Bent

του Martin Sherman

   Ο ομοφυλόφιλος κι εβραίος συγγραφέας έχει το ταλέντο να ξεκινάει από έναν ειδικό και συγκεκριμένο προβληματισμό που είναι κρίσιμος γι’ αυτόν και μέσα από τον έντεχνο χειρισμό του να ανιχνεύει τα βαθύτερα και ουσιωδέστερα ζητήματα της ανθρώπινης φύσης, τις υπαρξιακές αγωνίες του νοήμονος όντος που κινείται με συνείδηση της φθαρτότητας του ανάμεσα στην ηθική και τον φόβο. Σε πρώτο επίπεδο το Bent (που σημαίνει αδελφή και ταυτόχρονα κάποιον διατεθειμένο να φτάσει στα άκρα)μπορεί να χαρακτηριστεί ένα έργο το οποίο στηλιτεύει το ναζιστικό καθεστώς για τις ρατσιστικές και σεξιστικές θέσεις του που οδήγησαν σε γενοκτονία εις βάρος κυρίως των Εβραίων και αιματηρές διώξεις των ομοφυλοφίλων ενώ όπως ξέρουμε κι από την περίπτωση Μπρεχτ, δεν γλύτωσαν κι εκείνοι οι οποίοι διαχώρισαν την θέση τους λόγω ιδεολογικής ρήξης. Για πολλούς λόγους, μεταξύ αυτών και το γεγονός πως κανείς δεν επιλέγει να είναι Εβραίος αλλά γεννιέται έτσι, τονίστηκε ιδιαίτερα η γενοκτονία των Εβραίων ενώ τα εγκλήματα εις βάρος των ομοφυλοφίλων και των κομμουνιστών αποσιωπήθηκαν λες κι οι σεξουαλικές μας ή οι ιδεολογικές μας θέσεις δεν είναι τόσο ζωτικές επειδή αποτελούν δική μας προσωπική, ευθύνη κι επιλογή, την οποία μπορούμε και να αποποιηθούμε σε ώρα ανάγκης! Κι αυτό είναι το επίμαχο σημείο κρούσης του φιλελεύθερου πολίτη με κάθε ολοκληρωτικό καθεστώς. Είναι επίσης το σημείο ρήξης του συνειδητού ανθρώπου με κάθε άτομο που δεν είναι σε θέση να σεβαστεί το δικαίωμα του άλλου να επιλέγει ελεύθερα τον τρόπο ζωής του. Και φυσικά μια τέτοια συγκρουσιακή σχέση ορίζει όχι μόνο την κοινωνικοπολιτική δομή μιας κοινωνίας αλλά και την εξέλιξη του ψυχισμού των προσώπων και των μαζών. Στο σημείο αυτό μετατίθεται το πρόβλημα και στην δραματουργία του Σέρμαν, καθώς εξελίσσεται από πολιτικό σε διαπροσωπικό αφού μια τόσο στυγνή κρατική καταστολή διεισδύει στην προσωπική ζωή του ατόμου κι υπονομεύει την ίδια του την στάση απέναντι στη ζωή. Ο άνθρωπος, που υπό την απειλή της βίας έρχεται σε ρήξη με τον εαυτό του, είναι το τραγικό πρόσωπο αυτής της δραματουργίας το οποίο ταυτόχρονα μέσα από την τρομακτική εμπειρία του συνειδητοποιεί όλα αυτά τα οποία στην καθημερινότητά του αγνοούσε κι επιλέγει σε αντίθεση με την ως τότε στάση του, την αυτοθυσία έναντι της επιβίωσης, καθαγιάζοντας τον εαυτό του, δίνοντας με την πράξη του ένα νόημα στον αγώνα των άλλων κρατουμένων  και προσφέροντας μια λυτρωτική διέξοδο στους θεατές. Για τον Σέρμαν, η αγάπη, ο σαρκικός έρωτας,  η ελπίδα, η αυτοθυσία, η συνειδητότητα, το νόημα που ο καθένας δίνει στη ζωή του για να μπορέσει να πορευτεί σαν ανθρώπινο ον δεν αποτελούν δεδομένα, λειτουργούν εν υπνώσει ως την στιγμή που θα θιχτούν και τότε θα διεκδικήσουν με όποιο τίμημα τον πρωταγωνιστικό ρόλο στις επιλογές του. Σε μια εποχή που ακόμα δολοφονούνται ομοφυλόφιλοι σε χώρες της  Μέσης Ανατολής εν τω μέσω της Αραβικής Άνοιξης και που μια κατασκευασμένη οικονομική κρίση απειλεί την Ευρώπη με παλινδρόμηση ηθική και οικονομική βρισκόμαστε και πάλι αντιμέτωποι με το ίδιο, το αιώνιο εν τέλει ερώτημα. Τι στέκει ανάμεσα στο κέρδος και την ανθρωπιά, την επιβίωση και την αυτοθυσία; Τι περισσότερο αξίζει; Και ως που είσαι διατεθειμένος να φτάσεις προς την μία ή προς την άλλη κατεύθυνση, φυσικά με το ανάλογο τίμημα; Η πράξη του Μάξ όταν ρίχνεται να πεθάνει στα ηλεκτροφόρα σύρματα δεν είναι μόνο μια πράξη απόγνωσης και δεν είναι καθόλου αποτέλεσμα ηττοπάθειας. Στο έσχατο σημείο απώλειας ο ήρωας του Σέρμαν συνειδητοποιεί όχι μόνο το μέγεθος της αγάπης του αλλά και το βάθος της εξαθλίωσής του. Αντιστέκεται στην σκλαβιά του έχοντας πάρει δύναμη από τον έρωτα, τιμά τον έρωτά του απαιτώντας την ελευθερία του τώρα και εδώ έστω κι αν το τίμημα είναι ο θάνατος. Η πράξη του είναι μια πράξη βαθιά πολιτική, βαθιά επαναστατική και βαθιά ανθρώπινη. Τη στιγμή του οριστικού τέλους του ο Μαξ επανακτά το δικαίωμά του για ζωή αφού επιτέλους γίνεται «άνθρωπος», αυτός δηλαδή που κοιτάζει ψηλά ακόμα και τη στιγμή που σωριάζεται στο έδαφος.

