Σχετικά άρθρα
ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΛΙΛΗΣ 2012 |
![]() |
![]() |
Συντάχθηκε απο τον/την Μαρία Κυριάκη | |||
Παρασκευή, 02 Μάρτιος 2012 21:28 | |||
Μιχάλης Παλίλης «Δημοκρατικοί εφιάλτες» στο «Επί Κολωνώ» Ο Μιχάλης Παλίλης σκηνοθέτησε το «Κόντρα στην Δημοκρατία» του Καταλανού συγγραφέα Εστέβα Σολέ, το τρίτο μιας τριλογίας, με προηγούμενα το «Κόντρα στην πρόοδο» και το «Κόντρα στον έρωτα» που αποτελείται από επτά μονόπρακτα. Μιλάμε για το έργο, την Δημοκρατία και την έκ-πτωσή της , σε επίπεδο εφαρμογής, στην κλυδωνιζόμενη κοινωνικά και πολιτικά, Ευρώπη του σήμερα.
Σουρεαλιστικό, γκραν γκινιόλ, έντονα συμβολικό το έργο αυτό, απαιτεί σίγουρα μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα και πρωτότυπη σκηνοθετική ματιά. Πως το προσέγγισες και πως ανέδειξες τις ιδιαιτερότητές του; Το έργο του Εστέβα Σολέρ, έντονα πολιτικοποιημένο και με συμβολικό χαρακτήρα, είναι ένα έργο που συνδυάζει το χιούμορ με την έκπληξη, το γέλιο με τη φρίκη, καθώς εκτυλίσσονται μπροστά στα μάτια μας επτά σκηνές παράξενες αλλά ταυτόχρονα και οικείες, με θέμα τη συλλογική εξαπάτηση που γίνεται κάθε μέρα πιο σκανδαλώδης. Ουσιαστικό συστατικό της επιτυχίας του είναι η ισορροπημένη σύζευξη αυτών των δυο συστατικών. Το έργο έχει καλογραμμένες σκηνές, με χαρακτήρες ολοκληρωμένους που δικαιώνουν απόλυτα τη σουρεαλιστική φόρμα, με έξυπνους διαλόγους και ανατροπές. Η σκηνοθεσία μου στοχεύει σε αυτή την κατεύθυνση: να «ακουστεί» το κείμενο, να «φωτιστούν» οι σχέσεις και τα μηνύματα και να επιτευχθεί απόλυτα ο ορισμός του «γκραν γκινιόλ». Η σκηνοθεσία προσπαθεί να αναδείξει τους «χυμούς» κάθε σκηνής με απλό και ουσιαστικό τρόπο, χωρίς τερτίπια, ωμά και ουσιαστικά. Πάντα στη σκέψη μου υπάρχει η λογική των εκκωφαντικών στιγμών στο θέατρο που δε φωνάζουν, αλλά υποβάλλουν, στιγμών που ξαφνιάζουν και προβληματίζουν άμεσα και ειλικρινά. Δυο στοιχεία με προβλημάτισαν στην σκηνοθετική μου οπτική: πρώτον, η σύνδεση των σκηνών μεταξύ τους, το «δέσιμο» και η ολοκλήρωση της παράστασης σε έναν κοινό άξονα και δεύτερον, η σύνδεση του κειμένου με το ελληνικό στοιχείο, καθώς η πατρίδα μας θεωρείται, στη συνείδηση