Προμηθέας

του Αισχύλου σε διασκευή Νίκου Καραθάνου και Γιάννη Αστερή

Δραματουργία

«Πάντα προσπαθούσα να καταλάβω πώς ένας πόνος σ’ ένα δωμάτιο φεύγει από τους τοίχους, ταξιδεύει στον αέρα, γεννάει τέρατα και θεούς και δίνει μύθο».

Νίκος Καραθάνος

Ένα σπίτι, μια οικεία κουζίνα του προηγούμενου αιώνα, ένα σιωπηλό και γεμάτο κραυγές ταυτόχρονα, δωμάτιο, περιφέρεται στο άπειρο, πέρα από το χρόνο και ταυτόχρονα παγιδευμένο στο χρόνο. Είναι ο βράχος του Καυκάσου πάνω στον οποίο, Κράτος και Βία καρφώνουν τον Προμηθέα. Αναμνήσεις χαμένων εποχών, αναπολήσεις ενός μακρινού αιώνα στην αυγή της ανθρωπότητας που γνώρισε τη φωτιά, απελπισμένες κινήσεις άμυνας και βίαιες επιθετικές δράσεις για να αλυσοδεθεί ο αθάνατος, εκείνος που ανέσυρε την ανθρωπότητα από τα σπήλαια και την μύησε στον πολιτισμό, εκείνος που διέσωσε τη μνήμη σαν αντίδωρο στην συμφορά. Ο λόγος του Τραγικού ζυμωμένος με τις προσθήκες των Καραθάνου και Αστερή, ψηλαφίζει τις αγωνίες των σύγχρονων θνητών που περιστρέφονται μαζί με τους πατρογονικούς τους οίκους, ανάμεσα στ’ άστρα και μνημονεύουν τους νεκρούς τους, παγιδευμένοι μέσα στο μυαλό εκείνου που γνωρίζει παρελθόν παρόν και μέλλον. Ο Προμηθέας μας διηγείται αυτή την ιστορία, σαν ένα παραμύθι της ύπαρξης μας και σαν μια επώδυνη και ταυτόχρονα λυτρωτική περιπέτεια της τραγικής μας υπόστασης, ενώ οι καπνοί της σβησμένης φωτιάς του ταυτόχρονα μας πνίγουν και μας αγκαλιάζουν. Μας διηγείται μια αρχαία ιστορία και ταυτόχρονα τη δική μας ιστορία, ενώ υφίσταται όχι μόνο την οργή του δυνάστη θεού Δία αλλά και την αφόρητη μοναξιά της εγκατάλειψης από τους ευεργετηθέντες ανθρώπους. Η συμπόνοια, η σκληρότητα, η φρίκη και το δέος εγκαθίσταται ς’ αυτή την ταπεινή κουζίνα, εγκαταλείποντας το δέος της τελετουργίας κι υιοθετώντας την ψιθυριστή ευγένεια της ταπεινότητας. Η τραγωδία αποκτάει ένα πρόσωπο οικείο, γίνεται ψίθυρος κι οιμωγή, φοράει τα καθημερινά της και πλησιάζει τον θεατή για να του μιλήσει απλά, λιτά, άμεσα, να ανθρωπέψει τα θεϊκά, να ορίσει τον πόνο και την παγίδευση στο χρόνο με μέτρα καθημερινά κι ευπρόσιτα. Ο Καθεδρικός γίνεται ξωκκλήσι, τα χρυσοκέντητα άμφια γίνονται σκισμένα ράσα, οι μεγαλοπρεπείς τελετουργίες, μια ψιθυριστή αγωνιώδης, ρακένδυτη προσευχή. Ένας άνεμος καθαρίζει τις ψυχές κι αποκαλύπτει τα άστρα καθώς ο λόγος ρέει σαν βουνίσιο ποτάμι κι οι ψυχές καθαίρονται, το θεϊκό αποκτά το σχήμα και το μέτρο το ανθρώπινο, δίνοντας ταυτόχρονα στη θνητότητα μια διάσταση θεϊκή και αιώνια. Ο πατέρας δυνάστης, ο συγγενής που προδίδει, η ξενιτεμένη ψυχή που ακολουθεί με οδύνη μια πορεία ανάμεσα σε πόνους και παγίδες, με μόνο της στήριγμα την ελπίδα για μια μακρινή δικαίωση, οι νεκροί που στοιχειώνουν τα οικεία έπιπλα, ενώνονται σε μια δραματουργική κατασκευή, εξαιρετικής ακρίβειας και συγκινησιακής ποιότητας για να μας προσφέρουν μια υπερβατική παράσταση, ορίζοντας με νέα μέτρα το τραγικό αλλά μέσα από μια ευαισθησία που το αποκαθηλώνει αντί να το υπονομεύει.