Βρισκόμαστε στο Βερολίνο του 1934. O σκηνοθέτης, ξεκινώντας την δράση από το φουαγιέ του ολόφρεσκου και καλόγουστου Vault Theatre Plus όπου το κοινό παρακολουθεί την Γκρέτα να τραγουδάει τον αποχαιρετισμό της στο Βερολίνo μαζί με τους ηθοποιούς-πελάτες του gay bar της, μας οδηγεί στη συνέχεια στον μικρό αλλά ζεστό θεατρικό χώρο όπου ο Μαξ, ένας αλκοολικός και ναρκομανής ομοφυλόφιλος άντρας ξυπνάει την επόμενη μέρα στο μικροσκοπικό του διαμέρισμα μη έχοντας την παραμικρή ανάμνηση των ατασθαλιών του ξενυχτιού που προηγήθηκε. Αν και συζεί με έναν υπομονετικό κι υποταγμένο χορευτή που τον λατρεύει, ο Μαξ συνηθίζει να φέρνει στο σπίτι κι άλλους άντρες. Εκείνη την νύχτα ήταν η σειρά του νεαρού αξιωματικού Βολφ ο οποίος δολοφονείται από τους Ες-Ες μπροστά στα μάτια τους. Ήταν η περίφημη νύχτα των «μεγάλων μαχαιριών» όταν ο Χίτλερ δολοφόνησε πάνω από διακόσια ηγετικά στελέχη και τους συντρόφους τους στα πλαίσια μιας εκκαθάρισης των ομοφυλοφίλων η οποία θα σημάνει και τον ολοκληρωτικό διωγμό τους, καθιστώντας παράνομη την ομοφυλόφιλη σχέση ως αίτιο εκφυλισμού της Αρίας φυλής. Ο Μαξ κι ο Ρούντυ, ο πιστός αλλά κι ανίκανος να υπάρξει μόνος του, χορευτής, δραπετεύουν και συλλαμβάνονται. Ο Ρούντυ δολοφονείται μέσα στο τρένο που τους οδηγεί στο στρατόπεδο Νταχάου κι ο Μαξ επιδιώκοντας να επιβιώσει πάση θυσία καταφέρνει να εξασφαλίσει αντί του ροζ τριγώνου, ένα κίτρινο άστρο.  Μετά το ολιγόλεπτο διάλλειμα, συρματοπλέγματα που ορίζουν το στρατόπεδο συγκέντρωσης, τοποθετούνται ανάμεσα στη σκηνή και τους θεατές, διαχωρίζοντάς μας πια από τους ήρωες, όπως διαχωρίζονται οι πολίτες μετά την σύλληψή τους από τους υπόλοιπους συμπολίτες τους με τους οποίους μέχρι πρότινος ζούσαν και διασκέδαζαν μαζί. Ο Μαξ μεταφέρει πέτρες από την μία μεριά του στρατοπέδου στην άλλη και καταφέρνει λαδώνοντας να αποκτήσει κάποιον σύντροφο σ’ αυτήν την παράλογη δραστηριότητα, έναν άντρα με ροζ τρίγωνο, τον Χορστ με τον οποίο θα συνδεθεί ψυχικά και κατά κάποιον τρόπο σωματικά αφού θα κάνουν έρωτα χωρίς καν να αγγιχτούν, ενώ βρίσκονται σε στάση προσοχής απέναντι στον πανταχού παρόντα, φρουρό, σε μια από τις πιο δυνατές σκηνές του έργου.