πολλών, ως η χώρα που γέννησε τη Δημοκρατία. Και τα δυο αυτά στοιχεία λύθηκαν με επιτυχημένο - όπως λένε οι θεατές μας- τρόπο, γεγονός που με χαροποιεί ιδιαίτερα. Θα μου επιτρέψετε να μην αποκαλύψω αυτές τις μικρές εκπλήξεις, ώστε να ανακαλυφθούν και από τους μελλοντικούς μας θεατές. Εξαιρετικά επίκαιρη θεματολογία, μοιάζει σαν να ζωντανεύει τον εφιάλτη που ζούμε. Πως αντιλαμβάνεσαι εσύ τους συνδετικούς κρίκους ανάμεσα στις ιστορίες του έργου και στα κρούσματα της Δημοκρατίας των Ελλήνων; Με κάποιο τρόπο αυτό το έργο επικοινωνεί άμεσα με το ελληνικό στοιχείο. Άλλωστε, η συγγραφή του ολοκληρώθηκε στο Σπίτι της Λογοτεχνίας του ΕΚΕΜΕΛ στην Πάρο τον Αύγουστο του 2010. Το έργο συναντά απόλυτα τη σημερινή εποχή και μάλιστα την κατάσταση που βιώνουμε οι Έλληνες καθώς αμφισβητεί το μόνο πράγμα που φαίνεται μη αμφισβητήσιμο: τη Δημοκρατία. Το έργο σχολιάζει, ωστόσο, όχι το πολίτευμα ή τη δημοκρατική προοπτική ως κοινωνική και πολιτική επιλογή, αλλά την άστοχη , πολλές φορές, θεσμοθετημένη έκφρασή της, την εξουσία. Πολλές από τις ιδέες που ακούγονται είναι αυτές που σκέφτονται όλοι οι Έλληνες, αλλά και οι πολίτες γενικά της υφηλίου, νομίζω. Παραδείγματος χάριν, δυο πολιτικοί ερημώνουν μια ολόκληρη πόλη γιατί βαριούνται να επαναλαμβάνουν τις εκλογές και σκέφτονται να δημιουργήσουν «νέους» πολίτες μη σκεπτόμενους που θα τους αρέσει το ποδόσφαιρο, που θα φοβούνται συνεχώς, που θα ασχολούνται με τα επουσιώδη και αδιάφορα, ανώδυνα πράγματα αντί για τα στοιχειωδώς απαραίτητα για τη δημοκρατική λειτουργία του κράτους. Αυτές οι σκέψεις τυγχάνουν επιδοκιμασίας από τους θεατές, καθώς είναι σκέψεις που έχουν μάλλον κάνει κι οι ίδιοι… Όταν σε άλλη σκηνή, οι γονείς σκοτώνουν τον 18χρονογιο τους γιατί… πρέπει να προβούν σε περικοπές λόγω… κρίσης, οι θεατές γελούν με κατανόηση. Οι Έλληνες είμαστε, θαρρώ, όχι ακόμη εντελώς καθησυχασμένοι: προβληματιζόμαστε και αμφισβητούμε αρκετά την καθημερινότητά μας. Ίσως και για αυτό μετά από κάθε παράσταση νοιώθω ότι έχουμε «συνεννοηθεί», έχουμε γίνει η «φωνή» τους. Το γεγονός ότι όλο αυτό γίνεται χωρίς διδακτισμό ή οποιαδήποτε είδους στράτευση, το εκλαμβάνω ως επιτυχία της παράστασης.
