Κατερίνα Μπερδέκα

Εμπλεγμένη σε ένα «Έγκλημα στα παρασκήνια»

Η Κατερίνα Μπερδέκα σπούδασε θέατρο στο Τμήμα Θεατρολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και στην Ανώτερη Σχολή Δραματικής Τέχνης του Γιώργου Κιμούλη. Ως ηθοποιός, έχει παίξει στην «Μήδεια» του Ευριπίδη (σκηνοθεσία Άντζελα Μπρούσκου) και στη χοροθεατρική παράσταση «Πώς να πώ» (χορογράφος Μαρουσώ Καραλέκα).Έχει γράψει και σκηνοθετήσει τα έργα, «6+1 τα 7 θανάσιμα αμαρτήματα» (Σύγχρονο Θέατρο Αθήνας), «Ξέχνα το» (Ροές), «3΄΄ η μνήμη του χρυσόψαρου και άλλων ευτυχισμένων ζώων» στον Άδειο Χώρο της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου. Διασκεύασε και σκηνοθέτησε για τη θεατρική ομάδα «Εν δυνάμει» τα εξής έργα: «Ο Ψαράς και η ψυχή του» του Όσκαρ Ουάιλντ, «Όλος ο Άντερσεν σε μία ώρα», «Τα καινούρια ρούχα του αυτοκράτορα» και «το μολυβένιο στρατιωτάκι» του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν και την «Αλίκη στη Χώρα των θαυμάτων» του Λουις Κάρολ. Έχει εργασθεί ως βοηθός σκηνοθέτη στην παράσταση «Festen» των Τόμας Βίντενμπεργκ και Μόγκενς Ρούκοφ (σκηνοθεσία Αλίκη Δανέζη Κνούτσεν), στο «Δον Ζουάν στο Σόχο» του Πάτρικ Μάρμπερ (σκηνοθεσία Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης) και στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία Δέσποινας Γκάτζιου. Σε συνεργασία με την Αλίκη Δανέζη Κνούτσεν έγραψε το σενάριο της μικρού μήκους ταινίας «Euphoria» το οποίο ήταν προτεινόμενο για βραβείο σεναρίου στο «48hours film project». Από το 2003 έως το 2009 υπήρξε Διευθύντρια θεατρικών παραγωγών των εταιριών Λυκόφως και Highway Productions για πάνω από 30 παραστάσεις. Από το 2007 έως το 2009 υπήρξε υπεύθυνη ρεπερτορίου στο θέατρο «Χώρα». Οργάνωσε την πρώτη εφηβική παράσταση στην Ελλάδα με το έργο «Chatroom» του Enda Walsh, στο θέατρο Χώρα. Συνεργάζεται από το 2009 με την Εταιρεία Θεάτρου Συν-Επί(+,Χ) στο Από Μηχανής Θέατρο στο γραφείο Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης και ως Διευθύντρια των θεατρικών παραγωγών.

Γιατί επιλέξατε να ανεβάσετε το συγκεκριμένο έργο;

Με τον Άκι Βλουτή, καλλιτεχνικό διευθυντή της Εταιρείας Θεάτρου Συν-Επί(+,Χ) είχαμε αποφασίσει ότι τη φετινή χρονιά θα ανεβάσουμε Γιάννη Μαρή. Μας ιντρίγκαρε η ιδέα να διασκευαστεί ένα αστυνομικό μυθιστόρημα για το θέατρο με  νουάρ ατμόσφαιρα εποχής, και ο Γιάννης Μαρής ήταν η ιδανική επιλογή.  Τα κείμενά του είναι εξαιρετικά καλογραμμένα, οι χαρακτήρες του μελετημένοι και ανάγλυφοι και η ατμόσφαιρά του καλοχτισμένη. Μας έδινε δηλαδή όλα τα στοιχεία που χρειάζεται και ένα θεατρικό κείμενο για να έχει ενδιαφέρον στη σκηνή. Έτσι ξεκίνησα να διαβάζω μυθιστορήματα και διηγήματα του συγγραφέα για να επιλέξω το καταλληλότερο για διασκευή. Καθυστερούσα πολύ να καταλήξω, γιατί απολάμβανα την ανάγνωσή τους όλο και περισσότερο. Το «Έγκλημα στα παρασκήνια» ήταν από τα τελευταία που διάβασα και από την πρώτη στιγμή κατάλαβα ότι αυτό ήταν το ιδανικό για την φετινή παράσταση. Καταρχάς το μεγαλύτερο μέρος του έργου διαδραματίζεται στα παρασκήνια ενός θεάτρου, μεταφέροντας τους χαρακτήρες των ηθοποιών, τις ίντριγκες μεταξύ τους και γενικότερα την ατμόσφαιρα ενός θεάτρου πίσω από τα φώτα. Αυτό είναι κάτι που πάντα με γοήτευε στο θέατρο. Μια παράσταση στο τελικό αποτέλεσμά της, όπως δηλαδή την προσλαμβάνει ο θεατής ωχριά μπροστά στην παράλληλη δράση όλων των ανθρώπων του θεάτρου στα παρασκήνια… Ύστερα, δραματουργικά το κείμενο αυτό προσφερόταν ιδιαίτερα, καθώς οι χαρακτήρες του είναι θαυμάσιοι και η πλοκή του ξεφεύγει από ένα συνηθισμένο αστυνομικό μυθιστόρημα όπου ο ντεντέκτιβ ή ο αστυνομικός ψάχνει τον δολοφόνο, τον βρίσκει και τον τιμωρεί…