Σκηνοθεσία

«Ο Προμηθέας εκπροσωπεί εσένα, εμένα, όλους, τη στιγμή που κοιτάξαμε το γεγονός της ζωής και μας είδε κι αυτό. Υπάρχει κάτι τόσο αρχαίο σε κάθε ανθρώπινο πρόσωπο που κάνει τον Χρόνο να καμπυλώνεται από ντροπή»

Νίκος Καραθάνος

Οι μουσικοί νυγμοί, οι περιστροφές της πέτρινης κατοικίας, οι σπαραγμοί κι οι ψιθυριστές εξομολογήσεις των ηθοποιών, οι καταφυγές που γίνονται φυλακές μέσα ς’ ένα χώρο οικείο αλλά και ξένο, βασανιστικό αλλά και φιλόξενο, το σκοτάδι που περιβάλλει το σπίτι, κεντημένο από το αστρικό φως, συνθέτουν και σκηνοθετικά ένα νέο μύθο πάνω στον παλιό, αποκαλύπτουν αίφνης τον Προμηθέα μέσα μας, μεταποιούν τον προσωπικό μας μύθο σε διαχρονική αποκάλυψη, εξυψώνουν την αγωνία μας ορίζοντας την σαν το πανάρχαιο δίκαιο κι αλέθουν τις μικρότητες μας για να ζυμώσουν τον ιερό άρτο. Κινήσεις, σκόνη και καπνός, ένα ψυγείο που φιλοξενεί την Ιώ για να την παγιδεύσει, μια βρύση που αργοστάζει μελαγχολικά κι ύστερα χύνει καθαρτήριο ύδωρ, ένα τραπέζι που φιλοξενεί την συντρο-φία και την ανελέητη οργή, δύο κομμάτια του πατρογονικού σπιτιού που χωρίζονται μέσα από διχασμούς, εμφύλιους, μίση κι ενώνονται ξανά μέσα από την ανάγκη, την συμπόνοια, την ενσυναίσθηση, μας προσφέρουν ένα εικαστικό αριστούργημα υψηλής αισθητικής και συμβολικής αξίας που προσγειώνεται απαλά στο κατώφλι της ψυχής μας, σαν να αρνείται κάθε μεγαλείο, για να μπορέσει μ’ έναν τρόπο απλό, να μας ξεδιψάσει σε εποχές άνυδρες. Το νερό της βρύσης κι ο αόρατος πάγος του ψυγείου, η σβησμένη φωτιά του φούρνου αλλά και του ίδιου του Προμηθέα, η στερεότητα της ύλης του τραπεζιού κι ο άνεμος, ο καπνός, που σαν ομίχλη τυλίγει τα πρόσωπα, μας δίνουν μέσα από αυτόν τον σκηνικό χώρο, τον χώρο της εστίας, την κουζίνα που βρίσκεται σε όλων μας τα σπίτια και τα τέσσερα στοιχεία της φύσης άλλοτε ορατά κι άλλοτε σαν μνήμη ή σαν προοπτική. Οι ρυθμοί, άλλοτε αργοί κι άλλοτε καταιγιστικοί, ακολουθούν με ακρίβεια τα βιώματα, εναρμονίζονται κυτταρικά με τις σιωπές, τις κραυγές, τις βίαιες αναμετρήσεις, τις αμοιβαίες εξομολογήσεις, τους διαλόγους, τις διηγήσεις, τις εσωτερικές καταβυθίσεις και τις δυναμικές κορυφώσεις. Εξαιρετικές οι ερμηνείες των ηθοποιών που ισορροπούν στην εντέλεια τον μεγαλοπρεπή τραγικό λόγο με τον λιτό ψίθυρο της εξομολόγησης και της ανάμνησης. Η μουσική ενσωματώνεται πλήρως στην σκηνοθεσία, ανοίγει διάλογο με την δραματουργία και επικοινωνεί τα ανομολόγητα μέσα από τις σπαρακτικές μετατροπίες της.

Το λιτό αλλά εξαιρετικά λειτουργικό σκηνικό, μελετημένο με ακρίβεια, δεν φιλοξενεί απλά τις δράσεις, τις επιτείνει και τις αποδίδει εικαστικά.

Θα θυμάμαι αυτή την παράσταση κάθε φορά που ο Προμηθέας μέσα μου υψώνει φωνή ενάντια ς’ έναν Δία γιατί ήταν αυτή η παράσταση που με έκανε να καταλάβω πως οι δύο θεοί είναι η κληρονομιά μου, πως κυκλοφορούν αθάνατοι και στα δικά μου γονίδια, πως εξακολουθούν να μάχονται λυσσαλέα μέσα μου κάθε φορά που το σκοτάδι καταπίνει το φως και το ξερνάει σε άστρα.

