Μια ξεχωριστή μέρα

του Έττορε Σκόλα

Η 9η Δεκεμβρίου 2017 ήταν μια πολύ ξεχωριστή μέρα για το θέατρο «Αυλαία» Θεσσαλονίκης. Ώρα 21.00 το θεατρόφιλο κοινό της πόλης είχε πλημμυρίσει τις σκάλες όλων των ορόφων, το φουαγιέ, τους διαδρόμους, το ασανσέρ και, πιθανώς, τον δρόμο έξω από την είσοδο. Ο καλός ηθοποιός Σταύρος Ζαλμάς είναι ιδιαίτερα αγαπητός στους Θεσσαλονικείς, η καλλίγραμμη Δήμητρα Ματσούκα πάλι, είναι δικαίως αγαπητή, στον ανδρικό πληθυσμό της χώρας τουλάχιστον. Ένα τεχνικό πρόβλημα ανάγκασε την παραγωγή της παράστασης «Μια ξεχωριστή μέρα» ν’ ανοίξει την αίθουσα μισή ώρα αργότερα από την προγραμματισμένη. Όμως, οι ανατροπές και τα απρόβλεπτα γεγονότα συμβαίνουν σχεδόν καθημερινά στη ζωή μας κι οφείλουμε να είμαστε ανθρώπινα ανεκτικοί, υπομονετικοί και μεγαλόθυμοι. Οι περισσότεροι ήμασταν. Οι εξαιρέσεις σαφώς υπήρξαν ανάμεσά μας και, βεβαίως, δημιούργησαν ζήτημα. Ώρα δέκα παρά τέταρτο βραδινή, ναζιστικοί θούριοι ήχησαν στη σκηνή, χαμήλωσαν τα φώτα, η παράσταση ξεκίνησε.

Οφείλουμε να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, τηρώντας δεοντολογικούς κανόνες που απαιτούν σεβασμό και προσήλωση. Ατυχώς, η παιδεία γενικότερα και ειδικότερα η θεατρική, απουσιάζει από μερικούς θαυμαστές των «ειδώλων» τους και οι χρωματιστές φωτισμένες οθόνες κινητών τηλεφώνων δε σταμάτησαν να φέγγουν ούτε λεπτό σε μερικά δάχτυλα, καταστρέφοντας την όποια ατμόσφαιρα κατάφερε να δημιουργήσει η επί σκηνής δράση. Το περίεργο είναι ότι κανείς από τους υπόλοιπους θεατές δε διαμαρτυρήθηκε. Ούτε καν εκείνοι που ενοχλήθηκαν από την καθυστέρηση. Ο καθείς με το δισάκι του, λοιπόν, και πάμε στο έργο.

Αρχές Μαΐου 1938. Ο Χίτλερ επισκέπτεται τη φασιστική Ιταλία του Μουσολίνι και το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Ρώμης ετοιμάζεται να πάει στην εκδήλωση που έχει οργανωθεί προς τιμήν του. Η Αντονιέτα , μια όμορφη νοικοκυρά, σύζυγος ενός άνδρα με φασιστικές πεποιθήσεις και μητέρα έξι κακομαθημένων παιδιών, δεν ακολουθεί και μένει μόνη της στο σπίτι , στις δουλειές της. Στην άδεια πλέον πολυκατοικία βρίσκεται κι ένας άλλος ένοικος, ο δημοσιογράφος Γκαμπριέλε, που είναι ομοφυλόφιλος και μαχητικός αντιφασίστας. Κάποια στιγμή η μάινα της Αντονιέτα το σκάει απ’ το κλουβί της και πηγαίνει έξω από το παράθυρο του Γκαμπριέλε. Το περιστατικό αρκεί για να γνωριστούν οι δυο ένοικοι και να περάσουν ολόκληρη τη μέρα μαζί. Οι δυο αυτοί άγνωστοι ,μέχρι πρότινος, άνθρωποι ανοίγονται ο ένας στον άλλον και εξομολογούνται ό,τι δεν έχουν αποκαλύψει σε κανέναν. Όταν η μέρα τελειώσει , οι δυο -αναπάντεχα- εραστές θα πρέπει να αποχωριστούν. Ο Γκαμπριέλε θα συλληφθεί για τη δράση του κατά του φασισμού κι η Αντονιέτα θα πρέπει να συνεχίσει να υπακούει στις διαταγές του συζύγου της.