Μιλήστε μου για την συνεργασία με τους ηθοποιούς σας.

Ο κύριος λόγος που κάνω θέατρο, κατέληξα πια, είναι η δουλειά με τους ηθοποιούς. Υπάρχουν πολλά κείμενα αγαπημένα που θα ήθελα να σκηνοθετήσω αλλά τίποτα για μένα δεν είναι πιο σημαντικό από τον ίδιο τον ηθοποιό που θα τα ερμηνεύσει. Είχα πάντα το σύνδρομο της μάνας, πριν καν αποκτήσω την κόρη μου και οι ηθοποιοί μου είναι πάντα για μένα παιδιά μου κι οι καλύτεροι του κόσμου. Δεν μπορώ να είμαι αντικειμενική. Αναπτύσσω μαζί τους μια βαθειά ερωτική σχέση και δεν μπορώ να ξεφύγω από αυτό μέχρι πολύ μετά και από την τελευταία παράσταση. Φέτος είχα την τύχη να με εμπιστευτούν δέκα εξαιρετικοί ηθοποιοί εν λευκώ, σε όλα τα επίπεδα, από τα πιο πρακτικά μέχρι τις πιο δύσκολες αποφάσεις που αφορούσαν την σκηνοθεσία και την υποκριτική τους. Μέσα μου δεν ξεχωρίζω απολύτως κανέναν. Είμαι ιδιαίτερα περήφανη γι’ αυτό που φέρει ο καθένας πάνω στην σκηνή από μόνος του, και γι’ αυτό που δημιουργήσαμε μαζί. Αναφέρω τα ονόματά τους με συγκίνηση για την εμπιστοσύνη που μου δείξανε: Γιώργος Βουβάκης, Ερρίκος Λίτσης, Μαριάνθη Μπαϊρακτάρη, Αθηνά Μπερδέκα, Γωγώ Μπρέμπου, Κωνσταντίνος Μωραΐτης, Παναγιώτης Σακελλαρίου, Στράτος Σωπύλης, Καλλιόπη Τζερμάνη, Άννα Ψαρρά.

Με ποια κριτήρια επιλέγετε συνήθως τα έργα που θέλετε να σκηνοθετήσετε;

Υπάρχουν αρκετά έργα που αγαπάω και θαυμάζω και τα περισσότερα απ’ αυτά τα έχω ακόμα στο συρτάρι του μυαλού μου για το μέλλον. Δεν έχω εμμονή με τα έργα. Ξεκινάω από τους ανθρώπους, τους συνεργάτες, τους ηθοποιούς, το ρεπερτόριο ενός θεάτρου, την εποχή, το τι έχω ανάγκη να πω εκείνη τη στιγμή και με ποιούς. Τα τρία τελευταία χρόνια που συνεργάζομαι με τον Άκι Βλουτή και τον Νίκο Αναγνωστόπουλο οι επιλογές ήταν επιλογές ρεπερτορίου ενός θεάτρου. Αλλά ήμουν τυχερή που με εμπιστεύτηκαν γιατί πιστεύω ότι έχουν δημιουργήσει ένα θέατρο με εξαιρετικό ρεπερτόριο τα πέντε τελευταία χρόνια. Οι επιλογές των έργων ήταν του Άκι Βλουτή κι ήταν μέρος ενός «όλου» που με αντιπροσωπεύει ως προς το τι πιστεύω ότι είναι ένα θέατρο ρεπερτορίου.

Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίσατε όταν διασκευάζατε ένα τόσο ιδιαίτερο αστυνομικό έργο;

Θα ακουστώ προκλητική, αλλά δεν αντιμετώπισα καμία δυσκολία, γιατί με βοηθούσε ο ίδιος ο συγγραφέας. Στον Μαρή, μέσα στην αφήγηση, παρεμβάλλονται τεράστιοι διάλογοι οι οποίοι κρατήθηκαν σχεδόν αυτούσιοι. Ελάχιστα πράγματα άλλαξα στο ίδιο το μυθιστόρημα. Περισσότερο αφαίρεσα κομμάτια που δεν διευκόλυναν την σκηνική δράση. Αυτό που με διευκόλυνε πολύ ήταν η απόφαση που πήρα από την αρχή, ότι θα κρατούσα δηλαδή, μεγάλα αφηγηματικά μέρη από το «Έγκλημα στα παρασκήνια». Δεν με ενδιέφερε να μετατρέψω ένα μυθιστόρημα σε θεατρικό έργο. Ήθελα να μεταφέρω τους χαρακτήρες και την ατμόσφαιρα του μυθιστορήματος στη σκηνή.

Μέσα στην ζοφερή περίοδο που διανύουμε και για τα θεατρικά δρώμενα της χώρας  επιλέγετε να σκηνοθετήσετε ένα πολυπρόσωπο έργο. Μιλήστε μου για αυτό.

Διανύουμε πράγματι μια πολύ δύσκολη περίοδο σε σχέση με την οικονομική κατάσταση που έχει περιέλθει η Ελλάδα αλλά και όπως βλέπετε, σιγά-σιγά  όλο και περισσότερες χώρες παγκοσμίως. Το αναφέρω αυτό, γιατί δεν πιστεύω πως κάτι κάναμε λάθος στην Ελλάδα και τώρα το πληρώνουμε. Δεν μπορεί όλες οι χώρες της υφηλίου να πήραν ψηλά τον αμανέ και κάτι να κατάλαβαν λάθος. Επιτρέψαμε σε αυτές τις περίφημες «Αγορές» να πουλάνε και να αγοράζουν στην πλάτη μας. Αυτό θα διαρκέσει πολλά χρόνια ακόμα. Δεν σκέφτομαι ως αθάνατη. Μάλλον δεν θα ζήσω την περίφημη ανάκαμψη που μας υπόσχονται. Σύμφωνα με αυτά τα δεδομένα θα έπρεπε απλώς να παρατήσω το θέατρο. Δεν νομίζω, όμως, ότι μπορώ. Θα παλέψω με αυτό και μέσα από αυτό να επιβιώσω οικονομικά και καλλιτεχνικά. Μου το χρωστάω και του το χρωστάω και περισσότερο το χρωστάω στην κόρη μου. Υπάρχουν τρόποι για να γίνει αυτό. Ακόμη κι ένα πολυπρόσωπο έργο, σε τέτοιες εποχές.

Είστε και θεατρολόγος, πείτε μου την γνώμη σας για την θεατρική κριτική στην Ελλάδα σήμερα. Υπάρχει κάτι που σας ενοχλεί στον τομέα αυτό ενδεχομένως;

Έχω μια περίεργη σχέση με την κριτική. Ως φοιτήτρια δεν φαντάστηκα ποτέ ότι θα γίνω κριτικός θεάτρου παρόλο που η θεατρική κριτική ήταν ένα αντικείμενο στο οποίο θα μπορούσαμε να στραφούμε ως θεατρολόγοι. Έβλεπα πάντα τον εαυτό μου στην πλευρά των δημιουργών. Όχι απαραίτητα των καλλιτεχνών, γι’ αυτό κι έχω δουλέψει σ’ όλα τα πόστα του θεάτρου.  Η περίεργη σχέση μου με την θεατρική κριτική έγκειται στο ότι η λογική μου λέει ότι δεν πρέπει να επηρεάζομαι βαθειά από την γνώμη ενός και μόνο ανθρώπου όσο εμπεριστατωμένη και να είναι, είτε είναι θετική είτε αρνητική, αλλά από την άλλη επειδή σέβομαι και εκτιμώ αρκετούς από τους κριτικούς στην Ελλάδα, μ’ ενδιαφέρει ιδιαιτέρως η γνώμη τους. Το μόνο που με ενοχλεί στη θεατρική κριτική είναι ότι βλέπω την γνώμη ενός ανθρώπου κατευθείαν δημοσιευμένη και αυτό δεν αποτελεί μια πραγματική επικοινωνία για ένα καλλιτεχνικό γεγονός. Χαίρομαι πάντως και συγκινούμαι όταν διαβάζω κριτικές που έχουν καταλάβει κάτι, που έχω άγχος να πετύχω στις πρόβες. Αυτό οφείλω να το ομολογήσω.

