Σκηνές από ένα γάμο
Ίγκμαρ Μπέργκμαν

Το θεατρικό έργο που ξεκίνησε σαν σήριαλ, εξελίχτηκε σε σενάριο για ταινία και διαμορφώθηκε εν τέλει σε δραματουργία σκηνική, είναι στην ουσία μια ανατομία της σχέσης ανάμεσα σ’ έναν κλασσικό Σουηδό των -70 και την εξ ίσου κλασσική γυναίκα του. Οι ήρωες, μεσοαστοί, μορφωμένοι, εργαζόμενοι και γονείς δύο κοριτσιών βρίσκονται αντιμέτωποι όχι τόσο με την αποτυχία του γάμου τους όσο με την ανικανότητά τους να ορίσουν οι ίδιοι τις ζωές τους πέρα από πρότυπα και επιρροές του περιβάλλοντός τους, κάτι που γιγαντώνει τα απωθημένα τους δημιουργώντας ανάμεσά τους ένα τείχος αποστροφής. Όμως η έλλειψη ψυχικής δύναμης ώστε να διευθετήσουν τις υποθέσεις τους οφείλεται όχι μόνο στην ανικανότητά τους να αποδεσμευτούν από το ασφυκτικό περιβάλλον τους αλλά και στην έλλειψη αγάπης μεταξύ τους που οι ίδιοι αντιλαμβάνονται όταν βυθομετρούν τους εαυτούς τους. «Η αγάπη τελειώνει» λέει ο άντρας κι αργότερα, «Έχω αποδεχτεί με κάποια μετριοφροσύνη τα όριά μου, δεν είμαι ικανός να αγαπήσω». Κι η γυναίκα σ’ ένα άλλο σημείο εξομολογείται: «Ποτέ μου δεν έχω αγαπήσει κανέναν και ποτέ μου δεν έχω αγαπηθεί κι αυτό μου φέρνει μεγάλη θλίψη». Παγιδευμένοι σ’ ένα σύστημα αξιών χωρίς ουσιαστική καθοδήγηση για το πώς να προσεγγίσουν ο ένας τον άλλο, ο άντρας κι η γυναίκα καταφεύγουν στο απαγορευμένο συναίσθημα του ανέκφραστου αρχικά μίσους που δημιουργεί την ρήξη. Όπως επισημαίνει ο άντρας: «Συναισθηματικά αναλφάβητοι» κι άρα ψυχικά ανάπηροι, καταλήγουν να φοβούνται ο ένας τον άλλο και να υπονομεύουν όχι μόνο το αντίπαλο δέος τους αλλά και τους ίδιους τους, τους εαυτούς. «Λες να μας έχει ξεφύγει κάτι σημαντικό;», αναρωτιούνται.

Όμως οι δεσμοί ανάμεσά τους, δεσμοί συνήθειας, καθημερινότητας και ρουτίνας δεν είναι εύκολο να διασπαστούν. Αναζητώντας το διαφορετικό, σε άλλους συντρόφους, διαπιστώνουν με φρίκη πως έχουν και πάλι παγιδευτεί, πως το όνειρο μιας ευτυχίας μέσα από τον έρωτα μοιάζει τώρα ακόμα πιο ανέφικτο αφού δεν μπορούν καν να φορτώσουν τις ευθύνες για την αποτυχία τους, ο ένας στον άλλο. Οι ήρωες του Μπέργκμαν πάσχουν από την «φροϋδική» νόσο του πολιτισμού. Μιλούν πολύ και δεν λένε τίποτα που να μπορεί να τους λυτρώσει γιατί δεν γνωρίζουν όχι ο ένας τον άλλον αλλά ούτε καν τους εαυτούς τους. Εκφράζονται κυνικά όχι από ειλικρίνεια αλλά από απωθημένη επιθετικότητα η οποία δεν εκτονώνεται ποτέ προς τον πραγματικό της στόχο. Η γυναίκα, κόρη μιας μητέρας καταπιεστικής και νευρωτικής επιχειρεί πάντα να είναι η «Κυρία τέλεια» αλλά ο θάνατος ενός παιδιού κι η πληθώρα των υποχρεώσεών της μαζί με την μητρική καταπίεση την έχουν τροφοδοτήσει με ενοχές για όλη της την υπόλοιπη ζωή. Ο άντρας βλέπει καθαρά πως δεν είναι πια ο φέρελπις επαναστάτης της νιότης του, μισεί ακόμα και τα ίδια του τα παιδιά, τα εγκαταλείπει με απίστευτο κυνισμό, επιχειρεί να δραπετεύσει με μια νεαρή, ανώριμη κοπέλα η οποία όμως τον παγιδεύει ακόμα πιο ασφυκτικά με την ζήλεια και την εμμονικότητά της. Κανείς τους δεν είναι τέλειος, κανείς τους δεν είναι αθώος.