Τι είναι αυτό που κυρίως σε έλκει στο συγκεκριμένο έργο; Διάβασα το έργο το καλοκαίρι που μας πέρασε και ήδη από τότε ένοιωθα ότι θα επικοινωνήσει άμεσα με την εποχή που βιώνουμε. Αυτό που με ξάφνιασε στο συγκεκριμένο έργο είναι, πέρα από το ότι συλλαμβάνει το σημερινό παλμό, το κάνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο: χωρίς να «βαραίνει» το θεατή, χωρίς να κάνει διάλεξη, με χιούμορ και σκωπτική διάθεση. Αυτό που με έκανε να το σκηνοθετήσω είναι το γεγονός ότι είναι ένα έργο που αφυπνίζει, προβληματίζει και κρατά το ενδιαφέρον του θεατή σε εγρήγορση. Πέρα από τις ιδέες και τις συνθήκες που φωτίζει, το δραματουργικό του ενδιαφέρον και η σκηνική του οικονομία είναι στοιχεία που συνηγόρησαν θετικά μέσα μου για να εισέλθω στον παράξενο και γοητευτικό κόσμο του Σολέρ. Τι πιστεύεις πως είναι αυτό που απόλλυται και τι αυτό που διασώζεται μέσα από μια ακραία ανατροπή των δημοκρατικών θεσμών; Ως φύση και θέση, είμαι άνθρωπος που δε συμφωνεί με απόλυτες λύσεις. Δε θεωρώ ότι η ακραία ανατροπή των δημοκρατικών θεσμών συνιστά πρόταση για την κατάσταση που βιώνουμε. Η Δημοκρατία αποτελεί πέρα από κοινωνικοπολιτικό αγαθό, ως θεσμός διακυβέρνησης, και ύψιστο πολιτιστικό αγαθό από την άποψη της αντιμετώπισης του γεγονότος της ζωής, του βίου. Είμαι πάντοτε υπέρ της αμφισβήτησης, της δοκιμασίας των πραγμάτων, της κινητοποίησης που στοχεύει στο πραγματικώς εφικτό, στο ουσιωδώς αναγκαίο. Η Δημοκρατία ως αγαθό έχει επιβιώσει στους αιώνες. Η εφαρμογή της είναι εκείνη που πρέπει να κριθεί ξανά. Στοιχεία όπως η διαφθορά, η μονολιθικότητα, ο υδροκεφαλισμός του κράτους, η ανισονομία , η ανηθικότητα, η γραφειοκρατία και τόσα άλλα που ταυτίζουν πολλοί πολίτες πολλών κρατών με σύγχρονες δημοκρατίες, σίγουρα πρέπει να εξαλειφθούν. Ας μην παρεξηγηθώ: φυσικά και δε μιλάω για φιλοσοφικές θέσεις ή άστοχα θεωρητικά σχήματα που αποκλείουν την πράξη. Φυσικά και πιστεύω ότι ένα απόστημα πρέπει να σπάει. Οι ενστάσεις μου είναι δυο: ο τρόπος που σπάει αυτό το απόστημα (γιατί πάντοτε υπάρχουν πολλοί τρόποι) και το φάρμακο που προτείνεται μετά.
Κατά την γνώμη σου η φθορά ενός συστήματος διακυβέρνησης πηγάζει από τον κρατικό μηχανισμό ή από την ανηθικότητα και την νωθρότητα των πολιτών; Νομίζω ότι δεν υπάρχει σαφώς προσδιορισμένη απάντηση στο ερώτημα αυτό. Τα όρια είναι δυσδιάκριτα. Σίγουρα η ευθύνη βαρύνει σε σημαντικότατο βαθμό τον κρατικό μηχανισμό και τις επιλογές τον επαγγελματιών της πολιτικής. Ωστόσο, κομβικό ερώτημα είναι ποιο έδαφος βρίσκουν πρόσφορο αυτοί οι σπόροι για να ανθίσουν. Νομίζω ότι σημαντικό μερίδιο ευθύνης έχουμε και οι πολίτες. Οφείλουμε να είμαστε ενημερωμένοι, συνειδητοποιημένοι και απόλυτοι γνώστες του ρόλου μας. Οφείλουμε να θυμηθούμε τη δύναμη των επιλογών μας και να προτείνουμε νέες συνιστώσες. Πρέπει να θυμηθούμε την τόλμη και το δυναμισμό μας. Να αμφισβητήσουμε και να αρθρώσουμε καινούργιο λόγο, εκπέμποντας καινούργιο σήμα. Ίσως