Golfo director's cut

Βασισμένο στην «Γκόλφω» του Σπύρου Περεσιάδη

Στο πλαίσιο του "ΤΗΕ GOLFO PROJECT" party, τελέστηκε το Σάββατο 26 Ιανουαρίου, στο Principal Club Theater στον «Μύλο», στη Θεσσαλονίκη, η παράσταση «Golfo director's cut»,  σε σκηνοθεσία Σίμου Κακάλα. Το «ΤΗΕ GOLFO  PROJECT», μια πολύωρη  εκδήλωση- μίξη ποικίλλων θεαμάτων   και ακροαμάτων, ξεκίνησε με την Γκόλφω σε κόμικ τύπου «Gothic Manga». Συνέχισε, με την άφιξη της νεκροφόρας και την Γκόλφω περιπατούσα σε μαύρο χαλί. ‘Έφτασε στην κορύφωσή του, με το γκόθικ μέταλ γκρουπ  «Live Margin of Existence» και τέλος μας λύτρωσε, με την παράσταση «GOLFO director’s cut». H επιβαλλόμενη χαλάρωση, επήλθε με DJ Set και προβολή βίντεο από τη θεατρική διαδρομή της Γκόλφως από το 2004 μέχρι σήμερα. Μια εκδήλωση με την οποία για φέτος η Εταιρεία Θεάτρου «Χώρος» αποχαιρετά τη Θεσσαλονίκη.

«Γκόλφω director’s cut»

Η Εταιρεία θεάτρου «Χώρος» και ο Σίμος Κακάλας, κατόπιν μιας πολύχρονης μελέτης και θεατρικής  διαδρομής του γνωστού βουκολικού δράματος «Γκόλφω»,  παρουσίασαν σε μια και μοναδική εμφάνιση,  στις 26 Ιανουαρίου 2013, την  τελευταία και τελική τους, γκόθικ εκδοχή.

Ο συγγραφέας

Το γνωστό έργο του νεοελληνικού ρεπερτορίου «Γκόλφω», γράφτηκε από τον Σπύρο Περεσιάδη και πρωτοπαρουσιάστηκε στην Ακράτα το 1893. Ο  συγγραφέας του, από νωρίς είχε έμφυτη την κλίση στην ποίηση και στη δραματουργία. Μικρός, έχασε το ένα του μάτι. Χρόνια μετά, σε σκηνή  θεατρικού του- όπου έπαιζε ως ηθοποιός-, εκπυρσοκρότησε το πιστόλι  που κρατούσε με συνέπεια να χάσει και το άλλο του μάτι. Υποβλήθηκε σε αλλεπάλληλες εγχειρήσεις, με την ελπίδα να θεραπευτεί, δυστυχώς όμως, δίχως αποτέλεσμα. Όταν πια είχε χάσει την όραση του εντελώς, συνέθεσε τα έργα «Μαργαρίτα», «Γκόλφω», «Σκλάβα» και «Εσμέ», υπαγορεύοντας τα, σε γραμματικούς εθελοντές. Η εργογραφία του περιλαμβάνει επίσης τα «Ο χορός του Ζαλόγγου» «Μόρφη» και «Ο μαγεμένος βοσκός». Πέθανε στις 11 Ιανουαρίου του 1918, στην Αθήνα. Φτωχός, άρρωστος από ισπανική γρίπη, μα ηθικά και δημιουργικά ολοκληρωμένος, ιδιαιτέρως δημοφιλής και αγαπητός.

