρμα ακόμα κι η πιο κλασσική οφείλει να την υπηρετεί. Επίσης «τη ζωή», λέει, «πρέπει να την δείχνουμε όπως είναι στα όνειρα κι όχι όπως είναι πραγματικά». Εγώ πάλι προτιμώ τον ποιητικό ρεαλισμό από τον σουρεαλισμό.

«Είναι ζεστά εδώ είναι καλά.» Τι συναισθήματα σας δημιουργεί η φράση της Νίνας; 

Επιστροφή στις ρίζες, στα παιδικά όνειρα, στη μήτρα της ζωής. Ασφάλεια αλλά κι εγκλωβισμός. Γιατί παρόλο που δηλώνει ότι είναι ζεστά εδώ, τελικά φεύγει. Και μπράβο της! Την θεωρώ επαναστάτρια την Νίνα. Παλεύει αλύπητα.

«Θέμα για ένα μικρό διήγημα»: Πως διαχειρίζεστε αυτήν την φράση-μοτίβο στην δική σας σκηνοθετική εκδοχή; 

Ως το κύριο θέμα της παράστασης. Ένα μικρό διήγημα που ξετυλίγεται η πλοκή του, στα μάτια των θεατών.

Σκηνοθεσία : Βαγγέλης Παπαδάκης

Βοηθοί σκηνοθέτη : Ξένια Καλαντζή , Μαρία Παπαδοπούλου.

Παίζουν: Γιώργος Ανδράκης

Ελεάννα Αποστολάκη

Νίκος Γεωργίου

Σοφία Λιάκου

Βίκυ Μαστρογιάννη

Μιχάλης Παναγόπουλος

Μάνος Παπαδάς

Γεράσιμος Παύλου

Δημήτρης Πρωτογεράκης

Γιάννης Τζέμης

Ιωάννα Μιχαλά 

Κιν/κη  Σκηνοθεσία : Βαγγέλης Παπαδάκης , Ελένη Κορακάκη

Σκηνικά-Κουστούμια : Κατερίνα Καμπανέλλη

Βοηθός Σκηνογράφου : Νίκη ψυχογιού

Σχεδιασμός φωτισμού- Φωτογραφία :  Γιώργος Ζαφειρίου

Μουσική : Θάνος Κοσμίδης

Από τις 22 Νοέμβρη και μέχρι 23 Δεκέμβρη

Κάθε Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή

Ώρα έναρξης: 20.00

Πολυχώρος τέχνης Βυρσοδεψείο

Ορφέως 174

Βοτανικός

Τηλέφωνο: 210 3453203

Γενική είσοδος: 10  €

Για κράτηση θέσεων, παρακαλώ επικοινωνήστε με την Τζένη Μαυρικάκη  στο τηλέφωνο 6944512872 ή στην ηλεκτρονική διεύθυνση tzennym@gmail.com