Πώς να νικήσεις τη μοναξιά

του Νηλ Λαμπιούτ

Δραματουργία

Είναι η ζωή ένα πολύτιμο δώρο ή μπορεί να εξελιχθεί και σ’ ένα τρομακτικό αδιέξοδο; Έχουμε δικαίωμα επιλογής στην ύπαρξή μας ή η ελεύθερη βούλησή μας αφορά αποκλειστικά και μόνο διεκπεραιωτικά θέματα; Ποιο είναι το νόημα της ζωής όταν ο πιο σημαντικός της σκοπός δεν είναι πλέον δυνατόν να εκπληρωθεί; Υπάρχει κάτι πιο συνταρακτικό, από το να θέλει ένας αγαπημένος μας άνθρωπος να εγκαταλείψει τα εγκόσμια; Κι αν η ανάγκη σου να μην τον αποχωριστείς συγκρούεται με την επιθυμία του να λυτρωθεί, σε ποια απόφαση σε οδηγεί τελικά η αγάπη;

Η Τζόντυ έχει διαγνωστεί με μια ανίατη ασθένεια και οι φριχτοί πόνοι κάνουν την ζωή της ανυπόφορη. Μαζί με τον άντρα της τον Μπραντ, έχουν δοκιμάσει ήδη όλες τις θεραπείες που υπάρχουν αλλά η κατάσταση είναι πλέον μη αναστρέψιμη. Οι δυο τους είναι ένα δεμένο κι αγαπημένο ζευγάρι. Νοιάζεται πραγματικά ο ένας για τον άλλον.

Ο Μπραντ προσπαθεί με όλες του τις δυνάμεις να είναι δίπλα της, της συμπαραστέκεται και να την φροντίζει. Όμως η Τζόντυ δεν αντέχει πλέον αυτή την επώδυνη πορεία προς τον θάνατο. Θέλει το τέλος να έρθει αμέσως και να την λυτρώσει από το μαρτύριο της. Όταν παίρνει την απόφασή της, ο Μπραντ δεν συμφωνεί. Εκείνος πιστεύει πως πρέπει να το παλέψουν κι άλλο. Μαζί. Είναι ένας άνθρωπος βαριά φορτισμένος και φοβισμένος. Ένας άνθρωπος σαν όλους μας, που δυσκολεύεται ιδιαίτερα να αποδεχτεί το χτύπημα αυτό της μοίρας και την πρόωρη απώλεια της αγαπημένης του. Σε βαθμό που να καταλήγει να συμπεριφέρεται με έναν τρόπο εγωκεντρικό και εμμονικό. Η αγάπη του μετατρέπεται σε μια εξουσιαστική επιβολή και η αρχική συμπαράσταση που δείχνει εξαφανίζεται φέρνοντάς τον σε σύγκρουση τόσο με την σύζυγό του όσο και με τον Τέιτ, το τρίτο πρόσωπο αυτής της ιστορίας. Ο Τέιτ, που κάτι σκοτεινό κρύβεται σύμφωνα με κάποιες φήμες στο παρελθόν του, συμπαθούσε από παλιά την Τζόντυ, έχουν υπάρξει φίλοι και συμμαθητές και είναι πρόθυμος να την βοηθήσει να φέρει σε πέρας το σχέδιο της. Φήμες λένε πως ο ίδιος είχε κάνει κάτι σκοτεινό στο παρελθόν Στέκεται μέχρι τέλους στο πλευρό της Τζόντυ, παραμένει πιστός στην μόνη κοπέλα που τον έκανε να νοιώσει σημαντικός στο σχολείο, δεν διστάζει να εναντιωθεί στην άκαμπτη συμπεριφορά του Μπραντ και να βάλει τα πράγματα στην θέση τους. Η Τζόντυ έρχεται αντιμέτωπη με την σύγκρουση ανάμεσα στους δυο πιο σημαντικούς για αυτήν άντρες να παλεύουν ο ένας για να την κρατήσει στη ζωή κι ο άλλος για να εκπληρώσει την επώδυνη αλλά αναγκαία επιθυμία της. Γνωρίζοντας πως το κίνητρο και των δύο είναι η αγάπη, αντιστέκεται στην άρνηση του Μπράντ κι επιμένει στην αρχική της απόφαση να δώσει ένα τέλος στη μαρτυρική της ζωή, έχοντας ξεπεράσει κάθε ηθικό ή ψυχικό εμπόδιο. Είναι σίγουρη και αποφασισμένη. Αλλά είναι και άνθρωπος. Ποιος δεν φοβάται στ΄ αλήθεια τον θάνατο, ακόμη κι αν είναι μονόδρομος και η μόνη λύτρωση; Μπορεί ο έρωτας να αποτελέσει μια εναλλακτική; Μπορεί να ανατρέψει όλα τα δεδομένα και να αποδειχτεί ισχυρότερος από την αρρώστια, τον πόνο, την απελπισία, τον θάνατο; Μπορεί η αγάπη να σταθεί πλάι σε κάθε πρόκληση και να την υπερσκελίσει;

