Στην Μοναξιά των Κάμπων με Βαμβάκι

του Bernard-Marie Koltés

Ο συγγραφέας

Ο Bernard-Marie Koltés, o διάττων αυτός αστέρας της Γαλλικής δραματουργίας, γεννήθηκε στις 9 Απριλίου του 1948 στο Μετς, στη Γαλλία, σε μια καθολική μεσοαστική οικογένεια και μαθήτευσε κοντά στους Ιησουίτες, των οποίων η σκέψη και η ρητορική, χαρακτηριστικά στοιχεία αυτής της εκπαίδευσης, θα επηρεάσουν τους διαλόγους των έργων που θα γράψει. Μεγαλώνει με μια πολύ αυστηρή μητέρα που του επιβάλλει τη Χριστιανική εκπαίδευσή της και με την οποία θα διατηρήσει μια ιδιαίτερη σχέση σε όλη του τη ζωή. Ο πατέρας του, στρατιωτικός, ήταν συχνά απών. Φοίτησε στο Saint Clement College του Μετς, διδάχτηκε πιάνο και αρμόνιο από τον Louis Thiry και το 1967 ξεκίνησε τις σπουδές του στη σχολή δημοσιογραφίας στο Στρασβούργο. Το 1968 βλέπει την ηθοποιό Maria Casarès να παίζει τη Μήδεια στο Εθνικό Θέατρο του Στρασβούργου και συγκλονίζεται από την ερμηνεία της. Έτσι, παρ’ όλο που η μεγάλη του αγάπη είναι η πεζογραφία, ασχολείται συστηματικά με τη συγγραφή θεατρικών έργων, εκδίδοντας τον βαθύτατα ποιητικό μονόλογο "Η νύχτα πριν απ’ τα δάση", που ανέβηκε στο φεστιβάλ Αβινιόν το 1977. Τα ταξίδια του στην Αφρική κι η σύγκρουση της Αφρικανικής κουλτούρας με την Ευρωπαϊκή, τον οδηγούν στην συγγραφή του "Μάχη νέγρου με σκύλους". Μετά από ένα ταξίδι στην Αμερική γράφει τη "Δυτική αποβάθρα", που αφορά την ιστορία δύο αδερφιών τα οποία προσπαθούν να προσαρμοστούν στα αλλότρια δεδομένα μιας άγνωστής τους κουλτούρας. Ένας ψυχοπαθής δολοφόνος αποτέλεσε την έμπνευση για το τελευταίο του έργο "Ρομπέρτο Ζούκο". Το έργο του καθορίζεται από μία διαρκή αναζήτηση που έχει ως άξονα την επικοινωνία των ανθρώπων. Υπήρξε ένας βασιλιάς-ζητιάνος, με εκρηκτική ψυχοσύνθεση κι απόκοσμη μαγεία που αγαπήθηκε πολύ από τους σκηνοθέτες και τα έργα του παίχτηκαν σε διάφορες χώρες του κόσμου. Πέθανε το 1989 στο Παρίσι από AIDS.

Το έργο

Το ποιητικό αυτό έργο του Koltés που γράφτηκε το 1985, είναι μια λεκτική μονομαχία ανάμεσα σ’ έναν άντρα αποφασισμένο να πουλήσει και σ’ έναν άλλο άντρα αποφασισμένο να μην αγοράσει. Ο ίδιος ο συγγραφέας έχει πει γι’ αυτό το έργο του σε μία συνέντευξή του: «Στην αρχή είχα σκεφτεί να φέρω αντιμέτωπους έναν τραγουδιστή των μπλουζ κι έναν πανκ. Δύο απόψεις για τη ζωή εντελώς αντίθετες, κι αυτό είναι που έχει σημασία. Όταν η απόσταση ανάμεσα σε δυο πρόσωπα είναι τόσο μεγάλη, τι μένει; Η διπλωματία, δηλαδή η γλώσσα. Συνομιλούν ή αλληλοσκοτώνονται. Άρα λοιπόν συνομιλούν. Όμως το ότι αλληλοπροσεγγίζονται δεν οφείλεται στο ότι εγκιβωτίζονται ο ένας μέσα στον άλλον».

Οι ήρωες, εξ ίσου ισχυροί, ανταλλάσουν αντί για μπουνιές, δικανικούς, χρησιμοποιώντας λογικά και παράλογα επιχειρήματα, τραβώντας στα άκρα τις αντοχές τους και επιχειρώντας πέρα από τις λέξεις να εναποθέσουν την μοναξιά τους ο ένας στην επιθυμία του άλλου, υπονομεύοντας έτσι με την άρνηση την κατάφαση αλλά και με την αλληλεπίδραση, την ετερότητα. Σοφά επιλεγμένες οι αντιδράσεις των δύο μονομάχων, υποδηλώνουν την αμοιβαία ισχύ τους αλλά και την αδυναμία τους να διαχειριστούν εν τέλει, ο ένας, την ακαταμάχητη επιθυμία του άλλου. Η οριστική συντριβή του ενός από τον άλλο δεν αποτελεί επιδίωξη κανενός από τους δύο, αφού η αυτή τους η συνύπαρξη στην άκρη μιας πόλης, είναι, που στην ουσία δικαιώνει την παρουσία τους στο σκηνικό τοπίο και στους έρημους κάμπους των ψυχικών και νοητικών ακροβατισμών τους. Τα δύο όντα που θα μπορούσαν να είναι προϊόντα δύο διαφορετικών κόσμων, έχουν εξ ίσου διαφθαρεί κι απελπιστεί. Ορίζονται ως αντίπαλοι για να ενδυναμώσουν την ουσία της ύπαρξής τους που δεν τροφοδοτείται παρά από την διαρκή απεύθυνση του ενός στον άλλο. Είναι η μοναδική διευθέτηση που διανοούνται για τον τρόμο τους απέναντι στο απύθμενο κενό στο οποίο θα κατέληγαν αν η διαφωνία τους δεν τους κρατούσε αιχμάλωτους με αόρατα δεσμά επιτήδειων φράσεων, στο μεταίχμιο ανάμεσα στην πραγματική ζωή που κάπου αλλού πάλλεται και την ονειρική τους αναμέτρηση, που κάπου εδώ, στους κάμπους με βαμβάκι, αποκαλύπτει την αδυναμία τους να .απελευθερωθούν από τα αόρατα δεσμά των άκαμπτων τους επιθυμιών και άρα να ξορκίσουν την αφόρητη μοναξιά τους.

