Σχετικά άρθρα
| ΘΑΝΑΣΗΣ ΧΑΛΚΙΑΣ |
 |
 |
| Συντάχθηκε απο τον/την Μαρία Κυριάκη | |||
| Σάββατο, 04 Φεβρουάριος 2012 09:29 | |||
|
Θανάσης Χαλκιάς «Τα σημάδια του Κάιν» Ταξιδεύοντας στον κόσμο της βίας με το «Νότιο Σέλας»
Η βία συνεχίζει να διαγράφει τις τροχιές της άλλοτε μακριά μας κι άλλοτε δίπλα μας. Ζώντας σ’ έναν κόσμο που δεν είναι αυτός που ονειρευτήκαμε, αισθανόμαστε την ανάγκη να μοιραστούμε τις αγωνίες μας.
Μιλάμε με τον Θανάση Χαλκιά ο οποίος σκηνοθέτησε την παράσταση κι ο οποίος επισημαίνει πως οι απαντήσεις αυτής της συνέντευξης εκφράζουν αποκλειστικά τον ίδιο ενώ το τελικό αποτέλεσμα της περφόρμανς βασίστηκε πάνω στις απόψεις όλων των συντελεστών που συχνά ήταν διαφορετικές μεταξύ τους.
Η Βία σαν πολιτική πράξη ή σαν μέσον καταστολής, με ποιο τρόπο συνδέεται με την βία εντός του κοινωνικού, οικογενειακού και διαπροσωπικού πεδίου;
Είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα. Κάθε μορφή βίας μπορεί να οδηγήσει σε μία άλλη μορφή. Εάν νομιμοποιείς τη βία σε ένα από όλα αυτά τα πεδία τότε πολύ εύκολα θα την νομιμοποιήσεις και στα υπόλοιπα. Αν δηλαδή πιστεύεις ότι το παιδί σου θα αλλάξει με ένα χαστούκι, τότε θα πιστέψεις ότι και η κοινωνία θα αλλάξει με τη βία (από όποια πλευρά κι αν βρίσκεσαι-καθεστωτική ή όχι) και αντίστροφα. Φυσικά αναγνωρίζω ότι η βία ως πολιτική πράξη είναι αποτέλεσμα μιας αντίδρασης στην καθεστωτική συστημική βία, είναι μία αντι-βία. Η ιστορία όμως έδειξε ότι επαναστατικά κινήματα με ουμανιστικές ιδέες που χρησιμοποίησαν βία εξελίχθηκαν σε στυγνά καθεστώτα. Σε κάθε περίπτωση είναι ένας φαύλος κύκλος και πάντοτε προϋποθέτει την ύπαρξη μιας αυθεντίας, μιας μοναδικής Αλήθειας που αποφασίζει ποιος είναι ο «εχθρός». Κι αυτό από μόνο του ενέχει την πλάνη και το λάθος.
Στην ακραία πράξη του φόνου, στην απόλαυση του βασανισμού, στην δημιουργική και ταυτόχρονα τρομακτική ηδονή της άσκησης βίαιης εξουσίας πως αντιπαρατίθεται η συμπόνια κι η αντίσταση; Ο Μπρεχτ είχε πει το εξής: «Αν η καλοσύνη νικήθηκε, αυτό έγινε γιατί ήταν μια καλοσύνη αδύναμη, κακή, ακατάλληλη, αβέβαιη. Είναι λάθος να νομίζει κανείς ότι η καλοσύνη είναι συστατικό της αδυναμίας. Οι καλοί νικήθηκαν όχι γιατί ήταν καλοί, αλλά γιατί ήταν αδύναμοι». Και βέβαια δύναμη ή ενδυνάμωση δεν σημαίνει άσκηση βίας. Νομίζω πως ήρθε η στιγμή να βρούμε πιο έξυπνους τρόπους για να αντιπαρατεθούμε σε έναν πολιτισμό που αναπαράγει τη βία, όπως είναι ο δικός μας. Απ’ την άλλη πιστεύω ότι η ηδονή και η απόλαυση στην άσκηση βίας είναι μία επίκτητη και διαστρεβλωμένη μορφή απόλαυσης. Είναι αποτέλεσμα του να γεννιέσαι και να μεγαλώνεις στη δική μας κοινωνία, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί και όχι σε άλλη. Τα σημάδια του Κάιν είναι σημάδια του δικού μας πολιτισμού. Τα φορτωνόμαστε μετά τη γέννησή μας. Δεν είναι στο DNA μας. Όπως αναφέρει και ο Marshall Sahlins στο «Η