Σχετικά άρθρα
| ΤΟ ΚΟΥΚΛΟΣΠΙΤΟ |
 |
 |
| Συντάχθηκε απο τον/την Μαρία Κυριάκη |
| Τετάρτη, 23 Μάρτιος 2016 08:16 |
|
Το Κουκλόσπιτο του Χένρικ Ίψεν
Η υπόθεση του έργου Η Νόρα κι ο Τόρβαλντ έχουν έναν ανέφελο συζυγικό βίο που κρατάει δέκα χρόνια στη διάρκεια των οποίων απέκτησαν και τρία παιδιά. Κι ενώ ο σύζυγος πρόκειται να αναλάβει την διεύθυνση μιας μεγάλης τράπεζας με πολύ ευνοϊκούς οικονομικούς όρους φυσικά, ένα παλαιότερο δάνειο της Νόρας, κρυφό από τον άντρας της, με στόχο να καλύψει τα έξοδα της μετακόμισης τους στην Ιταλία, όταν εκείνος ήταν άρρωστος κι ο γιατρός συνέστησε για την ανάρρωσή του πιο ήπιο κλίμα, φέρνει την γυναίκα αντιμέτωπη με τον δανειστή της, τον Νιλς Κρόγκσταντ. Ο οποίος, παλιός φίλος του άντρα της και με ένα παρελθόν που περιλαμβάνει πλαστογραφία, κινδυνεύει τώρα να χάσει στην θέση του στην τράπεζα και μηχανεύεται έναν εκβιασμό για να πείσει την Νόρα να επηρεάσει τον Τόρβαλντ, προς όφελός του. Όμως ο παλιός φίλος και νυν διευθυντής, είναι ανένδοτος κι αποφασισμένος να τον απολύσει. Και το μυστικό της Νόρας το οποίο περιλαμβάνει και μια παρανομία, την πλαστογράφηση της υπογραφής του πατέρα της, κινδυνεύει να αποκαλυφθεί. Ταυτόχρονα εμφανίζεται και μια παλιά φίλη, η Κριστίνα, μια γυναίκα που θυσίασε τη ζωή της για να βοηθήσει τους δικούς της κι η οποία, ελεύθερη πια από τις υποχρεώσεις της αλλά και απένταρη, φτάνει στην πόλη με στόχο να βρει δουλειά και να ξαναρχίσει τη ζωή της. Κι η θέση που της προσφέρεται από τον Τόρβαλντ με παραίνεση της Νόρας είναι εκείνη που κατέχει ο Νιλς ο οποίος επιπροσθέτως έχει υπάρξει ερωτευμένος μαζί της σε μια εποχή που το καθήκον την ανάγκαζε να φύγει από κοντά του. Υπάρχει επίσης κι ο γιατρός, ο Ρανκ ο οποίος πάσχει από μια νόσο εκφυλιστική που τον οδηγεί σε βασανιστικό θάνατο και την οποία οφείλει στις ασωτίες του έκφυλου πατέρα του. Επιπλέον είναι κρυφά ερωτευμένος με την Νόρα κάτι το οποίο τον κάνει να επισκέπτεται καθημερινά το σπίτι του ζευγαριού και να θεωρείται ο καλύτερος φίλος της οικογένειας. Παραμονή Χριστουγέννων η Νόρα προσπαθεί να εξασφαλίσει όσο γίνεται περισσότερα χρήματα ώστε να πληρώσει το κρυφό της δάνειο ενώ ταυτόχρονα καταβροχθίζει σοκολατάκια κρυφά από τον άντρα της, ετοιμάζει δώρα για την οικογένεια, δέχεται το διακριτικό φλερτ του γιατρού και την απρόσμενη επίσκεψη της φίλης της και βαριά πέφτει πάνω της η σκιά του δανειστή της. Μέσα σε τρεις μέρες η ζωή της θα αναστατωθεί, τα δεδομένα της θα ανατραπούν και θα επέλθει μια βίαιη όψιμη ενηλικίωση που θα ανατρέψει τον απατηλά ήσυχο κόσμο της, δίνοντάς της δύναμη και κίνητρο να εξέλθει από το κουκλόσπιτο.