Έχετε καταπιαστεί με εκ διαμέτρου αντίθετες ύφους δραματουργίες. Τι να περιμένουμε στο επόμενο σας σκηνοθετικό βήμα;

Για να είμαι ειλικρινής δεν ξέρω ακόμα. Θα ήθελα να μπορώ να συνεχίσω να καταπιάνομαι με εκ διαμέτρου αντίθετες δραματουργίες. Σημαντικό είναι για μένα το ίδιο το θέατρο, οι άνθρωποί του και η ύπαρξή μου σ’ αυτό. Γι’ αυτό και δεν έχω μεγαλόπνοα και μακροπρόθεσμα σχέδια. Προς το παρόν είμαι αφιερωμένη σ’ αυτά που ζουν ακόμα τώρα. Στο «Έγκλημα στα παρασκήνια», και σε ό,τι άλλο δουλεύω τώρα.

Έχετε γράψει και αρκετά θεατρικά έργα, υπάρχει κάποιο έργο που δουλεύετε αυτή την περίοδο; Θα θέλατε να επιστρέψετε θεατρικά και πάλι με ένα δικό σας  κείμενο;

Πράγματι, έχω γράψει αρκετά θεατρικά έργα. Ήταν μια χρονική περίοδος της ζωής μου που είχα περισσότερο την ανάγκη να γράψω και η συγγραφή απαιτεί μια εσωστρέφεια και μια προσήλωση. Δεν διανύω μια ανάλογη περίοδο. Η συγγραφή είναι κάτι που αγαπάω αλλά έχει τους δικούς της κανόνες που δεν ταιριάζουν αυτή τη στιγμή στη ζωή μου. Φαντάζομαι ότι θα επιστρέψω στο χαρτί, κάποια στιγμή, να σβήνω και να γράφω αλλά δεν είναι ένας στόχος να ανεβάσω οπωσδήποτε ένα δικό μου κείμενο.

Κάποια επιστροφή σας ίσως  στην θεατρική σκηνή με την ιδιότητα της ηθοποιού και πάλι;

Νομίζω ότι το κεφάλαιο του ηθοποιού έχει κλείσει για μένα. Στην εξαιρετικά καλή σχολή του δασκάλου μου Γιώργου Κιμούλη, τον θυμάμαι να μας λέει «απ’ αυτήν την σχολή δεν θα βγείτε αναγκαστικά ηθοποιοί, θα ήθελα να είστε άνθρωποι του θεάτρου» κι αυτό με ακολουθεί ως τώρα. Επίσης, το να είσαι ηθοποιός είναι για μένα ένας ολόκληρος τρόπος ζωής. Έτσι πρέπει να σκέφτεσαι, να συμπεριφέρεσαι να βιώνεις την πραγματικότητα. Αλλιώς δεν είσαι καλός ηθοποιός. Και εγώ δεν σκέφτομαι, δεν συμπεριφέρομαι, δεν βιώνω πια έτσι. Ωστόσο οι σπουδές μου στην υποκριτική με βοήθησαν πολύ στις σχέσεις μου με τους ηθοποιούς και στο να κατανοώ τα προβλήματά τους πάνω στη σκηνή, από τα πιο πρακτικά, ως τα πιο θεωρητικά.

Ποια είναι τα επόμενα σας σχέδια;

Είμαι σε πρόβες για μια παράσταση για εφήβους σε ένα τρυφερό κείμενο του εξαιρετικού Tim Crouch, το «Shopping for shoes», σε μετάφραση Στράτου Σωπύλη, με την Γωγώ Μπρέμπου και τον τσελίστα Τάσο Μισιρλή, σε σκηνικά και κοστούμια Νίκου Αναγνωστόπουλου και με τη βοήθεια της θεατρολόγου Έφης Βλαχογιάννη. Η παραγωγή είναι του Γιώργου Λυκιαρδόπουλου με τον οποίο συνεργάζομαι οκτώ χρόνια στην παραγωγή των παραστάσεων του αλλά για πρώτη φορά θα συνεργαστώ μαζί του ως σκηνοθέτης. Τον εκτιμώ εξάλλου ιδιαιτέρως για την τόλμη του στο θέατρο καθώς ήταν ο πρώτος που ξεκίνησε στην Ελλάδα την προσπάθεια εδραίωσης τους εφηβικού θεάτρου με την παράσταση Chatroom στο Θέατρο Χώρα το 2009. Η παράσταση θα παρουσιάζεται στα σχολεία και θα γίνουν πολύ λίγες παραστάσεις ανοιχτές για το κοινό.