To κείμενο

Ερωτικές συγκρούσεις, μια ιστορία προδομένου έρωτα, λαϊκή γλώσσα, φουστανέλες και ιδιότυπη μορφή λόγου, είναι λίγα από τα στοιχεία που συνθέτουν το βουκολικό δράμα «Γκόλφω». Γνωστό και ως «δραματικό ειδύλλιο», ή -όπως λεγόταν παλαιότερα «φουστανελάτο μελόδραμα»-, το κείμενο είναι γεμάτο από ειδυλλιακές, αισθηματικές σκηνές που συγκινούν. Γεμάτο μύθους, λαϊκή παράδοση και  μελοδραματισμό, εκθέτει μια ιστορία καθημερινή, τοπογραφική, με τέτοια καθαρότητα αισθημάτων των χαρακτήρων που αυτομάτως τους μετατρέπει σε αρχετυπικά μοντέλα- στερεότυπα. Ένα γραφικό έργο που μυρίζει ύπαιθρο και επαρχία με έντονο το λαϊκό στοιχείο στην κοινωνική θέση και γλώσσα των ηρώων. Σε ένα ορεινό χωριό, η φτωχή και αγνή βοσκοπούλα Γκόλφω, δουλεύει στις υπηρεσίες του τσέλιγκα Ζήση. Στη βρύση του χωριού, συναντά  τον κρυφό ερωτά της, τον Τάσο. «…Καημό να σ’ ανταμώσω είχα. Εσύ δεν είχες;» «…Και πότε σε στερήθηκα για να σε πεθυμήσω;» Οι δυο νέοι, ορκίζονται στην αιώνια αγάπη τους. Όμως η όμορφη Γκόλφω, δέχεται και το ερωτικό κάλεσμα του αρχοντόπουλου της περιοχής, «εγγόνι των Ζησιμαίων και ανιψιό του τσέλιγκα με πεντακόσια πρόβατα και τα πολλά τα γίδια», του Κίτσου, που  «να παντρευτεί βουλήθηκε», και τη ζητάει σε γάμο. Από την άλλη πλευρά, και ο Τάσος  «ο πεντάφτωχος, ο πιο φτωχός του τόπου», δέχεται πιεστικά προξενιά για την κόρη του τσέλιγκα Ζήση, τη  Σταυρούλα (το πλούσιο αρχοντοκόριτσο, με την μεγάλη προίκα). Η φτωχοπούλα Γκόλφω, παραμένει πιστή στον όρκο της κι αρνείται  το αρχοντόπουλο όμως ο Τάσος, καταπατεί τον δικό του και δέχεται να παντρευτεί τη Σταυρούλα, εν όψει μιας «ακριβής» ζωής. «…είναι αλήθεια όμορφο τ’ όνειρο της αγάπης, μα με ονείρατα δε ζει κανείς σε αυτό τον τόπο…» Η Γκόλφω, απελπίζεται και παραφρονούσα, εξαπολύει κατάρες για όλο το χωριό αλλά και τον ίδιο τον Τάσο. Χάνεται στα βουνά, όμως λίγο πριν το γάμο του Τάσου, αναιρεί την κατάρα της και του εύχεται τύχη και ευτυχία, επιδεικνύοντας αληθινή μεγαλοσύνη. Όταν ο αγαπημένος της φτάνει μετανοιωμένος στο πλευρό της, είναι αργά. Η Γκόλφω η πεντάμορφη, έχει φαρμακωθεί και ξεψυχά στα χέρια του. Ο Τάσος, αυτοκτονεί….

«Στην αγκαλιά σου είναι ζωή ο θάνατος, είναι χαρά το μνήμα...»