Η δραματουργία Ο ψυχαναλυτικός χαρακτήρας των έργων του Ίψεν, δίνει την ευκαιρία στον θεατή να έρθει αντιμέτωπος με την ανθρώπινη φύση και να την αντιληφθεί σε πολλές από τις αποχρώσεις της. Αυτή η διερεύνηση μέσα από τις δράσεις των ηρώων κι όχι μέσα από λεκτικές περιγραφές, των αδύτων των ανθρωπίνων ψυχών δίνει στον συγγραφέα μια διαχρονική αξία και καθιστά το έργο του πολύτιμο όχι μόνο δραματουργικά αλλά και ως εργαλείο για την αντίληψη σε βάθος της ανθρώπινης φύσης. Εδώ θίγεται κυρίως και μάλιστα σε δύο επίπεδα ένα αγαπημένο ιψενικό ζήτημα ψυχαναλυτικού ενδιαφέροντος, η επιρροή του γονιού, στο παιδί του. Κληρονομικότητα γονιδιακή αλλά και διαμόρφωση προσωπικότητας μέσα από τους τρόπους ανατροφής. Η Νόρα μεγάλωσε ασφαλής σ’ ένα προστατευμένο περιβάλλον στο οποίο ήταν το παιχνίδι του πατέρα της για να μεταφυτευτεί αργότερα σ’ ένα άλλο προστατευμένο περιβάλλον και να γίνει η κούκλα του συζύγου της. Καθηλωμένη σ’ ένα στοματικό στάδιο χρησιμοποιεί κι αυτή τα παιδιά της σαν κούκλες ενώ ταυτόχρονα απολαμβάνει ως ένα βαθμό τον ρόλο της ως το παιχνίδι του άντρα της. Η γυναικεία της φύση ωστόσο επαναστατεί και την σπρώχνει από άβουλη κούκλα να γίνει ενεργό άτομο, εξασφαλίζοντας τα οικονομικά μέσα ώστε να σωθεί ο άντρας της από την αρρώστια. Αυτό που θεωρεί ως την ύψιστη πράξη αυτοθυσίας θα γίνει μέσα από την αποκάλυψη του, αίτιο ενοχής, τιμωρίας και καταστροφής της γαλήνης του κουκλόσπιτου. Ο σύζυγος, από την πλευρά του, εμφανίζεται ως ένα ηθικό άτομο αλλά στην πραγματικότητα η ηθική του, η ατράνταχτη και αδιαπραγμάτευτη, αποδεικνύεται πολύ ελαστική. Άτεγκτος όσον αφορά τον παιδικό του φίλο, δεν έχει διστάσει να καλύψει τις ανομίες του πατέρα της Νόρας κι ούτε θα έχει κανένα πρόβλημα να κάνει το ίδιο και με την πλαστογραφία της συζύγου του. Είναι κι αυτός ένα άθυρμα, μια μαριονέτα που την κινεί η κοινωνία του στην οποία με κάθε μέσον επιθυμεί να προσαρμοστεί. Δεν έχει συνείδηση των πράξεών του, δρα κατευθυνόμενα, είναι επίσης καθηλωμένος σ’ ένα πρώιμο στάδιο, είναι ένα πρωκτικό αγόρι με πάθος στην ιδιοκτησία, που παίζει με τις κούκλες του, τη γυναίκα του, τα παιδιά του, ακόμα και τον φίλο του, τον οποίο χρησιμοποιεί για να διασκεδάζει αλλά ποτέ δεν έχει νοιώσει γι’ αυτόν βαθύτερα συναισθήματα. Ο γιατρός, η τρίτη πλευρά ενός ιψενικού τριγώνου, είναι εκείνος που υφίσταται την γονιδιακή κληρονομική κατάρα, εκείνος που πληρώνει για τις σεξουαλικές ατασθαλίες του πατέρα του με μια φρικτή, θανατηφόρα ασθένεια. Ερωτευμένος με την Νόρα, την αντιμετωπίζει όχι σαν κούκλα αλλά σαν ενήλικο θηλυκό κι εκείνη αν και θα ήθελε την βοήθεια του, δεν την παίρνει τελικά για να μην διαταραχτεί μέσα της η σχέση της με τον σύζυγό της. Μια σχέση που εν τέλει αποδεικνύεται σαθρή κι αυτό χωρίς να το γνωρίζει το ψυχανεμίζεται από πριν η Νόρα. Αυτός, ο επισκέπτης, ο φίλος υποτίθεται της οικογένειας, ξέρει ωστόσο πως δεν υφίσταται φιλία, πως ο θάνατός του δεν θα προκαλέσει ιδιαίτερο πλήγμα στο κουκλόσπιτο αφού σύντομα ένα άλλο «παιχνίδι» θα τον αντικαταστήσει.