«Μπορείς ίσως να περιορίσεις λίγο την γυναικεία σου δύναμη», της λέει εκείνος σε μια στιγμή συντριβής του, φανερώνοντας πως στην πραγματικότητα μάλλον δεν την μισεί, την φοβάται. Και διαπιστώνει στο τέλος όταν ανάμεσά τους δεν υπάρχει πια γάμος αλλά έχει γεννηθεί ένας έντονος πόθος: «Εμείς οι δύο αγαπιόμαστε με κάποιον ανολοκλήρωτο, ανθρώπινο τρόπο». Η δραματουργία, ισχυρή και πυκνή, κινείται σε ένα πρώτο επίπεδο αντεγκλήσεων και συγκρούσεων, αποκαλύπτοντας όμως μέσα από ρωγμές του λόγου και των συμπεριφορών, ένα δεύτερο επίπεδο που δεν έχει πια να κάνει καθόλου με τις ερωτικές σχέσεις και το γάμο αλλά αφορά επίπονα ζητήματα αυτογνωσίας και ψυχοπνευματικής ωριμότητας. Ο Μπέργκμαν, λάτρης της ψυχανάλυσης και των κρυμμένων έξεων, στήνει εδώ ένα παιχνίδι μαριονεττών, εκθέτοντας τους ήρωες του στο βλέμμα του κοινού σαν να ήταν η σκηνή του θεάτρου, αίθουσα ανατομίας ψυχών και χαρακτήρων, σαν να ήταν αυτά τα παγιδευμένα μέσα στην ίδια τους τη σάρκα, πλάσματα, οι μάρτυρες κι οι μαρτυρίες ενός άπληστου κόσμου που παραστράτησε εξ αιτίας της υπερβολικής δυσπιστίας του, που κατέθεσε τις ελπίδες του σε λάθος αξίες και που τώρα πια καταρρέει γιατί έχασε την αγάπη.

Ο Φεζολάρι έκτισε ένα σκηνικό περιβάλλον με δύο κουτιά-οικιακούς χώρους που αποτελούν τις δύο παγίδες των ηρώων, το γραφείο στο οποίο επιβεβαιώνουν τις πνευματικές τους αξιότητες και την κρεβατοκάμαρα η οποία φιλοξενεί τις ερωτικές τους αδεξιότητες. Κυρίαρχες, δύο «κινηματογραφικές» πολυθρόνες που κινούνται από τους ηθοποιούς ανάλογα με τις ψυχικές και συναισθηματικές προθέσεις τους ή την εξέλιξη της σχέσης τους. Στη δεύτερη πράξη δεν υπάρχουν πια οι χώροι αλλά κυριαρχεί ένας τοίχος γεμάτος φωτογραφίες που απεικονίζουν το παρελθόν, ενισχύοντας έντονα τις δυναμικές της κοινής τους μνήμης η οποία αποτελεί και τον πιο ισχυρό συνδετικό τους κρίκο. Η σκηνή μετατρέπεται σε αρένα, γυμνή και τρομακτική καθώς αποκαλύπτεται το ψυχικό τους τοπίο κι αρχίζουν να γνωρίζουν πτυχές του εαυτού τους και του άλλου που ποτέ πριν, δεν τους είχαν αποκαλυφθεί.
Ο Κατρανίδης είχε μία ιδιαίτερη εκφορά λόγου η οποία ενίσχυε την φυσικότητά του αλλά εξαφάνιζε το κείμενο και τα συναισθήματα, δίνοντας την εντύπωση πως μεταξύ άλλων βιάζονταν να ολοκληρώσει τις φράσεις του σαν να τον κυνηγούσε κάποιος δαίμονας. Η Βλαντή έχτισε στοιχειωδώς το προφίλ της ηρωίδας του Μπέργκμαν αλλά τις διέφυγαν σημαντικές αποχρώσεις ενώ σε πολλά σημεία η υποκριτική της ήταν ασαφής και σχηματική.
Ενδιαφέροντες οι επαναλαμβανόμενοι μουσικοί νυγμοί του Κραουνάκη, τόνισαν τις εντάσεις χωρίς να επιχειρούν να πρωταγωνιστήσουν.
Βασικό πρόβλημα στην παρακολούθηση της παράστασης είναι ο τρόπος διευθέτησης των καθισμάτων που εμποδίζει τους θεατές να παρακολουθήσουν την δράση (και ειδικά ότι γίνεται στο πάτωμα) από την 3η σειρά και πίσω αλλά κι εκείνο το διαρκές τους τρίξιμο που σπάει τις σκηνικές σιωπές και αποσυντονίζει την αυτοσυγκέντρωσή μας. Αν το συνδυάσουμε και με τους ήχους που έκαναν τα φρένα των καρεκλών της σκηνογραφίας κάθε φορά που τις σταθεροποιούσαν οι ηθοποιοί και με κάτι αδέσποτα κινητά που ξεχάστηκαν ανοιχτά, μπορώ να πω ότι βρεθήκαμε στο πιο πολυθόρυβο θέατρο της πόλης για να παρακολουθήσουμε μια παράσταση που βασίζεται κυρίως στις ατμόσφαιρες. Ωστόσο το κοινό χειροκρότησε θερμά και έφερε πολλές φορές τους δύο πρωταγωνιστές επί σκηνής για μία ακόμα υπόκλιση.

Μετάφραση: Δάνης Κατρανίδης
Σκηνοθεσία: Ένκε Φεζολλάρι
Σκηνικά - Κοστούμια: Αλεξία Θεοδωράκη
Φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα
Μουσική: Σταμάτης Κραουνάκης

Παίζουν: Γιόχαν: Δάνης Κατρανίδης
Μαριάννα: Παναγιώτα Βλαντή

«ΠΟΛΗ» θέατρο
Φωκαίας 4 κ Αριστοτέλους 87
Πλατεία Βικτωρίας
(δίπλα στον ηλεκτρικό σταθμό)
Τηλέφωνο: 211 18 28 900

Ημέρες και ώρες παραστάσεων:
Πέμπτη 18.30
Παρασκευή & Σάββατο στις 20.30
Κυριακή στις 18.30
Διάρκεια παράστασης: 120 λεπτά
Τιμές εισιτηρίων:
Πέμπτη & Παρασκευή 15 € γενική είσοδος
10 € φοιτητές, άνεργοι, ΑΜΕΑ, νέοι κάτω των 23ετών & συνταξιούχοι άνω των 65 ετών
Σάββατο & Κυριακή
20 € γενική είσοδος / 15 € φοιτητές
10 € άνεργοι, ΑΜΕΑ, νέοι κάτω των 23 ετών & συνταξιούχοι άνω των 65 ετών