Όποιος έχει έρθει ήδη προσωπικά σε επαφή με μια τέτοια κατάσταση βιώνει πολύ πιο έντονα το θέμα που πραγματεύεται η τολμηρή δραματουργία του Λαμπιούτ ο οποίος έζησε την ανάλογη εμπειρία. Άλλωστε κι ο σκηνοθέτης της παράστασης δηλώνει πως «το προσωπικό βίωμα πάντα κάνει πιο συναρπαστική τη δουλειά σε ένα έργο.»

Όμως και για τον θεατή που δεν έχει ανάλογα βιώματα η δραματουργία αυτή αποτελεί πρόκληση αφού διαχειρίζεται ακραία ηθικά διλήμματα με κοινωνικές προεκτάσεις αλλά και ερωτήματα που μας απασχολούν όλους και που κρέμονται αμείλικτα πάνω από τους ήρωες σε όλη την διάρκεια της παράστασης. Ποιο είναι το νόημα της ύπαρξής μας; Είναι θεμιτή η εθελούσια υποβοηθούμενη ευθανασία για ανθρώπους που ήδη ισχύει κάτω από προϋποθέσεις, σε χώρες όπως η Ελβετία; Έχει νόημα η εμμονή για μια παράταση της ζωής όταν πια αυτή αποτελεί μόνο μια μακρόσυρτη κι οδυνηρή πορεία προς ένα αναπόφευκτο τέλος;

Κι όσοι μένουν πίσω πως διαχειρίζονται το πένθος, την μοναξιά και την δραματική απώλεια και της φρούδας έστω ελπίδας πως ακόμη και την τελευταία στιγμή ένα θαύμα θα αποτρέψει τον προδιαγεγραμμένο θάνατο και πως η ζωή εν τέλει θα νικήσει; Κάποιες φορές όμως νίκη είναι απλά η επιλογή, που διαθέτουμε εκ των προτέρων. Πριν να είναι αργά. Κι αυτό από μόνο του μπορεί να είναι φιλευσπλαχνία και φιλανθρωπία και απέραντη αγάπη.

Ο συγγραφέας

Ο Νηλ Λαμπιούτ (Neil LaBute) γεννήθηκε στις 19 Μαρτίου του 1963 στο Ντιτρόιτ του Μίσιγκαν και μεγάλωσε στο Spokane της Ουάσιγκτον. Σπούδασε θέατρο και κινηματογράφο στο Πανεπιστήμιο Brigham Young (BYU) στο Provo/Utah και στο Πανεπιστήμιο του Κάνσας. Συνέχισε τις σπουδές του συμμετέχοντας στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Δραματικής Συγγραφής του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. Έλαβε υποτροφία σπουδών στη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών του Λονδίνου, ενώ παρακολούθησε και μαθήματα στο Sundance Institute's Writing Lab.