Η ώριμη Κριστίνα αποτελεί τον αντίποδα, αφού εξαναγκασμένη σε μια οδυνηρή ενηλικίωση, είναι έτοιμη να επιβιώσει πάση θυσία σε αντιστοιχία και με τον Νιλς, ο οποίος επίσης έχει ήδη συγκρουστεί με τον κοινωνικό περίγυρο και θα κάνει τα πάντα προκειμένου να αποκαταστήσει την κατεστραμμένη του υπόληψη, χάριν των παιδιών του. Δεν είναι κακός, απόδειξη πως όταν δέχεται τον έρωτα της Κριστίνα και την συναισθηματική προστασία της, παραιτείται από κάθε προσπάθεια να βλάψει τον παιδικό του φίλο ο οποίος τόσο εύκολα τον εξόρισε από την ζωή του κι από την τράπεζα, την μοναδική ελπίδα του για επιβίωση κι αποκατάσταση. Η Νόρα φεύγει από το κουκλόσπιτο εν τέλει και φεύγει χωρίς αποσκευές, χωρίς να δεχτεί την παραμικρή βοήθεια. Περίμενε ένα θαύμα που δεν έγινε κι αυτό την εξανάγκασε να ενηλικιωθεί επιτέλους. Κατάλαβε πως δεν θα μπορούσε να ζήσει χωρίς αυτό το θαύμα, στο οποίο ήθελε ως τότε να πιστεύει με υποδειγματική αφέλεια. Το θαύμα έχει βέβαια συντελεστεί αφού εκείνη ξεφεύγει από την παγίδα ενός ψεύτικου γάμου αλλά δεν το συνειδητοποιεί γιατί ακόμα μέσα της, έχει την μορφή του τραύματος. Το δε θαύμα που περίμενε, μια αντίδραση συζύγου ενήλικου και ηθικού μπροστά στον κίνδυνο και την καταβαράθρωση της οικογενειακής της γαλήνης, ρίχνει τώρα ρίζες μόνη της, για να το υποδεχτεί στο μέλλον. Δεν είναι πια το «νευρόσπαστο» που άλλοι κινούν αλλά μια αυτόνομη ύπαρξη έτοιμη να καθορίσει τη μοίρα της με τους δικούς της όρους κι άρα να κτίσει κάπου στο μέλλον ένα σπιτικό όχι πια κούκλας αλλά σωστού γάμου, με όλη τη σημασία του θεσμού και των δυναμικών του. Η Νόρα δεν φεύγει επειδή ο άντρας της στράφηκε εναντίον της και υπέρ ενός κοινωνικού υποκριτικού «προσώπου», φεύγει γιατί ο άντρας της αποκαλύφθηκε μέσα από την δυσκολία, μέσα από το εμπόδιο. Κι αυτό που είδε σ’ εκείνον ήταν ένα δικό της είδωλο, στον καθρέφτη της αυτογνωσίας, ένα είδωλο που καθόλου δεν της άρεσε. Η Νόρα δεν εγκαταλείπει τον άντρα και τα παιδιά της, εγκαταλείπει τον ίδιο της τον παλιό εαυτό, την κούκλα που υπήρξε. Κι αφού πια δεν μπορεί να είναι κούκλα, δεν έχει θέση στο κουκλόσπιτο. Έχει έρθει η ώρα να ζήσει στον έξω κόσμο, τον επικίνδυνο, ενίοτε άσπλαχνο, συχνά άδικο αλλά πραγματικό. Αυτόν που θα της μάθει ποια πραγματικά είναι και πως θα ήθελε να διαχειρίζεται την ηθική της, την ψυχή της και την ύπαρξή της. Ότι απόφαση κι αν πάρει, ότι είδος ανθρώπου κι αν γίνει, θα είναι πια ελεύθερη.