τότε και ο άλλος πόλος -αυτός της κρατικής εξουσίας- να αναγκαστεί να λειτουργήσει διαφορετικά, και άρα περισσότερο εποικοδομητικά. Πως προσαρμόζεται ο πολίτης στα νέα δεδομένα και πως αντιδρά; Δεν έχω σαφή εικόνα πώς αντιδρά ο πολίτης στα νέα δεδομένα. Μερικές φορές νοιώθω μια συσσωρευμένη αγανάκτηση και άλλες φορές ένα θυμό που δεν εκτονώνεται. Άλλες φορές νοιώθω μια απογοήτευση και μια παραίτηση και άλλες μια επικείμενη επανάσταση που δεν πραγματώνεται. Νοιώθω δονήσεις που ακόμη δεν έχουν προκαλέσει τον καταλυτικό σεισμό. Δε θέλω να γίνω μάντης κακών ονείρων αλλά θεωρώ ότι η κατάσταση θα γίνει χειρότερη. Ίσως τα πράγματα να μην είναι αναίμακτα. Βιώνουμε μια άλλου είδους βιαιότητα περισσότερο εσωτερική. Απεύχομαι τη συνάντηση αυτής της βιαιότητας με την άλλη, την αιματηρή. Στην ιατρική, όταν η πίεση του αίματος ανεβαίνει επικίνδυνα, συνιστά λύση, ίσως, το να προκαλέσεις μια ανοιχτή πληγή, ώστε το αίμα να βγει έξω από το σώμα για να ρυθμιστεί η κυκλοφορία του. Ή να δώσεις το κατάλληλο φάρμακο. Είμαι περίεργος να δω ποια λύση θα επικρατήσει για την κοινωνική πίεση. Η αιματηρή ή η αναίμακτη.
Βρίσκεις κάποια συγγένεια στο έργο αυτό με τον Μπρεχτικό «Τρόμο και αθλιότητα του 3ου Ράιχ», τα «Παιχνίδια της σφαγής» του Ιονέσκο και τα «Κομμάτια και θρύψαλα» του Σκούρτη; Το έργο του Εστέβα Σολέρ συγγενεύει με τα έργα που αναφέρετε στο πεδίο της εστίασης στον κοινωνικό ιστό. Ειδοποιός διαφορά του είναι η δραματουργική επεξεργασία του θέματος: η χρήση πολλαπλών αυτόνομων σκηνών που δημιουργούν ένα παζλ εικόνων, η σουρεαλιστική του φόρμα και το «μπόλιασμα» του έργου με χιούμορ.
Δεν θα το έλεγα πως λείπει η σουρεαλιστική φόρμα ή το χιούμορ από τα «Παιχνίδια της σφαγής» για παράδειγμα… Αλλά ας ξαναγυρίσουμε στον Σολέρ. Πιστεύεις ότι μπορεί να υπάρξει κάποιο αισιόδοξο μήνυμα μέσα από την σαρκαστική κι ανάλγητη συνθήκη του «Κόντρα στη Δημοκρατία»; Είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι μπορεί να υπάρξει αισιόδοξο μήνυμα μέσα από τη σαρκαστική συνθήκη του «Κόντρα στη Δημοκρατία». Το έργο αυτό στήνει έναν επίκαιρο καθρέφτη απέναντί μας και προκαλεί να αναγνωρίσουμε πράγματα και καταστάσεις που χωλαίνουν. Μας βοηθά να κατανοήσουμε και να συνειδητοποιήσουμε. Θεωρώ πως αυτή είναι η βάση για οποιαδήποτε γνώση. Η αναγνώριση της φύσης των πραγμάτων, η αντίληψή τους και, σε επόμενο στάδιο, η διόρθωσή τους. Συνήθως, η διαδικασία αυτή είναι επίπονη και με βαθμό δυσκολίας. Το ευτύχημα στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι πως όλα γίνονται -ως παραστασιακή και συγγραφική πρόθεση- μέσα από δημιουργικό και ψυχαγωγικό δρόμο. Η δυνατότητα της σκέψης και άρα αλλαγής είναι για εμένα άκρως αισιόδοξη προοπτική. Για αυτό το λόγο ασχολούμαι με το έργο αυτό και το θέατρο εν γένει: για τη λειτουργία της κατανόησης και, ίσως, αλλαγής. Αν έστω και ένας θεατής αλλάξει τη θεώρηση για τον κόσμο, θεωρώ πως έχω κάνει τη δουλειά μου σωστά.
|