Η θεατρική μετάπλαση ή εκδοχή μιας κινηματογραφικής ταινίας αποτελεί ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον πείραμα αλλά και μια ιδιαίτερα επικίνδυνη δοκιμασία. Οι συντελεστές της παράστασης καλούνται να συμπυκνώσουν έναν ολόκληρο κινηματογραφικό κόσμο μέσα σε περιορισμένο σκηνικό χώρο και, σε κάθε περίπτωση, να μηχανευτούν τρόπους θεατρικής προσαρμογής, ν’ αφαιρέσουν ή και να προσθέσουν, αν χρειαστεί, στον μύθο και να κατασκευάσουν εξαρχής τη «σκηνικότητά» του. Ακόμα κι όταν το έργο αποκτήσει τη ζωντανή του εκδοχή στο σανίδι, στο τέλος θα τους παραμονεύει η σύγκριση με το καλλιτέχνημα του σινεμά, δεδομένου ότι το συγκεκριμένο φορτώθηκε με πολλά βραβεία και επαίνους. Η ταινία «Μια ξεχωριστή μέρα» γυρίστηκε το 1977 και ευτύχησε να έχει ως σκηνοθέτη τον Έττορε Σκόλα και πρωταγωνιστή τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, που μαζί με τη Σοφία Λόρεν αλλά και τη μουσική του Αρμάντο Τροβαιόλι, δημιούργησαν ένα έργο που ακολουθούσε τους θεατές και μετά το τέλος του. Πώς να είναι άραγε στο θέατρο μια από τις εξαιρετικές ταινίες τού, ούτως ή άλλως και πολιτικά σημαντικού, ποιοτικού ιταλικού κινηματογράφου της δεκαετίας του εβδομήντα;

Το έργο στη χώρα μας ανέβηκε άλλες τέσσερις φορές, οι τρεις σε μετάφραση και σκηνοθεσία Γιάννη Διαμαντόπουλου και η τέταρτη σε σκηνοθεσία Βασίλη Νικολαΐδη.

Αυτή τη φορά τη μετάφραση και διασκευή υπογράφει ο Αλέξανδρος Ρήγας, ο οποίος είναι και συμπαραγωγός μαζί με το ΔΗΠΕΘΕ Σερρών. Ο ίδιος, λάτρης των γρήγορων ρυθμών, ανέθεσε τη σκηνοθεσία στην Άσπα Καλλιάνη, της οποίας το εγκώμιο πλέκει σε συνεντεύξεις του λέγοντας ότι πρόκειται για χαρισματική και ταλαντούχα σκηνοθέτιδα, που ήδη γράφει πορεία στο εξωτερικό και στην Ελλάδα. Αυτή λοιπόν έδωσε χαμηλούς τόνους και αργούς ρυθμούς στην παράσταση για να μη χαθεί η αντίθεση ανάμεσα στη μελαγχολία και τη γεμάτη στόμφο ραδιοφωνική, μεγαφωνική αναμετάδοση της παρέλασης φασιστών, πλαισίωσε τους δυο κεντρικούς ήρωες με τρία ακόμη πρόσωπα για να ξεφύγει κάπως από τα στεγανά του δίπολου, αλλά δεν κατάφερε να τιθασεύσει τη μανιέρα της πρωταγωνίστριας, η οποία άλλοτε ευνοεί τον ρόλο κι άλλοτε τον αδικεί. Όπως εδώ. Οι χαριτωμενιές και η εμμονή στη νεάζουσα εικόνα , αφαίρεσαν από την ηρωίδα το ειδικό βάρος του χαρακτήρα που έπλασε ο Σκόλα. Αντί να δούμε μια άλλη αλήθεια, έναν άλλον εσωτερικό καταπιεσμένο κόσμο μιας ταλαιπωρημένης γυναίκαςπου εμφανίζεται ξαφνικά και «φωνάζει» την επανάστασή της ενάντια στην καταπίεση που υφίσταται ως μάνα έξι παιδιών και ως πολύπαθη σύζυγος-δουλικό, είδαμε μια καλλονή να κινείται με επιτήδευση και σωματικά και στην εκφορά του λόγου της και να γδύνεται «προσφέροντας» τα κάλλη της προς τέρψιν των οφθαλμών μας. Έμοιαζε να μην πιστεύει η ίδια τα όσα εξευτελιστικά υπέμενε υποταγμένη στην καθεστηκυία τάξη πραγμάτων δίπλα στον άνδρα-αφέντη. Πολύ περισσότερο, δεν έμοιαζε αυτό το αιθέριο πλάσμα να έχει γεννήσει έξι παιδιά και να υπηρετεί αγόγγυστα έναν τέτοιο συρφετό.