O Καρατζιάς έστησε μια λιτή και ειλικρινή παράσταση χωρίς διάθεση εντυπωσιασμού και χωρίς περιττά εφέ δίνοντας την σκυτάλη στους ηθοποιούς για να αναδείξουν τον λόγο και τις υποφώσκουσες δυναμικές του. Ο ίδιος ανέλαβε να ερμηνεύσει κι απέδωσε πειστικά τον απαιτητικό ρόλο του Μαξ, με τον Κακαβούλη πλάι του ως Χορστ. Και οι δύο ηθοποιοί, έχοντας μια θαυμάσια χημεία, λειτούργησαν υποκριτικά με συνέπεια και συναισθηματική πληρότητα προκαλώντας την αβίαστη συγκίνηση του κοινού. Ο Κακαβούλης στην καλύτερη μέχρι στιγμής ερμηνεία του αποδίδει τον δύσκολο ρόλο του με αυθεντικότητα κι εσωτερικότητα, αξιοποιώντας τις αποχρώσεις του χαρακτήρα και την εσωτερική δυναμική του. Ξεχωρίζω επίσης το ρωμαλέο παίξιμο του Ροκίδη σε δύο διαφορετικούς ρόλους, τους οποίους απέδωσε με ευκρίνεια και άνεση. Ο Μπρατάκος στο ρόλο του Ρούντυ αξιοποίησε τις ευκολίες του και το χιούμορ του αλλά  χρειάζεται γυμναστική και δίαιτα για να πείσει ως χορευτής κάτι που ως νέος ηθοποιός θα έπρεπε να είχε κάνει στη διάρκεια των προβών. Ο Τζιάτας έχει θαυμάσια εμφάνιση αλλά χρειάζεται πολύ δουλειά ακόμα για να σταθεί πλάι στους πιο έμπειρους συναδέλφους του κι επίσης πρέπει να διορθώσει τα σοβαρά προβλήματα άρθρωσης. Ενδιαφέρων ο Πανάς στο σώου του ως Γκρέτα, αδίκησε κάπως τον εξαιρετικά αβανταδόρικο ρόλο του όντας μάλλον υποτονικός στη βασική σκηνή του στο καμαρίνι. Λειτουργικοί οι φωτισμοί, κυρίως ενδεικτικά τα καλόγουστα κοστούμια κι ενδιαφέρον το λιτό αλλά ευέλικτο σκηνικό. Μια παράσταση που θα συνεχιστεί κι αξίζει τον κόπο να την δείτε ειδικά για τις θαυμάσιες ερμηνείες των δύο πρωταγωνιστών της και για την διαχρονικά κρίσιμη και βαθιά συγκινητική δραματουργία της.

Μετάφραση : Γιώργος Θεοδοσιάδης

Σκηνοθεσία : Δημήτρης Καρατζιάς

Βοηθός σκηνοθέτη: Πάνος Μπρατάκος

Β’ Βοηθός σκηνοθέτη: Νικόλας Σουλογιάννης

Σκηνικά - φωτογραφίες : Δέσποινα Χαραλάμπους

Κοστούμια : Κλιμενώφ Δήμος

Μουσική σύνθεση: Μάνος Αντωνιάδης

Επιμέλεια κίνησης : Θοδωρής Πανάς

Φωτισμοί : Οδυσσέας Παυλόπουλος

Communication Design : Βαρνάβας Φιλίππου – Γρηγόρης Παπαχρηστοφόρου

Παραγωγή - Δημόσιες Σχέσεις : Καλλιτεχνικές Επιχειρήσεις Vault

Παίζουν: (Μαξ) Δημήτρης Καρατζιάς

(Χόρστ) Στέφανος Κακαβούλης

(Ρούντυ) Πάνος Μπρατάκος

(Γκρέτα) Θοδωρής Πανάς

(Θείος Φρέντυ, Αξιωματικός) Πάνος Ροκίδης

(Βόλφ, Αξιωματικός) Ιούλιος Τζιάτας
Vault Theatre Plus
Μελενίκου 26  
Βοτανικός Τηλέφωνα: 210 3302348 , 6932296229 Τιμές εισιτηρίων: Κανονικό 15,00 € / Φοιτητικό 10,00 €

Παραστάσεις: Κάθε Παρασκευή & Σάββατο στις 21:15 και Κυριακή στις 20:15