Η νύχτα της ιγκουάνα

του Τέννεση Γουίλλιαμς

Κάτω απ’ το εκτυφλωτικό και βασανιστικό φως του Μεξικού

ο συγγραφέας ξετυλίγει έναν κόσμο οδυνηρό αλλά και ηδονικό…

Η Εταιρεία Θεάτρου Υπερίων σε συνεργασία με την Καλλιτεχνική Εταιρεία Αργώ, ανέβασε φέτος το ώριμο, γραμμένο το 1961, έργο του αισθαντικού όσο και βλάσφημου Αμερικανού συγγραφέα,  το οποίο παρουσιάστηκε στην Αθήνα μόνο μία φορά, το 1964, από το Θέατρο Τέχνης σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν.  Με κυρίαρχους άξονες την συναισθηματική παγίδευση, τις ανικανοποίητες παρορμήσεις, τις ψυχωτικές παλινδρομήσεις, τον ανεκπλήρωτο, ανομολόγητο έρωτα, την παρακμή του πάθους και τον εκφυλισμό του Θεού έτσι όπως τον αντιλήφθηκε και τον «έπλασε» ο άνθρωπος, οι δράσεις εξελίσσονται σ’ ένα φλεγόμενο φθινοπωρινό Μεξικό ανάμεσα σε ήρωες μεθυσμένους, τρομοκρατημένους κι αποτυχημένους που διαστροφικά ανιχνεύουν τα σημάδια της παρακμής τους καταθέτοντας τις ελπίδες τους στο ανέφικτο κι αποζητώντας μια σύντομη παρένθεση παρηγοριάς στην ροή της οδυνηρής καθημερινότητας που βιώνουν. Ο αλκοολικός πάστορας Σάννον που εξορίστηκε από την εκκλησία λόγω της ιδιαίτερης αδυναμίας του στα πολύ νεαρά κορίτσια, κινδυνεύει να χάσει τώρα και την θέση ξεναγού αφού στην διάρκεια του ταξιδιού εμπλέκεται σεξουαλικά με την υψηλών προδιαγραφών και φλογερού ταπεραμέντου, δεκαεπτάχρονη Σάρλοτ, η οποία διαφεύγει της προσοχής της αυστηρής, στεγνής συνοδού της, Φέλλοους, για να τρυπώσει στο δωμάτιό του. Στο πανδοχείο Costa Verde όπου καταφεύγει εν συγχύσει, αναζητάει απεγνωσμένα τον Φρεντ, έναν φίλο που έχει την ωριμότητα να ελέγχει τα ξεσπάσματά του αλλά συναντάει την Μαξίν, την σύζυγό του η οποία του ανακοινώνει κυνικά τον ξαφνικό θάνατο του άντρα της. Ενώ το πούλμαν των περιηγητών περιμένει να αναχωρήσει για κάποιο λιγότερο ερημικό κι αδιάφορο σταθμό, ο Σάννον τους κρατάει αιχμάλωτους αρπάζοντας τα κλειδιά της μίζας και εγκαθίσταται έρμαιο του πυρετού του στο προσωρινό του καταφύγιο. Εκεί η Μαξίν θα προσπαθήσει να τον αποπλανήσει με ποτά και χάδια, αναζητώντας έναν αρσενικό που θα μπορούσε να αντικαταστήσει τον νεκρό Φρεντ, η μικρή Σάρλοτ απαιτεί μετά την επαφή τους να την παντρευτεί κι η άτεγκτη Φέλλοους συμπληρώνει τον εφιάλτη καταλογίζοντάς του όλες τις αμαρτίες και τα λάθη που όντως διέπραξε αλλά και που θα ήθελε να ξεχάσει. Ο καταρρακωμένος ήρωας του Γουίλλιαμς καταβεβλημένος από τον πυρετό, καταδιωγμένος από το «στοιχειό» του, υποφέροντας από την έλλειψη ποτού καθώς προσπαθεί ταυτόχρονα να αποτοξινωθεί από τον αλκοολισμό του και παγιδευμένος ανάμεσα στα τρία εφιαλτικά θηλυκά, θα συναντήσει την Χάνα και τον παππού της, δύο ακόμα ερείπια της ζωής που περιφέρονται από τόπο σε τόπο προσφέροντας αντί τροφής και στέγης, αμφισβητούμενη τέχνη και μια κάπως παλιομοδίτικη ψυχαγωγία.  Η Χάνα είναι μια χλωμή, εύθραυστη γεροντοκόρη με έντονη πνευματικότητα και ευρύ συναισθηματικό πεδίο ενώ ο σχεδόν αμνησιακός παππούς της, ένας ελάσσων ποιητής της εποχής του, μοιάζει από την μία σαν απομεινάρι ξεχασμένων καιρών, αχνό χνάρι  ενός κόσμου αθώου αλλά και πεισιθάνατου κι από την άλλη σαν ένα ώριμο alter ego του αλκοολικού πρώην πάστορα που έχει απολέσει και την πίστη και το ποίμνιό του. Ανάμεσα στην Μαξίν και στην Χάνα γεννιέται αμέσως έντονος ανταγωνισμός αν κι οι δύο γυναίκες έχουν ολότελα διαφορετικές βλέψεις κι επιθυμίες. Κι ενώ το δείπνο σερβίρεται, ο παππούς ανάμεσα σε λήθαργο και αφύπνιση προσπαθεί να συνθέσει τους τελευταίους στίχους ενός ποιήματος που αποτελεί ταυτόχρονα το κύκνειο άσμα του και την πιο γνήσια κι ολοκληρωμένη έκφανση της τέχνης του, όπως ίσως υπήρξε και το έργο αυτό για τον συγγραφέα. Εκείνη τη νύχτα ο Σάννον κι η Χάνα θα μοιραστούν κατευναστικό τσάι από σπόρους παπαρούνας και θα ανταλλάξουν φράσεις αμοιβαίας κατανόησης, αρθρώνοντας δειλά, δύσκολες εξομολογήσεις  που υπαινίσσονται την ανάγκη χωρίς να την εκπληρώνουν, συνταιριάζοντας τα συντρίμμια τους έτσι ώστε να οικοδομήσουν ένα παρηγορητικό καταφύγιο αλλά και να ξορκίσουν τα «κοινά» τους στοιχειά, τους αθώρητους δαίμονες της ανικανοποίητης Χάνας και τους θορυβώδεις του Σάννον που αδυνατεί διαρκώς να εξημερώσει τον εαυτό του. Εντωμεταξύ οι μεξικάνοι εργάτες παγιδεύουν μία Ιγκουάνα η οποία πρόκειται να καταβροχθισθεί αφού προηγουμένως γίνει θύμα της αθώας, παιγνιώδους αναλγησίας τους. Το ερπετό προσπαθεί να απελευθερωθεί, η καταιγίδα ξεσπάει, ο παππούς ολοκληρώνει το ποίημα του και πεθαίνει, το έργο τελειώνει. Όλα μένουν αίφνης μετέωρα σαν να τους έχει κοπεί η ανάσα καθώς οι ανατριχιαστικοί ήχοι της ζούγκλας εμβολίζουν ξανά κι απροειδοποίητα την σιωπή που υφαίνουν το ανομολόγητο,  η λήθη κι η παραίτηση.