Στα πρώτα φοιτητικά του χρόνια εντάχθηκε στην Εκκλησία του Ιησού Χριστού των Αγίων των Τελευταίων Ημερών (Μορμόνοι). Στο BYU ακυρώθηκαν μια σειρά από έργα του αμέσως μετά την πρεμιέρα, επειδή το Πανεπιστήμιο των Μορμόνων δεν τα ενέκρινε. Το έργο του In the Company of Men κάνει πρεμιέρα το 1993 και βραβεύθηκε από την Ένωση Μορμονικών Γραμμάτων. Ακολουθούν πολλές σημαντικές διακρίσεις για την ταινία, αλλά και ο αφορισμός του που οδήγησε στην επίσημη αποχώρησή του από τους Μορμόνους.

Τα έργα του “Οι φίλοι και γείτονές σου” (1998), “Νοσοκόμα Μπέττυ” (το 2000 έλαβε το Βραβείο καλύτερου σεναρίου στο Φεστιβάλ Καννών), “Εμμονικός” (2002), “bash – Κομμάτια των τελευταίων ημερών, βραβεύθηκαν από κριτικούς και κοινό.

Δίδαξε θέατρο και κινηματογράφο στο IPFW στο Φορτ Γουέιν της Ιντιάνα, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όπου και διασκεύασε και κινηματογράφησε το “Πως να νικήσεις τη μοναξιά”, ξεκινώντας έτσι την καριέρα του ως σκηνοθέτης. Το έργο του διακρίνεται κυρίως για τις ανησυχητικές απεικονίσεις των ανθρώπινων σχέσεων.

Ο Νήλ Λαμπιούτ είναι ήδη γνωστός στην Ελλάδα. Η αιρετική θεατρική πρωτοπορία του αμερικανικού θεάτρου φέρει σαφέστατα και την δική του υπογραφή. Στο έργο « Πως να νικήσεις την μοναξιά» θίγει το ευαίσθητο ζήτημα της εθελούσιας υποβοηθούμενης ευθανασίας. Έχοντας ζήσει ο ίδιος προσωπικά αντίστοιχες καταστάσεις, ωθεί τους χαρακτήρες του στα άκρα, σ’ έναν τόπο πέρα από τα όρια του Νόμου και της Ηθικής, εξαιτίας και μέσω των ακραίων συναισθηματικών καταστάσεων, που βιώνουν μαζί κι ο καθένας ξεχωριστά.

Η παράσταση

Ο Χρίστος Λύγκας, ιδρυτής και καλλιτεχνικός Διευθυντής του Οργανισμού Πρώτες Ύλες, είναι ο σκηνοθέτης της παράστασης. Είναι εξοικειωμένος με τον Νηλ Λαμπιούτ, μιας και είχε ανεβάσει παλιότερα το «Σκοτεινό Σπίτι» και τώρα ανεβάζει για πρώτη φορά αυτό το έργο στην Ελλάδα.

Η σκηνοθεσία του στο έργο αυτό δίνει την δυνατότητα στον θεατή να τοποθετηθεί απέναντι στη δράση και να αντιδράσει μέσα από την δική του πρσωπική διάθεση και αντίληψη. Τολμηρό εγχείρημα και επιτυχημένη η σκηνική απόδοση χωρίς αυθαίρετες επεμβάσεις στην δραματουργία και με το βάρος να πέφτει κυρίως στην απόδοση των δράσεων και στην ανάπτυξη των χαρακτήρων.

Ο ίδιος ερμηνεύει τον ρόλο του Μπραντ, τον οποίον ενσαρκώνει λιτά και ανθρώπινα. Αποδίδει με ευκρίνεια τον σύζυγο που κλυδωνίζεται, άγεται και φέρεται ανάμεσα στην συμφωνία του με την απόφαση της γυναίκας του και την αδυναμία του να την χάσει έστω και μια μέρα πιο νωρίς αφού η αγάπη του γι’ αυτήν μετατρέπει το κάθε λεπτό μαζί της σε κάτι πολύτιμο κι ανεκτίμητο.