Ένα πολύ σφιχτοδεμένο κείμενο, πλημυρισμένο από συναίσθημα. Κι  όπως όλα τα παρόμοια έργα που άντεξαν στο χρόνο, η μαγική δυναμική του, βρίσκεται  στην «υπέρβαση». Στην υπέρβαση των ορίων της ηρωίδας, που παρά τα κακόβουλα χτυπήματα που δέχεται, επιδεικνύει γνήσια μεγαλοψυχία. Η υπέρβαση όμως αυτή, κατά ένα μέρος είναι άρρηκτα δεμένη με τις τότε επικρατούσες ιστορικο-κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες και παραδόσεις.  Σα θεατές μπορούμε να κάνουμε  τη δική μας «υπέρβαση» και να ταυτιστούμε, αν  έχουν εκλείψει πια οι συνθήκες εκείνες κι αν  τα αίτια για τα οποία το κωμειδύλλιο αυτό έχει τόσο σχολιαστεί και παρασταθεί,  έχουν  κι αυτά – ευτυχώς- προ πολλού εκλείψει;  Ο Σίμος Κακάλας, επιχειρεί λοιπόν μια άλλη «υπέρβαση». Αυτή του χωρο-χρόνου, τοποθετώντας το ως τόπο, σε ένα  περιβάλλον που πάλλεται και αναβράζει «Οι manga χαρακτήρες των προηγούμενων παραστάσεων ζουν πλέον σε μια σκοτεινή εποχή όπου το νερό δεν είναι καθαρό, το τυρί δεν είναι λευκό και τα πρόβατα έχουν εξαφανιστεί...», και ως χρόνο, …χωρίς κανέναν περιορισμό! Ανακατασκευάζει  ένα  προ υπάρχον θέμα,  διατηρεί  αυτούσιο το πλέγμα της δράσης, ο δεκαπεντασύλλαβος κυριαρχεί, ενώ ταυτόχρονα ο λόγος επανατοποθετείται εντός ενός νέου, σύγχρονου ιστορικό-κοινωνικού πλαισίου. Περιορίζεται  στην επιλογή των «λίγων» από τα «πολλά» του ειδυλλίου αυτού, επικεντρώνεται στις καθοριστικές συγκρουσιακές στιγμές και  προσαρμόζει  το κείμενο ελαχιστοποιώντας αξιοσημείωτα το λόγο. Κι όλα αυτά με δεξιοτεχνία, εκπληκτική πυκνότητα αλλά και άριστη καταληπτότητα. Έτσι, αυτό το  δράμα  γίνεται πιο «οικείο» γιατί έχει σχετίζεται περισσότερο  με το  περιβάλλον μας (ούτως ή άλλως, ιστορικά είναι εκτός των ορίων της εποχής μας). Αποκόπτουμε λοιπόν την Γκόλφω απ’ τον ομφάλιο λώρο και τα  φολκλόρ στοιχεία της, προκειμένου να την γνωρίσουμε και κυρίως, κατανοήσουμε.

Η παράσταση

O Σίμος Κακάλας, δημιουργεί μια νέα σχέση με το κοινό, συνθέτοντας συναρπαστικές εικόνες ενώ με μια άκρως φορμαλιστική νοοτροπία που δεν επιβάλλει περιορισμούς, υπερβαίνει τις θεατρικές συμβάσεις. Με διάχυτη την γοητεία της γιαπωνέζικης μάνγκα κουλτούρας, με αποχρώσεις  θεάτρου  σκιών (και μάλιστα με την επιλογή των ζωντανών μοντέλων), και τη χρήση του σκοτεινού και παρεξηγημένου «gothic», ο σκηνοθέτης βγάζει στο φως την λαϊκή μας παράδοση λουσμένη με ροδοπέταλα,  ποδοπατημένα όνειρα,  ιμπρεσιονιστικά φόντο από σύγχρονες πόλεις και μια σκοτεινή κρυμμένη φύση. Τα πάντα είναι δομημένα μέσα σε ένα πλαίσιο φόρμας, με εντονότατη την αξιοποίηση των «εικαστικών» εκφραστικών μέσων. Χρόνια εκπαιδευμένοι και εξειδικευμένοι στα κινησιολογικά δρώμενα, επιλέγουν έναν τρόπο θεατρικής έκφρασης ανατρεπτικό, μεταμοντέρνο, επικαιροποιημένο, με μεγάλη λεπτομέρεια και χειρουργική ακρίβεια στην πόζα, ενώ οι φευγαλέες και αέρινες σιλουέτες του θεάτρου σκιών, μας μεταφέρουν σε μια άλλη παραμυθιακή διάσταση.