 Ψηφιακή πρεμιέρα, σε κινηματογράφηση Χρήστου Σαρρή, από 1 έως 5 Ιανουαρίου 2023 οn Line και δωρεάν από το Onassis Channel στο YouTubeτο οποίο εκπέμπει από την Αθήνα, τη Νέα Υόρκη, το Λος Άντζελες, σε όλο τον κόσμοκαιανεβάζειώστε ναμοιράζεται στο κανάλι του, στιγμές, εικόνες, συζητήσεις, ήχους, συναισθήματα. Παραστάσεις, συναυλίες, podcasts, συναντήσεις, εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, virtual κινηματογραφικές πρεμιέρες, online μαθήματα. Η ψηφιακή σκηνή του Ιδρύματος Ωνάση φτιάχνει μια Στέγη σε κάθε σπίτι, σε ένα σημείο που δεν υπάρχει στον χάρτη, για να διασκεδάζει, να επιμορφώνει, να ενώνει, να ανοίγει συζητήσεις.

Μετάφραση – κείμενο: Γιάννης Αστερής

Διασκευή: Νίκος Καραθάνος, Γιάννης Αστερής

Σκηνοθεσία: Νίκος Καραθάνος

Σκηνικό: Εύα Μανιδάκη

Κοστούμια: Άγγελος Μέντης

Φωτισμοί: Felice Ross

Μουσική: Άγγελος Τριανταφύλλου

Επιμέλεια κίνησης: Amalia Bennett

Σχεδιασμός Ήχου: Γιώργος Πούλιος

Ηχολήπτης: Κωστής Παυλόπουλος

Συνεργάτρια Σκηνοθέτις: Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου

Βοηθός Σκηνοθέτη: Ιωάννα Μπιτούνη

Βοηθός Σκηνογράφου: Άννα Ζούλια

Βοηθός Ενδυματολόγου: Όλγα Ευαγγελίδου

Βοηθός Παραγωγής: Νίκος Χαραλαμπίδης

Βοηθοί Πρόβας & Κινηματογράφηση Πρόβας: Δημήτρης Σταυρόπουλος, Ορέστης Σταυρόπουλος

Βοηθοί Μουσικής Πρόβας: Αλέξανδρος Μπαλαούρας, Γιώργος Μπραουδάκης, Νικόλας Σαρλής

Κατασκευή Σκηνικού: Lazaridis Scenic Studio

Γλύπτης & Ειδικές Κατασκευές: Σωκράτης Παπαδόπουλος

Ζωγράφος Σκηνικού: Νίκος Καρράς

Βοηθοί Ειδικών Κατασκευών: Στέφανος Γραμμένος, Νικολέτα Σωτηρίου

Παίζουν (αλφαβητικά): Νίκος Καραθάνος, Γιάννης Κότσιφας, Χρήστος Λούλης, Γαλήνη Χατζηπασχάλη

Μουσικοί επί σκηνής: Άγγελος Τριανταφύλλου, Γιώργος Πούλιος και οι Δημήτρης Γκόγκας (τρομπέτα), Γιάννης Γούναρης (κόρνο), Γιάννης Καΐκης (τρομπόνι), Ντίνος Τριανταφύλλου (τούμπα)

Εκτέλεση Παραγωγής: POLYPLANITY Productions/ Γιολάντα Μαρκοπούλου & Βίκυ Στρατάκη Μετάφραση υπερτίτλων: Ορφέας Απέργης

Ταυτόχρονος υπερτιτλισμός: Γιάννης Παπαδάκης

Παραγωγή: Στέγη Ιδρύματος Ωνάση

Η περιοδεία υποστηρίζεται από το πρόγραμμα « Εξωστρέφεια» της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση

Η παράσταση είναι αφιερωμένη στην Έλλη Παπαγεωργακοπούλου

Συντελεστές βιντεοσκόπησης

Σκηνοθεσία: Χρήστος Σαρρής

Βοηθός Σκηνοθέτη και Συντονισμός Παραγωγής: Σμαράγδα Δογάνη

Συντονισμός Παραγωγής : Έλενα Χωρέμη

Διεύθυνση Φωτογραφίας: Έβαν Μαραγκουδάκης

Εικονοληψία: Φίλιππος Ζαμίδης, Κοραλία Δογάνη

Βοηθός Video Crew: Ανδρέας Μάρκου

Ηχοληψία και μίξη ήχου: Παναγιώτης Παπαγιαννόπουλος

Ηχοληψία: Θάνος Πέτρου Holy Icons & Αλέξης Κουκιάς

Μοντάζ: Μάριος Κλεφτάκης

Χρωματική Επεξεργασία: Μάνθος Σάρδης

VFX/Post Production: KENT Films

Φωτογράφιση: Ανδρέας Σιμόπουλος