Σχετικά άρθρα
| ΗΤΑΝ ΚΑΠΟΤΕ |
 |
 |
| Συντάχθηκε απο τον/την Μαρία Κυριάκη |
| Δευτέρα, 10 Ιούνιος 2013 17:57 |
|
Ήταν κάποτε πέντε αλληλοβόρα παραδοσιακά παραμύθια από την ομάδα «Χ-αίρεται»
Η ομάδα των τριών ταλαντούχων ηθοποιών οργάνωσε μια αφηγηματική και παραστατική ταυτόχρονα περφόρμανς βασισμένη σε έναν κύκλο παραμυθιών για ενήλικες τα οποία αντλήθηκαν από τις συλλογές: τα Ελληνικά λαϊκά παραμύθια (Α') του Κώστα Καφαντάρη, τα Ελληνικά παραμύθια (Α') οι παραμυθοκόρες - Ελληνικά παραμύθια (Β') τα αλληλοβόρα, της Άννας Αγγελοπούλου. Αν και τα παραμύθια απαντώνται σε διάφορες παραλλαγές από τόπο σε τόπο, το υλικό της παράστασης αποτελούν απομαγνητοφωνημένες αφηγήσεις ανθρώπων από διάφορες περιοχές της χώρας μας. Τα μεσαιωνικά αυτά αφηγήματα, διαμάντια της προφορικής μας παράδοσης, με μακρινή καταγωγή από αρχαιότερους χρόνους, που εμπεριέχουν έντονο το κοινωνικό, το ερωτικό, το πολιτικό αλλά και το μεταφυσικό στοιχείο, υλικό μιας πλουσιότατης σοδειάς κοινών μύθων οι οποίοι απαντώνται απανταχού στην Ελλάδα αλλά και σε παραλλαγές τους στην Ιρλανδία, Γαλλία. Γερμανία, Νορβηγία κι άλλες περιοχές της γης, ορίζονται κυρίως από την αντιπαράθεση του αρχετυπικού καλού με το αρχετυπικό κακό στον άνθρωπο, τη φύση και το τυχαίο και την άγρια σύγκρουση ανάμεσά τους, η οποία οδηγεί στην λύση-κατάληξη (συνήθως αίσια) της περιπέτειας. Κατευθείαν απόγονοι των ομηρικών επών και των διηγήσεων των ραψωδών, με γέφυρα τις παραλογές της δημοτικής μας ποίησης διαθέτουν ένα μουσικό υπόβαθρο και μια αίσθηση μελωδικότητας η οποία χαρακτηρίζει την κάθε συγγενή αφήγηση οποιασδήποτε ιδιολέκτου, είτε γραπτή, είτε προφορική. Οι κύκλοι ορίζονται από την κυρίαρχη συνθήκη τους κι οι παιχνιδιάρικες παραλλαγές δανείζονται λεπτομέρειες από παραμύθι σε παραμύθι. Ένα άτεκνο και συνήθως ηλικιωμένο ζευγάρι αποκτά ένα παράδοξο παιδί το οποίο συνήθως είναι μικρού μεγέθους κι εξαιρετικής ευφυΐας αλλά και αθεράπευτος κυνηγός της περιπέτειας κάθε είδους και φυσικά εκτεθειμένο σε ένα πλήθος κινδύνων. Το παιδί αυτό σε μια δεύτερη, συγγενή παραλλαγή προσφέρεται ή στοιχειώνεται από νεράιδες, μάγισσες, ξωτικά, δαιμόνιους νάνους ή άλλα στοιχειά της φύσης. Θα πρέπει οι γονείς του να το επιστρέψουν στα δαιμονικά που τους το έφεραν σε κάποια ηλικία η οποία είναι συνήθως η έναρξη της εφηβείας ή η ολοκλήρωσή της. Άλλοτε πάλι το παιδί μπαίνει στη δοκιμασία του έρωτα η οποία θα το οδηγήσει στην ενηλικίωση. Μια παραλλαγή αυτού του κύκλου ιστοριών, εισχωρεί στον επόμενο κύκλο κι αφηγείται τις περιπέτειες ενός μικροσκοπικού γιου ο οποίος έχει εγκαταλειφθεί στο δάσος και επιβιώνει χάρη στην τόλμη και την ευφυΐα του. Κλασσικός εκπρόσωπος ο Κοντορεβυθούλης, εξ ίσου μικροσκοπικός με τον ήρωα του μύθου που επέλεξε η ομάδα κι ο οποίος έλκει την καταγωγή του από την Θράκη, τον «Κουκιπιπέρη» ο οποίος αντιθέτως έχει ένα άδοξο, πρόωρο τέλος, πέφτει στην κατσαρόλα και καταβροχθίζεται κατά λάθος από τους ηλικιωμένους γονείς του. Έτσι ξεκινάει μια αλυσσίδα πένθους κατά το πρότυπο των αλυσίδων του δημοτικού τραγουδιού η οποία περιλαμβάνει ένα δέντρο, μια αλεπού, ένα γουρούνι, μια πηγή κι έναν οδοιπόρο. Αυτός είναι που θα μεταφέρει από τόπο σε τόπο την παράξενη ιστορία. Χαρακτηριστικά αυτής και αναλόγων ιστοριών είναι η απόλυτη έλλειψη ενοχής για την ανθρωποφαγία εφ’ όσον δεν έχει υπάρξει πρόθεση, η μετάδοση του θρήνου από τον άνθρωπο στο δέντρο, το ζώο και την πηγή του νερού κι η σκωπτική σχέση της αφήγησης με την διατροφή αφού το μικροσκοπικό παιδί είναι ένα κουκί κι ένα πιπέρι κατά κάποιον τρόπο και φυσικά καταλήγει στην κατσαρόλα η οποία τον έλκει ως καταγωγική μήτρα.
