Γυναίκες

Κάτω απ’ αυτό το γενικό τίτλο, η δραματουργία περιλαμβάνει τρεις αυτούσιες τραγωδίες του Σοφοκλή: «Τραχίνιες», «Αντιγόνη» και «Ηλέκτρα».

Με την χρήση ροκ μουσικής και σε σκηνικό χώρο ο οποίος έμοιαζε σαν συναυλιακός λόγω των περιμετρικών φώτων, κινήθηκαν οι ηθοποιοί του γαλλοκαναδικού θιάσου, της εξαιρετικής αυτής εξάωρης παράστασης, προσφέροντας μας σκηνές αισθητικής και σκηνικής απόλαυσης

Η σκηνοθεσία του ευρηματικού Καναδού – λιβανέζικης καταγωγής – σκηνοθέτη Ουαζντί Μουαουάντ συνδύασε την μουσική με το λόγο και όρισε μέσα από την κίνηση και τον ήχο τις τραγικές συγκρούσεις υποβάλλοντας με εύστοχα ευρήματα τις ενδότερες δυναμικές.

Η σκηνή περιβάλλονταν από γραμμές τρένου και στο κέντρο της κυριαρχούσε

ένας πελώριος κύβος με πολλαπλές χρήσεις. Στις «Τραχίνιες», υπερυψώθηκε για ν’ αποκαλυφθεί το καμένο σώμα του Ηρακλή, τον οποίο υποδύθηκε γυναίκα ηθοποιός με το κορμί της καλυμμένο ολόκληρο από γάζες που ξεδιπλώνονταν κατά τη διάρκεια μιας εξαίρετης χορογραφίας. Στην «Αντιγόνη» το ίδιο κουτί έγινε βάση της φυλακής που χτιζόταν επί σκηνής με τη μεταφορά πλακών.

Χαρακτηριστικό στοιχείο της σκηνοθεσίας που κυριαρχεί σε πολλές σκηνές είναι η χρήση υγρού στοιχείου κι η πολύπλευρη συμβολιστική του. Βροχή και κουβάδες με νερό κατέκλυζαν τη σκηνή μαζί με χώμα που γινόταν λάσπη για να στιγματίσει αλλά και για να απελευθερώσει.

Στις «Τραχίνιες» οι κινήσεις του Ύλλου που κατηγορεί τη Δηιάνειρα ως υπαίτια για τον επικείμενο θάνατο του πατέρα του, παρέπεμπαν σε ερωτικά σημαινόμενα. Ονειρική η σκηνή στην «Αντιγόνη» που ο Κρέων βλέπει σαν όραμα μπροστά του τον γάμο του Αίμωνα με την Αντιγόνη υπό τον ήχο του βιολιού. Οι καίριοι οι φωτισμοί του Ερίκ Σαμπού ενίσχυσαν την μαγική ατμόσφαιρα και καθόρισαν τα πολλαπλά επίπεδα δράσης.

Η ροκ μπάντα, με κορυφαίο το Γάλλο μουσικό Μπερτράν Καντά, αρχηγό του δημοφιλούς συγκροτήματος Noir Desir ανέλαβε το ρόλο του χορού. Αισθαντικά και άγρια, τέσσερις μουσικοί «χόρευαν» στους ρυθμούς μιας ροκ παραίσθησης, στο έλεος ενός βαθύτατου πόνου δια του οποίου η heavy metal διάσταση του κόσμου έγινε ουρλιαχτό ενάντια στο επικείμενο και στο επερχόμενο. Τα χορικά συγγένεψαν με εκστατικές εκφορτίσεις που συνέδεαν την σωματική έκφραση με την ενστικτώδη τρέλα. Η μουσική, αν και ροκ, έφερε στοιχεία των μακρόσυρτων ήχων της Ανατολής ενώ κάποια κομμάτια ανήγαγαν σε μοιρολόγια της Μεσογείου. Η δυναμική του ροκ επικύρωσε την αφήγηση της οργής προβάλλοντας ταυτόχρονα τον εσωτερικό σπαραγμό των τραγικών ηρωίδων. Στην εκστατική μανία των μελωδιών αντανακλώνται τα καταστροφικά κύματα που διατρέχουν τις ενέργειες και τις αποφάσεις των προσώπων. Όλα τα στοιχεία της παράστασης υπάκουσαν στη ροκ σύλληψη της σκηνοθεσίας που συνδύασε με λεπτότητα και αρτιότητα την αναπόφευκτη μοιραιότητα του θανάτου με την δυναμική οργή της επανάστασης.

