Παντογνώστης και Ζωντόβολος

της Coline Serreau

Το έργο

Η συγγραφέας, γεννημένη το 1947 αφού πέρασε από τον χορό, την υποκριτική και τη μουσική, έφτασε να σκηνοθετεί ταινίες και να γράφει σενάρια και θεατρικά έργα. Στοιχεία από την commedia dell'arte συνδυάζονται στο έργο της με νύξεις από το θέατρο του παράλογου, φιλοσοφικές αιχμές, ποιητικούς μονολόγους, παραμυθένιες ατμόσφαιρες κι αισιόδοξα μηνύματα.

Το «Quisaitout et Grobêta» που πρωτοπαρουσιάστηκε στη Γαλλία το 1993, προτάθηκε για επτά βραβεία Moliere την επόμενη χρονιά και εξασφάλισε από αυτά τα τέσσερα, μεταξύ τους δε κι εκείνο της καλύτερης κωμωδίας.

Το έργο είναι χωρισμένο σε επτά ενότητες και η κάθε μία από αυτές προσφέρει ένα νέο δεδομένο για την εξέλιξη της σχέσης των δύο ηρώων και την εξομάλυνση των αντιθέσεων τους. Ο Παντογνώστης είναι ένας θιασώτης της σοφίας αλλά στην πραγματικότητα αυτό που κατέχει είναι κακοχωνεμένες γνώσεις. Μέσα από την επιθυμία του να αντλήσει κύρος από την υποτιθέμενη πνευματική του αρτιότητα, παραθέτει σειρά επιχειρημάτων χωρίς αντίκρισμα, κάνει κυνικά σχόλια για το κάθε τι και παριστάνει πως αδιαφορεί για τις επιθυμίες της σάρκας του. Ο ζωντόβολος πιστεύει πως δεν γνωρίζει τίποτα, απολαμβάνει όμως το λίγο φαγητό που δικαιούται με την ίδια απολαυστική συνειδητότητα που παραδίδεται και στις ποιητικές ονειροφαντασίες του. Ο Παντογνώστης ειρωνεύεται και περιφρονεί τον υπηρέτη του, μη χάνοντας ευκαιρία να τον κοροϊδεύει για την αφέλεια και την απλοϊκότητα του. Ως την στιγμή που καλούνται κι η δύο να κριθούν μέσα από τα βλέμματα των γυναικών. Μια πρόσκληση τους οδηγεί σ’ ένα ταξίδι για τον κήπο των απολαύσεων, την κατοικία της ποθητής κι ευγενικής Βαρώνης. Η πιανίστας του πλοίου κι αργότερα η Βαρώνη ανιχνεύουν τη σοφία εκεί που ο Παντογνώστης βλέπει μονάχα ανεπάρκεια. Στην αγάπη του Ζωντόβολου για την κάθε ομορφιά που τον περιβάλλει, στην γαλήνια αταραξία του, στην ανεπιτήδευτη εκφραστικότητα του και στην ευγενική φύση του αντιπαρατίθεται η επιδειξιμανία, η συναισθηματική αστάθεια κι ένα ακατάβλητο αίσθημα δυσαρέσκειας που διακατέχει μονίμως τον «πάνσοφο» Παντογνώστη. Ωστόσο ο πάντα καλόβολος και πρακτικός ζωντόβολος διεκδικεί μόνο το αντικείμενο του πόθου του, την Βαρώνη και προσπαθεί να πείσει την πιανίστα να στραφεί προς τον ταλαίπωρο Παντογνώστη ώστε να ανέλθει το καταρρακωμένο του ηθικό. Ένας κακόβουλος νάνος σκοτώνει την Βαρώνη, έτσι ώστε, αφού δεν μπορεί να την έχει αυτός, να μην την αποκτήσει και κανένας άλλος. Οι δύο άντρες έρχονται αντιμέτωποι με την απρόβλεπτη απώλεια κι η εξουσιαστική ως τότε σχέση τους μεταποιείται σε μια ιδιότυπη φιλία, μέσα από την οποία βυθομετρούν ψυχικές αδυναμίες κι ανώφελα κέρδη. Ωστόσο τα ουράνια δαιμόνια ανασταίνουν την Βαρώνη και ένα ειρωνικό Χάπυ εντ κλείνει την ιστορία με την φρούδα υπόσχεση της αιώνιας διαμονής στον πύργο των απολαύσεων.

Φιλοσοφία, ποίηση κι ονειροπόλημα εμβαπτίζονται σε μια θρησκευτική ηθική που εμφανίζεται αρχικά ως περιρρέουσα δυναμική για να ανατραπεί ειρωνικά στο φινάλε με μια «από μηχανής» Ανάσταση. Οι ήρωες έρχονται αντιμέτωποι με εκπλήξεις που ανατρέπουν τα δεδομένα τους, οδηγώντας τους σε αναθεώρηση της κοσμοθεωρίας τους. Μια παραμυθένια ατμόσφαιρα διεισδύει στο ρεαλιστικό πλαίσιο και μια αίσθηση μαγείας εμβολίζει την σαρκική επιθυμία.

Η παράσταση

Με πνεύμα και σπιρτάδα υποδύονται οι δύο ηθοποιοί τους ήρωες της Σερώ, σε ένα μινιμαλιστικό σκηνικό που ανταποκρίνεται εν μέρει στις απαιτήσεις των πολλαπλών δράσεων, θυμίζοντας  σκηνή κουκλοθέατρου αλλά και την μινιμάλ εκδοχή ενός παραμυθένιου ονειρότοπου. Μια μουσικός «δένει» τις δράσεις με ήχους και μελωδίες των πλήκτρων ενός αρμόνιου κι ενός ακορντεόν. Η εύσαρκη Βαρώνη με την παράξενη προφορά, εμφανίζεται μάλλον υποτονική ενώ η πιανίστας του πλοίου αποδίδει όλο το ρόλο της σε έναν στριγκό τόνο που παρά τις προθέσεις της σκηνοθεσίας δεν τα καταφέρνει να προκαλέσει ιδιαίτερο γέλιο. Μια δροσερή και συμπαθής απόπειρα που αποδίδει ενδιαφέρουσες ατμόσφαιρες χωρίς να αξιοποιεί ιδιαίτερα τα κωμικά μέρη και τις δραματουργικές ανατροπές του γοητευτικού κειμένου.

Μετάφραση: Σοφία Διονυσοπούλου

Σκηνοθεσία: Μιχάλης Κοιλάκος

Σκηνικά-κοστούμια: Ανθία Λοίζου

Σχεδιασμός Φωτισμού: Αλέξης Κοέν

Παίζουν:

Αλέξανδρος Γιάννου

Γιώργος Ρουσσάκης

Στέλλα Φώτση

Βαλεντίνα Φυλακτού

Και συμμετέχει η μουσικός:

Αγγέλικα Παπανικολάου