Ο Σκεύας έστησε σ’ ένα λιτό αλλά λειτουργικό σκηνικό με πολλές εισόδους και εξόδους, μια παράσταση ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα. Το μικρό καρεκλάκι της ηρωίδας, το μικρό χριστουγεννιάτικο δέντρο, το σκιουράκι, ο μεσότοιχος του σαλονιού που χωρίζει και ενώνει ταυτόχρονα, η σόμπα που καίει συνέχεια προσφέροντας μια δεδομένη θαλπωρή, το πιάνο και μια πολυθρόνα για τον σύζυγο με υποπόδιο αποτελούν τα βασικά στοιχεία της σκηνογραφίας. Μάλλινα και κάπως βαριά, τα κοστούμια των γυναικών δίνουν μια αίσθηση και τρυφερότητας και παγίδευσης ταυτόχρονα. Το μπαστούνι του συζύγου λειτουργεί κι ως υποστήριγμα κι ως εργαλείο καταστολής, πειθαρχίας, επιβολής των κανόνων. Οι ρυθμοί, μελετημένοι σε βάθος, δημιουργούν με όρους κονσέρτου τις ατμόσφαιρες, επιτείνουν την φυσικότητα και ενισχύουν τις ερμηνευτικές και κινησιολογικές δράσεις, αποκαλύπτοντας μέσα από παύσεις ή γοργές εκρήξεις τις κρυμμένες δυναμικές των χαρακτήρων και των δράσεων. Η Μουτούση με μια κουκλίστικη τοποθέτηση της φωνής σε ψιλό τόνο, κρύβει τις νευρώσεις της πίσω από την πλάτη της μαζί με τα σοκολατάκια που κρυφά καταβροχθίζει, γίνεται άλλοτε υποταγμένο κοριτσάκι κι άλλοτε τρομοκρατημένο αγρίμι, άλλοτε αθώα κι αφελής αλλά συχνά και κυνική κι άτεγκτη. Όταν παίρνει την απόφαση της να φύγει, η φωνή της επανατοποθετείται κι η κίνησή της αποκτά μια διαφορετική εμμονικότητα, σχεδόν αντιτίθεται στα λόγια της ως την στιγμή που θα εναρμονιστεί με τις πράξεις της, στο φινάλε. Ερμηνεύει με ζωντάνια, χιούμορ, αποχρώσεις κι αυθεντικότητα τον ρόλο δίνοντάς του μια ενδιαφέρουσα, σύγχρονη διάσταση χωρίς να απομακρυνθεί από τους κώδικες συμπεριφοράς της εποχής, αποκαλύπτοντας έντεχνα τις ρωγμές του χαρακτήρα κι επαναπροσδιορίζοντας με ανάσες και παύσεις, υστερικές κορώνες και παιδιάστικες παρορμήσεις, τις αντιφάσεις του. Ο Λεμπεσόπουλος δημιουργεί έναν Τόρβαλντ-ανδρείκελο, με μια εξωτερική αυτοκυριαρχία η οποία όμως καταλύεται όταν ανατρέπονται τα δεδομένα του. Έχει σαρκασμό και μια ανάλαφρη διάθεση, γίνεται δυναστευτικός μέσα από σχεδόν εφηβικές παρορμήσεις, καταρρέει μπροστά στον κίνδυνο και με ευκολία επανέρχεται χωρίς καν