Κατά την εκφορά του τραγικού λόγου, οι ηθοποιοί πάλλονταν σ’ έναν εσωτερικό ρυθμό που όχι μόνο σωματοποιούσε, καθιστώντας τον πράξη, το λόγο αλλά τους ωθούσε στο να εκπέμπουν ισχυρή ωστική ενέργεια προς τον θεατή ώστε ο τελευταίος να εκλαμβάνει συγκινησιακά αυτό που δεν είναι άλλο από μια επικοινωνία μέσω αισθητηρίων οργάνων.

Η γαλλική μετάφραση του Ρομπέρ Νταβρέ αναδείκνυε τον τραγικό λόγο με αδρότητα, λυρισμό και σαφήνεια.

Μετάφραση στα γαλλικά: Robert Davreu
Προσαρμογή – Σκηνοθεσία: Wajdi Mouawad
Καλλιτεχνική διεύθυνση: François Ismert
Σκηνικά: Emmanuel Clolus
Κοστούμια: Isabelle Larivière
Φωτισμοί: Eric Champoux

Πρωτότυπη μουσική:
Bertrand Cantat
Bernard Falaise
Pascal Humbert
Alexander MacSween

Συμπαραγωγή πολλών Οργανισμών, συμπεριλαμβανομένου και του Φεστιβάλ Αθηνών, στο πλαίσιο του Προγράμματος «Κάδμος».
Παραγωγή: Au Carré de l'Hypoténuse – France, Abé Carré Ce Carré – Québec compagnies de création.

Η παράσταση παίχθηκε στα γαλλικά με ελληνικούς υπέρτιτλους στο Ηρώδειο στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών στις 9 Ιουλίου του 2011.

Σημείωση του «Επί Σκηνής»

Το 2003 ο Μπερτράν Καντά είχε χτυπήσει τη σύντροφό του Μαρί Τρεντινιάν, κόρη του Ζαν-Λουί Τεντινιάν, με 14 δολοφονικά χτυπήματα, σε ξενοδοχείο του Βίλνιους στη Λιθουανία, όπου γύριζε ταινία. Λίγο μετά η γυναίκα υπέκυψε στα τραύματά της. Ο Καντά καταδικάστηκε σε ποινή 8ετούς κάθειρξης, μέρος της οποίας εξέτισε. 

Η συμμετοχή του στην παράσταση προκάλεσε αντιδράσεις από πολλές φεμινιστικές οργανώσεις σ’ ολόκληρο τον κόσμο και στη χώρα μας. Στο Κεμπέκ, το Μόντρεαλ, την Οττάβα και την Βαρκελώνη οι παραστάσεις ακυρώθηκαν. Στην Αβινιόν οι «Γυναίκες» θα ανέβουν χωρίς τον Μπερτράν Καντά.

Ευτυχώς στην Ελλάδα η παράσταση παίχτηκε κι ο μουσικός συμμετείχε σ’ αυτήν.

Ο σκηνοθέτης Μουαουάντ δήλωσε στους Έλληνες δημοσιογράφους λίγες μέρες πριν την πρεμιέρα στο Ηρώδειο: «Από την αρχή θεώρησα σημαντικό να ξαναδώσω θέση ανάμεσα στους ζωντανούς σε έναν άνθρωπο ο οποίος έχει εκτίσει την ποινή του. Βεβαίως κάποιοι μπορεί να μην την θεωρούν επαρκή. Κάποιοι άλλοι την θεωρούν. Είναι θέμα ηθικής θέσης του καθενός. Η συμμετοχή του δεν είναι μία κίνηση ούτε πρόκλησης ούτε απρέπειας, αλλά ένας διάλογος αυτού του ανθρώπου, με τους ζωντανούς».

Ελπίζουμε στο μέλλον ο Καντά να μην ξαναμπλέξει με ναρκωτικά κι οι φεμινιστικές και άλλες οργανώσεις να πάψουν να εμπλέκουν την καλλιτεχνική έκφραση με το εκάστοτε ποινικό μητρώο του δημιουργού της.