Ο Σταύρος Ζαλμάς είναι εξαιρετικός ηθοποιός. Απολαυστικός στον ρόλο του Γκαμπριέλε. Έχει πάντα μέτρο, ξέρει να ελέγχει τα εκφραστικά του μέσα. Τα είδαμε στο έπακρον εδώ , ενώ είχε πειθώ ως ομοφυλόφιλος αντιφασίστας δημοσιογράφος, όχι γιατί το υποστήριζε λεκτικά , αλλά γιατί το έδειξε στην έκρηξή του, όταν τεχνηέντως κίνησε την παλάμη του πάνω-κάτω μπροστά στο πρόσωπο της σαστισμένης Αντονιέτα, προδίδοντας ελαφρά θηλυπρέπεια, ικανή να στιγματίσει τον ήρωα που υποδυόταν. Του αξίζουν οι έπαινοι.

Στα συν της σκηνοθεσίας η πιστή ακολουθία στο πρωτότυπο, το εύρημα με το φωτιστικό, οι φιγούρες – κατασκοπικές σκιές πίσω από τις ιδιωτικές στιγμές των δύο, η κάλυψη όλου του σκηνικού χώρου, η κλειστοφοβική ατμόσφαιρα και στην κουζίνα-κολυμβήθρα των κρυμμένων πόθων και στην ταράτσα-αυλόγυρο περιπάτου φυλακισμένης ψυχής και, σίγουρα, η γεμάτη πάθος, αισθησιακή ερωτική σκηνή με τους γυμνούς πρωταγωνιστές ν’ αλλάζουν στάσεις “Kamasutra”, χωρίς να χυδαιολογούν.

Ξεχωριστή αναφορά σε τούτη την «Ξεχωριστή μέρα», στο σκηνικό του Γιώργου Γεωργίου. Εικαστικό δημιούργημα εποχής, εξυπηρετικό μα τόσο λιτό, όσο και περίπλοκο με τα δυο επίπεδα και τις πολλές εισόδους-εξόδους.

Στο σύνολό της η παράσταση ικανοποίησε το κοινό που ασφυκτικά γέμισε την πλατεία, κατακλύζοντας ακόμη και τις ξύλινες σκάλες. Επρόκειτο για μια ακριβή παραγωγή, όχι μια «ακριβή» παράσταση, επειδή οι ετερόκλητες και συχνά αλληλοσυγκρουόμενες ερμηνείες των Ζαλμά-Ματσούκα φαίνεται πως δεν αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για την Καλλιάνη, η οποία δεν φλέρταρε διόλου με το ιδιοφυές ή το δυσβάστακτο ώστε να δημιουργήσει το δικό της σκηνικό «σύμπαν». Ωστόσο, αυτή η εκδοχή- έτσι όπως παρουσιάστηκε- είναι σίγουρα μια ενδιαφέρουσα εμπειρία και στο «δια ταύτα» της περνάει το μήνυμα ότι η μέρα είναι ξεχωριστή για εκείνους που απελευθερώνονται από τη μέγγενη του «τι θα πει ο κόσμος» και τολμούν να ζήσουν στο σύμπαν που ίδιοι δημιούργησαν, ακόμη κι αν αυτό αντέχει μόνο μέχρι τη δύση του ήλιου.

Μετάφραση/ Διασκευή: Αλέξανδρος Ρήγας
Σκηνοθεσία: Άσπα Καλλιάνη
Σκηνικά: Γιώργος Γεωργίου
Φωτισμός: Γιώργος Φρέντζος
Πρωτότυπη μουσική: Γιώργος Μελισσινός
Ηχητικός Σχεδιασμός: Κωστής Κόντος

Παίζουν: Σταύρος Ζαλμάς, Δήμητρα Ματσούκα, Αρτέμης Γαβριλούκ, Γιώτα Ζερδεβά, Νίκος Νικολαίδης, Λεωνίδας Χρυσομάλλης
Συμπαραγωγή ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Σερρών & Αλέξανδρος Ρήγας

Θέατρο ΑΥΛΑΙΑ

Πλατεία ΧΑΝΘ

Τηλέφωνο: 2310 237 700)

Παραστάσεις: Παρασκευή 8, Σάββατο 9: 9.15 μμ

Κυριακή 10, Δευτέρα 11 :8.00 μμ Και Παρασκευή 15, Σάββατο 16: 9.15 μμ

Κυριακή 17

Οι παραστάσεις θα συνεχιστούν στην Αθήνα

Τιμές εισιτηρίων: 15 € κανονικό & 12 € φοιτητικό

Προπώληση έως 7 Δεκεμβρίου 12 €.