να εξετάσει τις επιπτώσεις του συμβάντος. Δεν έχει ισχυρή εσωτερική δομή, κινείται διαρκώς στην επιφάνεια, πλήττει, κοροϊδεύει, γίνεται αλαζονικός, παιχνιδιάρης, δυναστευτικός, αυστηρός, τιμωρός. Αλλά μέσα του τίποτα δεν φαίνεται να λειτουργεί εκτός από έναν μηχανισμό αυτοάμυνας κι αυτό βγαίνει μέσα από το στιλ, τον τόνο της φωνής του, τις κινήσεις του. Επιτυγχάνει να αποδώσει την κατάρρευση του χαρακτήρα στο φινάλε με ισορροπία και μέτρο χωρίς να καταφύγει σε εύκολες υπερβολές αλλά αναδεικνύοντας και τον σπαραγμό και την αδυναμία του ήρωα. Ο Συμεωνίδης αποδίδει με μέτρο και θαυμάσια αίσθηση απειλής τον ρόλο του Νιλς, δουλεύοντας στο μεταίχμιο ανάμεσα στο κάθαρμα και τον πληγωμένο άντρα που θέλει πάσει θυσία να επιβιώσει. Η Ζορμπά πλάθει μια στιβαρή Κριστίνα με πολλές αποχρώσεις, εσωτερικό παίξιμο και θαυμάσιες συναισθηματικές μεταπτώσεις. Ο Παπαγιάννης δημιουργεί έναν έξοχο γιατρό Ρανκ με την πληγωμένη ραχοκοκαλιά ελαφρά γερμένη, τον κυνισμό στον τόνο της φωνής, το φορτίο της αρρώστιας στο βλέμμα αλλά και το πάθος για τη ζωή που χάνει και που στην ουσία ποτέ δεν κατάφερε να ζήσει ολοκληρωτικά, στις ερμηνευτικές αποχρώσεις. Λειτουργεί θαυμάσια ως το αντίπαλο δέος του συζύγου και αποδίδει την ασθενική φύση του χαρακτήρα με θαυμαστό μέτρο και μαεστρία ώστε να μην γίνει ποτέ αξιολύπητος σαν πρόσωπο αλλά να αποδώσει ερμηνευτικά και τον πόνο που διαρκώς τον συντροφεύει. Εξαίσιοι οι μουσικοί νυγμοί, υποβάλλουν μέσα από τις θραύσεις των μελωδιών, τους κραδασμούς που θα ταράξουν το κουκλόσπιτο και θα οδηγήσουν στις δυναμικές αναμετρήσεις των ηρώων, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα θρίλερ και μια σχεδόν απόκοσμη αίσθηση απειλής. Υποβλητικοί και ιδιαίτερα σχολιαστικοί οι φωτισμοί που μετατρέπουν το σκηνικό χώρο σταδιακά από οικογενειακό καταφύγιο σε αρένα η οποία περιλαμβάνει και τους θεατές. Μια παράσταση που αξίζει να δείτε και παρά τα όσα λέγονται, δεν πρόκειται καθόλου να σας κουράσει, αντιθέτως θα σας αφυπνίσει και θα σας γοητεύσει. Διανομή: Θέατρο Οδού Κυκλάδων «Λευτέρης Βογιατζής» Κυψέλη Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Εισιτήρια Γενική Είσοδος: 16€
|