Η πρωταγωνίστρια Μαρία Μπρανίδου ερμηνεύει με συνέπεια και ευαισθησία τον δύσκολο ρόλο της χωρίς να ξεπέφτει σε εύκολους συναισθηματισμούς αλλά αποδίδοντας σε βάθος την συντριβή της ετοιμοθάνατης γυναίκας που υποφέρει και με δυναμισμό την εμμονή της στην απόφαση της να λυτρωθεί από τον εφιάλτη της. Συγκλονιστική μέσα στην απλότητα της, όταν παίρνει αποκαμωμένη τον δρόμο χωρίς γυρισμό ακολουθώντας μιαν άσπρη γραμμή βαδίζοντας προς το φως. Αυτή η τελευταία σκηνή χαράζεται στην καρδιά των θεατών και όσον αφορά την ερμηνεία της Μπρανίδου αλλά και μέσω του σκηνοθετικού ευρήματος και της εφαρμογής του που δημιουργεί μια έντονα συγκινησιακή ατμόσφαιρα κι αποφορτίζει την ένταση που έχει ήδη προκαλέσει η δραματουργική συνθήκη.

Ο Γεράσιμος Μαύρος είναι αυθεντικός και άμεσος στον ρόλο του Τέιτ. Η ερμηνεία του διαπνέεται από τρυφερότητα, κατανόηση και ενσυναίσθηση.

Τα σκηνικά λιτά και λειτουργικά, υποβάλλουν με ευκρίνεια τον χώρο που χρειάζεται η δραματουργία, για να εξελιχθεί σε όλο της το φάσμα. Όπως και τα κοστούμια. Ταιριαστά και απλά.

Η αίθουσα είναι αρκετά μικρή, κάτι που στην παράσταση αυτή, αποτελεί πλεονέκτημα διότι ο θεατής νοιώθει πολύ κοντά σωματικά και ψυχικά στους ηθοποιούς και μοιράζεται έντονα τις αγωνίες, τις αντιφάσεις και τα συναισθήματά τους σε όλη την πορεία της σκηνικής τους δράσης.

Η αισθαντική μουσική του Γιώργου Κουμεντάκη αγγίζει τα δρώμενα με σεβασμό και τα αναδεικνύει μέσα από τις ευφυείς, εσωτερικές της αναδιπλώσεις.

Αξίζει να δείτε αυτή την παράσταση παρά το επώδυνο και βαρύ θέμα της, για την πρωτοτυπία της δράσης και των χαρακτήρων, τις συναρπαστικές λεκτικές και ψυχικές αναμετρήσεις, την ερμηνευτική πληρότητα των ηθοποιών και την σκηνοθετική οπτική της που οδηγεί εν τέλει τον θεατή σε μια λυτρωτική έκσταση και στην αποδυνάμωση του τρόμου απέναντι στον τελειωτικό αποχαιρετισμό, μέσα από την ενσυναίσθηση και την αγάπη. Έχετε ένα Σαββατοκύριακο για να την προλάβετε!

Μετάφραση:Χριστίνα Μπάμπου – Παγκουρέλη

Σκηνοθεσία:Χρήστος Λύγκας

Δραματουργική Επιμέλεια: Τόρστεν Ίσραελ

Εικαστικό Περιβάλλον: Γιάννης Μετζικώφ – Πρώτες Ύλες

Μουσική:Γιώργος Κουμεντάκης

Μουσική Επιμέλεια: Νίκος Τριβουλίδης

Φωτισμοί:Πρώτες Ύλες

Φωτογραφίες:Νάσια Στουραΐτη

Παίζουν:Μαρία Μπρανίδου, Χρήστος Λύγκας, Γεράσιμος Μαύρος

Πολυχώρος «Vault Theatre Plus»

Μελενίκου 26

Γκάζι, Βοτανικός

Τηλέφωνο: 2130356472,

Διάρκεια:100'

Τιμές Εισιτηρίων:Γενική Είσοδος: 13€, Μειωμένο: 10€, Ατέλειες: 8€

Παραστάσεις: Σάββατο στις 21:00 & Κυριακή στις 18:00

Link Εισιτηρίων:https://www.ticketservices.gr/event/pos-na-nikiseis-tin-monaksia-vault/