Η «Εταιρεία Θεάτρου Χώρος», τόσο στην Ερωφίλη όσο και στην Γκόλφω, επιλέγει αρχικά  το θέμα. Κι  έπειτα, έχοντας καλλιεργήσει δικούς της κώδικες επικοινωνίας, αυτό που προσφέρει δεν είναι ένα θέατρο σκηνής,  αλλά ένα θέατρο εκτός των ορίων της. Ο σκηνικός  τόπος και  χρόνος, προσαρμόζονται. Ο σκηνικός τόπος μετατίθεται από τους κάμπους, τα βουνά και τους λόγγους σε οπτικά ταμπλό με ιμπρεσιονιστικά πλάνα που βομβαρδίζουν το μάτι του  θεατή, και η διάσταση του σκηνικού τόπου, δεν ορίζεται πια από τους τοίχους που περιβάλλουν τη σκηνή, αλλά από τις κινήσεις των ηθοποιών. Κι έτσι, τα βουνά και η βρύση του χωριού  όπου  «…’χουν πανιά για λεύκαμα» τα κοριτσόπουλα, γίνονται διάπυρες σύγχρονες πόλεις, πετούμενα όρνια πάνω από ογκώδη και άχρωμα κτίρια, πλήθη χορταριασμένων  σταυρών σε ασπρόμαυρο φόντο, κρεμάμενες αλυσίδες, και μια σελήνη- σύμβολο διαίσθησης. Όλα μαζί συνθέτουν μια δοξολογία της εικόνας και του ειδώλου. Ο χώρος -χωρίς περιορισμούς-  φτάνει  μέχρι και … τη σελήνη.  Οι εικόνες, επιτρέπουν στον καθένα, να κάνει τις αναγωγές και τους παραλληλισμούς που αυτός θέλει με τη δική του αντικειμενικότητα.  Όσον αφορά τον χρόνο, αυτός συμπτύσσεται μέσα στον χώρο κι έχει τη φύση του ατμού, …εξατμίζεται.  Η «Εταιρεία Θεάτρου Χώρος» για άλλη μια φορά αποδεικνύει την κινησιολογική αλλά και σκηνική της άνεση, την σύμπνοια μεταξύ των συντελεστών, την σκηνική τους ευφυΐα και πρωτοτυπία. Δύσκολα να ξεχωρίσει κάποιος έναν από τους τρεις ηθοποιούς γιατί μ’ έναν μαγικό τρόπο μάθαμε να τους αντιμετωπίζουμε ως ολότητα. Ως ολότητα επίσης βλέπουμε και την παράσταση την ίδια που  συνδυάζει  ένα κλασικό βουκολικό δράμα με μια μεταμοντέρνα performance που κανένα συστατικό της δεν μπορεί να σταθεί μόνο του παρά μόνο όλα μαζί  στο σύνολο. Ερμηνευτικά είναι όλοι πολύ άρτια εκπαιδευμένοι, με ανεξάντλητη κινησιολογική και εκφραστική φαντασία, εξασκημένοι πια στο να επωμίζονται αρκετούς ρόλους και να είναι πάντα πειστικοί, με μια ανατρεπτική αλλά και «ποιητική» κινησιολογική ικανότητα και έκφραση. Εξαιρετικά τα κουστούμια των ηθοποιών, εμπνευσμένα, καλόγουστα, αλλά και πυκνά σε νοήματα όσο τα απαστράπτοντα Swarovski κουμπιά στην -κατά τα άλλα απολύτως ίδιας χρωματικής και αισθητικής ενότητας με τα υπόλοιπα- φορεσιά του πλούσιου άρχοντα, του τσέλιγκα Ζήση. Καλαίσθητες, οι μάσκες της Mάρθας Φωκά,  αναντικατάστατες για  την εναλλαγή ηρώων και καταστάσεων. Τόσο τα κουστούμια όσο και οι μάσκες, από απλά περιβλήματα, υψώνονται σε μια αρμονία γραμμών και τόνων.

Με τον κύκλο των παραστάσεων της στην Θεσσαλονίκη, η Εταιρεία Θεάτρου Χώρος, μας αποχαιρετά   κι αφού  κατάφερε να μας ξανα-συστήσει με το δικό της τρόπο δυο μεγάλες πολιτιστικές κληρονομιές, επιστρέφουμε πίσω στην «πραγματικότητα» μας όπου όλα, - και είναι σίγουρο αυτό-,  είναι πολύ πιο ψεύτικα απ’ ότι στη θεατρική σκηνή.

Επεξεργασία κειμένου: Σίμος Κακάλας-Ξένια Αηδονοπούλου 

Σκηνοθεσία-Σκηνικά: Σίμος Κακάλας

Κοστούμια - Μάσκες: Μάρθα Φωκά

Φωτισμοί: Περικλής Μαθιέλης,

Μουσική επιμέλεια: Γιώργος Μαυρίδης

Βοηθός σκηνοθέτη: Δημήτρης Καλακίδης

Βίντεο : Mπάμπης Βενετόπουλος

Παίζουν: Σίμος Κακάλας, Δήμητρα Κούζα, Έλενα Μαυρίδου

Principal Club Theater / Mύλος
Σάββατο 26 Ιανουαρίου
Μύλος, Ανδρέου Γεωργίου 56, Θεσσαλονίκη