Έτσι εισχωρούμε στον τρίο κύκλο παραμυθιών στον οποίο μια ενδοοικογενειακή σύρραξη προκαλεί θανάσιμο κίνδυνο σε ένα από τα πρόσωπα εξ αιτίας της ζήλειας, του φθόνου ή της συμφεροντολογίας ενός άλλου προσώπου συνήθως εν αγνοία του τρίτου προσώπου. Συναντάται ανάμεσα σε ζευγάρια με θύμα τα παιδιά ή τη μάνα του άντρα ή την αδελφή του και θύτη την σύζυγο. Επίσης μία κλασσική εκδοχή είναι αυτή της πεθεράς που θέλει να εξοντώσει τη νύφη κι αυτή της νέας συζύγου που θέλει να εξοντώσει τα παιδιά από τον προηγούμενο γάμο. Μια πιο σπάνια εκδοχή είναι αυτή της ερωμένης που θέλει να εξοντώσει τη νόμιμη σύζυγο και που συχνά είναι η αδελφή της. Στην «Κουλοχέρα», ένα παραμύθι από την Τρίπολη που διάλεξε η ομάδα, έχουμε μια πιο εξελιγμένη διαπλοκή. Η κακιά σύζυγος επιχειρεί να εξοντώσει την αδελφή του άντρα της. Η ηρωίδα που αυθόρμητα έφερε στο μυαλό μου την «Ευγένα» του Μοντελέζε μια ακόμα ηρωίδα που έχασε τα χέρια της, καταφέρνει όχι μόνο να επιβιώσει αλλά και να ευδοκιμήσει κι είναι χαρακτηριστικό το ότι δεν επιδιώκει εκδίκηση αλλά κατανόηση της αδικίας που υπέστη, ένα μοτίβο ιδιαίτερα χαρακτηριστικό στα λαϊκά παραμύθια όπου οι θετικές ηρωίδες είναι συνυφασμένες με τις έννοιες της θυσίας, της συγχώρεσης και της αυταπάρνησης ενώ οι αρνητικές με τις έννοιες της ζηλοφθονίας, της αδηφαγίας και της υποκρισίας. Στον τέταρτο κύκλο παραμυθιών θα μπορούσαμε να εντάξουμε όλες τις ιστορίες στις οποίες οι ήρωες κι οι ηρωίδες έρχονται αντιμέτωποι με ανθρωποφάγα ή σατανικά τέρατα, δαιμόνους, μάγους, γίγαντες και μοχθηρά ξωτικά. Όταν ο δαιμόνιος εχθρός είναι ένας σύζυγος, χαρακτηριστικό είναι και το παράδειγμα του «Κυανοπώγωνα» ή «Μπλαβογένη» που σκοτώνει τις γυναίκες του. Στο ιδιαίτερα γοητευτικό και μελαγχολικό παραμύθι από την Κύπρο που διάλεξε η ομάδα, τον «Τρισκατάρατο» τρεις αδελφές, τρεις διαφορετικές μεταξύ τους γυναίκες κατά την τρισδιάστατη φύση της θηλυκής ύπαρξης, παραπλανόνται από τον διάβολο και τελικά οι δύο εξοντώνονται. Η τρίτη θα καταφέρει με την βοήθεια ενός ομιλούντος πουλιού να ξεγελάσει το διάβολο και θα επιστρέψει με τη βοήθεια του αδελφού της να επιστρέψει στο πατρικό της αλλά θα πεθάνει στην αγκαλιά της μάνας της, δηλητηριασμένη από την συνάφεια με τον Τρισκατάρατο… Εξαιρετικού συμβολικού ενδιαφέροντος ο χειρισμός του διαβόλου, ο οποίος προσφέρει εξουσία και πλούτο σε όποια γυναίκα δεχτεί να καταβροχθίσει μια ανθρώπινη καρδιά αλλά την εξοντώνει, αν δεν έχει τη δύναμη να προχωρήσει σ’ αυτή την συμβολική κι αποτρόπαια ανθρωποφαγία. Οικεία και πανέμορφα τα μοτίβα του πουλιού που μιλάει, του αδελφού που έρχεται να πάρει την κόρη και να την φέρει στη μητέρα της