Ο Κοέν επεξεργάστηκε το υλικό της δραματουργίας, αφαιρώντας μεγάλο μέρος του έργου, επαναπροσδιορίζοντας την ροή των σκηνών και προσθέτοντας αποσπάσματα από το ομώνυμο διήγημα του συγγραφέα. Το αποτέλεσμα είναι μια σφιχτοδεμένη πλοκή που ανανεώνει διαρκώς την εσωτερική της δόμηση χωρίς να διαλύεται ή να αποδυναμώνεται. Σε ένα μαγικό σκηνικό που υποβάλλει έντονα την φθινοπωρινή παραίτηση της φύσης και την έντονη αίσθηση παγίδευσης με την αιώρα να ανακλά τους ιστούς αράχνης και τα πεσμένα φύλλα να δημιουργούν ένα στρώμα εξημερώνοντας το έδαφος οι ηθοποιοί κινήθηκαν βήμα-βήμα κι αρμονικά με τον λόγο πασχίζοντας να διατηρήσουν στην κόψη την καθαρή απόδοσή του και την ταυτόχρονη διάβρωσή του από εξάρσεις, εντάσεις, εσωτερικές και εξωτερικές υπονομεύσεις. Η σοφά μελετημένη σκηνοθετική γραμμή αφήνει ανάσες αλλά ταυτόχρονα πειθαρχεί εσωτερικά τις δράσεις δίνοντας μας ένα αποτέλεσμα στο οποίο δεν επιδεικνύεται η τεχνική αλλά αόρατη υποστηρίζει κι αναδεικνύει τις διαρκείς αναμετρήσεις των ηρώων ορίζοντας τα μεγέθη των εκρήξεων και των βυθοσκοπήσεων. Οι ατμόσφαιρες επιτείνονται από τους αδρούς φωτισμούς και τους παράδοξους ήχους της ζούγκλας που ταυτόχρονα υπονοούν την απειλή κι απελευθερώνουν τις τεστοστερόνες. Σαν ένα μουσικό έργο η παράσταση ακολουθεί διαφορετικούς αλλά καλά οργανωμένους ρυθμούς, άλλοτε ορίζοντας την κρισιμότητα με πρέστο κι άλλοτε μαλακώνοντας την ένταση με μοντεράτο. Υπέροχη η σκηνή όπου η Μαξίν βυθίζεται σ’ ένα ξαφνικό ονειροπόλημα κι όλοι κινούνται ξέφρενα και διονυσιακά στο χώρο, ξετρελαμένοι από ευτυχία, για λίγα δευτερόλεπτα ενώ ξαναγυρίζουν στην προηγούμενη κατάστασή τους, αιχμάλωτοι των ρόλων τους μόλις η γυναίκα επανέρχεται στην πραγματικότητα. Ο πληθωρικός Μπισμπίκης πάλλεται από ένταση και πάθος, δημιουργεί μια κατάσταση διαρκούς εγρήγορσης, μια καθηλωτική κρισιμότητα αλλά χρειάζεται να περιορίσει λίγο την δαιμονική εξωστρέφειά του για να βαθύνει τις αντιθέσεις και να ενισχύσει τις αποχρώσεις του ρόλου. Η Γιαννουδάκη υπερτονίζει την αισθαντικότητα της ηρωίδας της κι αναδεικνύει τον ζωώδη σχεδόν ερωτισμό της και την άκαμπτη προσήλωση στους στόχους της αλλά θα μπορούσε να αναδείξει πιο πειστικά και κρυμμένες της πτυχές όπως η ανασφάλεια, ο φόβος της μοναξιάς κι η ανομολόγητη αίσθηση βαθιάς απώλειας. Ο Κάπιος ενσαρκώνει έναν γοητευτικό και συγκινητικό παππού με λεπτές αποχρώσεις και εσωτερική ποιότητα. Η Αγγελίδη έπλασε μια απολαυστικά άκαμπτη κι ελαφρά υστερική συνοδό στον αντίποδα της καρτερικής Χάνα, προσδίδοντας στον ρόλο και μια ενδιαφέρουσα κωμική διάσταση. Η Νταλούκα απέδωσε θαυμάσια την αυθόρμητη και ενθουσιώδη Σάρλοτ ενισχύοντας την εφηβική φρεσκάδα, τον πρωτόγονο ερωτισμό αλλά και το εκρηκτικό ταπεραμέντο της. Η Σαμαρά διαθέτοντας μια ευρεία γκάμα υποκριτικών προσόντων έκτισε μια υπέροχη Χάνα με πλούσιο συγκινησιακό υπόβαθρο, εσωτερικότητα, πειστικότητα και ερμηνευτική διαύγεια, φωτίζοντας τις διαβαθμίσεις του ψυχισμού της ηρωίδας και τις αχνές αποχρώσεις της εύθραυστης προσωπικότητας της.