Ποιες όμως είναι δυναμικές αυτής της παράδοξης, εκρηκτικής εξίσωσης;  Ο Α. που θέλει να πουλήσει διαλέγει εν τέλει για μελλοντικό του αγοραστή, τον Β. που δεν θέλει να αγοράσει με την ίδια λογική που μια ισχυρή κοσμοκρατόρισσα διαλέγει να μετατρέψει σε υπήκοό της ένα έθνος το οποίο δεν επιθυμεί να σκλαβωθεί. Αυτός που δεν θέλει να αγοράσει, παραδίδεται στην εξουσία των λόγων, αγοράζοντας εν τέλει και πουλώντας επιχειρήματα για να καταλήξει έρμαιο της υπέρβασής του και να αλλοτριωθεί εξ ίσου μ’ έναν πρόθυμο και πειθαρχημένο καταναλωτή. Οι παγίδες ανοίγονται κάτω από τα πόδια των δύο ιδιόρρυθμων συνομιλητών από τη στιγμή που αντικαθίσταται η σιωπηρή συναλλαγή με ένα μπαράζ εξ ίσου συναλλακτικών, λεκτικών προκλήσεων και συναισθηματικών ανατροπών.

Το πολυπαιγμένο και πολυμελετημένο έργο του Γάλλου συγγραφέα επιδέχεται ένα πλήθος ερμηνειών και προεκτάσεων αλλά διαθέτει ταυτόχρονα την στιβαρή απλότητα ενός Μπεκετικού δραματουργήματος και την εκλεπτυσμένη ανατρεπτικότητα των δικανικών της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας.

Η παράσταση

Ο Ανέστης Αζάς, εμπλούτισε τη σχέση ανάμεσα στον πείσμονα ντήλερ και στον απρόθυμο υποψήφιο πελάτη με φαρσικά στοιχεία και ενίσχυσε τη δράση με κωμικά ευρήματα.  Δούλεψε με εργαλεία τους γρήγορους ρυθμούς και την ιδιόμορφη κινησιολογία και ανήγαγε στην πορεία της παράστασης την λεκτική αναμέτρηση σε σωματική.  Αν και η ποιητικότητα του κειμένου διέρρευσε εν τέλει λόγω της πληθώρας των ερεθισμάτων που έπληξαν την σαγηνευτική απλότητα του έργου, η παρουσία δύο εξαιρετικά ταλαντούχων ηθοποιών δικαίωσε ως ένα βαθμό την οπτική του σκηνοθέτη, προσφέροντάς μας μια παράσταση κάπως απρόβλεπτη αλλά όχι και χωρίς ενδιαφέρον, από την οποία δεν έλλειπαν ούτε το στοιχείο του χιούμορ ούτε οι εντάσεις μιας πολεμικής αψιμαχίας. Βέβαια ίσως ο συγγραφέας να είχε τις αντιρρήσεις του, αν δεν είχε πρόωρα αποχωρήσει από τα εγκόσμια κι αν είχε παρακολουθήσει το πείραμα του νεαρού σκηνοθέτη, οπότε θα μπορούσε να προκύψει μια νέα μονομαχία ανάμεσά τους, εξ ίσου ενδιαφέρουσα πιθανώς με την παράσταση που παρακολουθήσαμε. Κι επειδή στο θέατρο υπάρχει ελευθερία επιλογής όπως ακριβώς και στη ζωή, ως ένα βαθμό, πιθανώς εν τέλει, να είχαμε ένα ακόμα συναρπαστικό κι απρόβλεπτο φινάλε. Άλλωστε κι ο Patrice Chereau που είχε την ευτυχία να σκηνοθετεί τα έργα του Koltés, έχοντάς τον πλάι του, είχε πει για τον αγαπημένο φίλο και συνεργάτη του: «Μπροστά του αισθανόμουν κάποιο δέος. Δεν συμφωνούσε πάντα με την ερμηνεία που έδινα στα έργα του. Σπανίως μου το έλεγε: είχε την ευγένεια να πιστεύει πως διέπραττα λιγότερα λάθη απ’ τους άλλους».

Θέατρο Χώρα- Σκηνή Μικρή Χώρα

Αμοργού 20

Κυψέλη

Τηλέφωνο: 210-8673945

Το έργο ανεβαίνει για λίγες μεταμεσονύκτιες παραστάσεις, κάθε Παρασκευή και Σάββατο στις 00:00 από 16 Απριλίου μέχρι 08 Μάη.