όπως στην παραλογή της «μάνας με τους εννέα γιους», της σπηλιάς μήτρας του κακού και κολαστηρίου, των βαθμίδων-σκαλοπατιών και της επανάληψης της δράσης με διαφορετικό πρόσωπο κάθε φορά. Σ’ έναν ευρύ κύκλο παραμυθιών ερωτικού κυρίως περιεχομένου θα συναντήσουμε τον τύπο που άπιστου εραστή που εγκαταλείπει την αγαπημένη του για να παντρευτεί μια άλλη κι εν τέλει μετανοεί. Παραλλαγή της ιστορίας αυτής περιλαμβάνει απόπειρα εξαπάτησης του εραστή από την επίδοξη δεύτερη σύζυγο ή από την μητέρα της. Η «Σταχτομπούτα» είναι μια τέτοια πασίγνωστη ιστορία αλλά υπάρχουν οι πιο ωμές παραλλαγές της οι οποίες έχουν να κάνουν με άδικες κατηγορίες για απιστία, με δολοφονικές ενέργειες ακόμα και με μαγγανείες από μέρους της αδίσταχτης αντιζήλου η οποία ενίοτε είναι και μάγισσα. Το ερωτευμένο κορίτσι έχει συχνά την προστασία της φύσης, των ομιλούντων πουλιών, των δέντρων και των φυτών, των ξωτικών, των νεράιδων και των νάνων, των ζώων του δάσους. Το «Μυρσινιώ ή το καλογεράκι» από την Κέρκυρα, που επέλεξε η ομάδα είναι η ιστορία μιας νεαρής που την έκλεψαν από την μάνα της οι μυρσίνες κι οι δάφνες. Ερωτεύεται, παραδίδεται, χάνει την δύναμή της να προστατεύεται, μαθαίνει για την απώλεια του εραστή από ένα καλογεράκι και ντυμένη η ίδια καλογεράκι πηγαίνει στο γάμο του καλού της για να του θυμίσει την μία και μοναδική αλλά πλούσια σε συγκινήσεις ερωτική τους νύχτα. Ο εραστής όμως δεν ακούει παρά μόνο τη φωνή του αίματος όταν εκείνη αυτοκτονεί. Τότε θυμάται και πεθαίνει μαζί της. Ενδιαφέροντα τα στοιχεία της μεταμφίεσης, της επανάληψης που εντείνει το πέρασμα του χρόνου, μετατρέποντας την απώλεια σε κάτι αμετάκλητο και της ανατροπής στην δραματική κορύφωση, όπου ακούγεται παραλλαγμένη κι η εξαίσια οικεία μας φράση του φινάλε της παραλογής της «Ευγενούλας και του χάρου».
Οι ιστορίες που επιλέχτηκαν διαθέτουν πολλά από τα μαγευτικά χαρακτηριστικά των μεσαιωνικών, λαϊκών παραμυθιών, την σκοτεινή έλξη, την σκληρότητα, τον συμβολισμό, την μεταμόρφωση, την απώλεια, την περιπλάνηση, την παρουσία των μεταφυσικών δυνάμεων και προσώπων, την αλληλοβορία και την ανθρωποφαγία, την επανάληψη των μοτίβων, την μουσικότητα και την απλότητα στη διήγηση, την κατοχύρωση του καλού και του κακού ως προαιώνιων τάσεων μη ηθικής αλλά κυτταρικής φύσης, την πολυδιάστατη αλλά σαφή μυητική διαδικασία και την ενίοτε απρόβλεπτη αλλά πάντα απαραίτητη ανατροπή. Κυρίαρχες επίσης οι ανθρώπινες δυναμικές του έρωτα, της λαχτάρας για τεκνοποιία, του φόβου της ενηλικίωσης, των εξουσιαστικών δομών, της ζήλειας, της θυσίας, της συγγενικής στοργής ή απέχθειας, της συχώρεσης, της θυσίας, της εξαπάτησης και της εξουσίας.