Μετάφραση-Σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Κοέν

Σκηνικά-Κοστούμια: Χριστίνα Κωστέα

Φωτισμοί: Κατερίνα Μαραγκουδάκη

Κινησιολογία: Φρόσω Κορρού

Μουσική επιμέλεια: Αρτούς Τσάβεζ

Βοηθοί σκηνοθέτη: Αγνή Χιώτη, Ρωμανός Μαρούδης

Παίζουν: Κερασία Σαμαρά

Βασίλης Μπισμπίκης

Νεκταρία Γιαννουδάκη

Νίκος Κάπιος

Ιωάννα Αγγελίδη

Εύη Νταλούκα

Θέατρο Αργώ

Ελευσινίων 15

Στάση Μετρό Μεταξουργείο

Τηλέφωνο: 210-5201.684 και viva.gr 

Παραστάσεις: Κυριακή στις 18:00, Δευτέρα και Τρίτη στις 21.00

Εισιτήρια: 

18 ευρώ Κανονικό

12 ευρώ: Φοιτητικό/Μειωμένο (Κάτοχοι Κάρτας Ανεργίας-ΟΑΕΔ & Πολυτέκνων-ΑΣΠΕ, Ευρωπαϊκής Κάρτας Νέων, Κάτοχοι Κάρτας Πολιτισμού, ΑμΕΑ, Ομαδικά κ.λπ.)

Κάθε Δευτέρα: Γενική είσοδος 12 ευρώ

Διάρκεια παράστασης: 90 λεπτά