Η ομάδα έστησε μια υποδειγματική παράσταση εμπλουτισμένη με χιούμορ, συγκίνηση, έξυπνα ευρήματα, υποδειγματική κινησιολογία και θαυμάσια διαχείριση του λόγου. Οι εναλλαγές της μουσικής και του φωτισμού καθώς κι οι ενδυματολογικές και σκηνογραφικές αλλαγές γίνονται μέρος της δράσης των ηθοποιών έτσι ώστε η παράσταση να μπορεί να στηθεί σε οποιονδήποτε χώρο χωρίς να εξαρτιέται απ’ αυτόν και χωρίς να κινδυνεύει να απολέσει τις αρετές της όπως η αισθαντικές ατμόσφαιρες κι ο γοργός ρυθμός της. Οι ταλαντούχοι ηθοποιοί έσπειραν μαγικές ατμόσφαιρες και θέρισαν ένα θυελλώδες χειροκρότημα. Απόλυτα συντονισμένοι, με εξαιρετική χημεία ανάμεσά τους και με αβίαστο κέφι πέρασαν από διήγηση σε διήγηση, από ήρωα σε ήρωα κι από περιστατικό σε περιστατικό, επιτυγχάνοντας γοργές μεταμορφώσεις και μεστές ερμηνείες. Ακολουθούν άλλες δύο παραστάσεις το επόμενο Σάββατο 15 και Κυριακή 16 Ιουνίου. Μην τις χάσετε κι ας ελπίσουμε πως σύντομα θα ξαναδούμε τα υπέροχα αλληλοβόρα παραμύθια της ομάδας «Χ-αίρεται». Σημείωμα του Δη.Πε.Θε.: Το “Ήταν Κάποτε” είναι μια παράσταση στο πλαίσιο του προγράμματος της «Άγονης Γραμμής», μια ιδέας που συλλάβαμε το 2007, επιθυμώντας να φτάσουμε σε μέρη που δεν έχει πάει ποτέ το θέατρο. Παρόλο που σήμερα ακόμα και στο πιο απόμακρο χωριό, υπάρχουν μέσα ενημέρωσης και ψυχαγωγίας όπως το ίντερνετ ή η τηλεόραση, τίποτα δε συγκρίνεται με την ανθρώπινη φυσική παρουσία. Το να πας και όχι να μεταδίδεσαι είναι το ιδιαίτερο, το ξεχωριστό. Έτσι λοιπόν το αποφασίσαμε και την ίδια ώρα βάλαμε και κάποιους κανόνες σ' αυτό το σχέδιο: Η περιπλάνηση δε θα είχε απαιτήσεις από θεατρικούς χώρους, για να μπορεί να ταξιδέψει παντού. Μη θεατρικά κείμενα, αλλά παραστάσεις που θα βασίζονται στη λογοτεχνία στην παράδοση, ή σε άλλα είδη. Πάντα χειμώνα. Το καλοκαίρι τα απομονωμένα χωριά μετατρέπονται σε καταφύγιο των ανθρώπων της πόλης. Τότε όλα είναι εύκολα. Το χειμώνα όμως η απομόνωση είναι πραγματική.Το «Ήταν Κάποτε» ολοκλήρωσε τον κύκλο των παραστάσεων της «Άγονης Γραμμής» το χειμώνα του 2012. Πιστεύοντας ότι η συγκεκριμένη παράσταση δεν θα έπρεπε να μείνει μόνο στα όρια της δυτικής Μακεδονίας, πραγματοποιήθηκε και μια καλοκαιρινή περιοδεία σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Στην Αθήνα πραγματοποίησε μια σειρά παραστάσεων στο παλιό «Λιπαντήριο» και στο θέατρο «Εμπρός».
Σκηνοθεσία/Σκηνικά/Κοστούμια: Ομάδα «Χ-αίρεται» Παίζουν και αφηγούνται τα μέλη της ομάδας: Χρήστος Πίτσας Στέλιος Χλιαράς Βάσια Χρήστου «Επί Κολωνώ» Κεντρική σκηνή Ναυπλίου 12 και Λένορμαν 94 Κολωνός Τηλέφωνο: 210 5138067 Σάββατο στις 23:00 & Κυριακή στις 21:15Κυριακή Ως τις 16 Ιουνίου 2013
Διάρκεια: 80 λεπτά Τιμές εισιτηρίων: 10 ευρώ (κανονικό), 5 ευρώ (φοιτητικό-ανέργων-ατέλειες-πολυτεκνικό) |