δυτική ψευδαίσθηση της ανθρώπινης φύσης»: «Η ανθρώπινη φύση είναι γίγνεσθαι, (δηλ. το να γίνεσαι, να διαμορφώνεσαι) και όχι μια ήδη και για πάντα δοσμένη υπόσταση. […] Οι άνθρωποι συγκρούονται, για το καλύτερο ή το χειρότερο, μέσα στην κοινωνία, και με ποικίλους τρόπους σε διαφορετικές κοινωνίες. Στην κοινωνία γεννιούνται κι εκεί παραμένουν, ικανοί για όλα τα αισθήματα με τα οποία διάφοροι λαοί πλάθουν τον τρόπο ζωής τους. Γεννημένα ούτε καλά ούτε κακά, τα ανθρώπινα όντα πλάθουν τον εαυτό τους μέσα στην κοινωνική δραστηριότητα έτσι όπως ξετυλίγεται σε δεδομένες ιστορικές συνθήκες». Άλλωστε ανθρωπολογικές μελέτες που διαβάζουμε στο ίδιο πόνημα, αναφέρουν πολλούς άλλους πολιτισμούς που συνεχίζουν να υπάρχουν πέρα από κάθε μορφή άσκησης βίας.
Δεν γνωρίζω κάποιο τέτοιο πολιτισμό. Αλλά δεν αρνούμαι και την πιθανή ύπαρξή του. Ωστόσο στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι κοινότητες των ανθρώπων σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό ενστερνίζονται κάποια μορφή βίας. Πως θα μπορούσε να αλλάξει αυτό αν και εφ’ όσον χρειάζεται να αλλάξει, αν δεχτούμε ότι η δύναμη της βίας δεν μας χρησιμεύει σε τίποτα κι επιπλέον ότι μπορούμε να βελτιώσουμε τον κόσμο μας; Πιστεύω στη δύναμη της παιδείας και όχι της βίας. Μόνον έτσι υπάρχει πιθανότητα να αλλάξει ο κόσμος. Το πρόβλημα είναι ότι η παιδεία έχει ανατεθεί σε αλλοτριωμένες υπάρξεις που ενδιαφέρονται μόνον για τη διατήρησή τους στην εξουσία, όποια κι αν είναι αυτή (πολιτικοί, δημοσιογράφοι ακόμα και εκπαιδευτικοί, ειδικά στην ανώτατη βαθμίδα). Και μη μου πείτε για εξαιρέσεις γιατί απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Οι άνθρωποι πρέπει να αναλάβουν μόνοι τους τη μόρφωσή τους. Η παιδεία, η επιστήμη (η ανεξάρτητη κι όχι η καθοδηγούμενη απ’ τις βιομηχανίες και τις κυβερνήσεις), οι τέχνες μπορούν να μας οδηγήσουν στην κατανόηση της ανθρώπινης ύπαρξης, στην αποδοχή του Άλλου, του διαφορετικού, και να μας οδηγήσουν σε μια ισότιμη συμβίωση. Πρέπει να γίνει καθολικό αίτημα για να μπορέσει να επιτευχθεί. Ο Slavoj Zizek λέει: «Αυτό που μας ενώνει είναι ο ίδιος ο αγώνας. Εκείνοι που συνασπίζονται στον αγώνα χειραφέτησης, δεν είναι οι κουλτούρες σε ότι έχουν κοινό, αλλά οι καταπιεσμένοι». Αυτός ο αγώνας μπορεί να ενώσει διαφορετικές θρησκείες, διαφορετικά έθνη, διαφορετικούς πολιτισμούς.
Μιλήστε μου για το Νότιο Σέλας. Τι σημαίνει το όνομα της ομάδας και πως το εμπνευστήκατε; Από το φωτεινό ουράνιο φαινόμενο που συμβαίνει στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας και που παρατηρείται κυρίως στις πολικές περιοχές τόσο στο βόρειο όσο και στο νότιο ημισφαίριο. Το φαινόμενο αυτό προκαλείται όταν γρήγορα φορτισμένα σωματίδια, ηλεκτρόνια και πρωτόνια που προέρχονται από τον ηλιακό άνεμο, παγιδεύονται στο μαγνητικό πεδίο γύρω από τη γη και συγκρούονται με τα μόρια του αέρα της ανώτερης ατμόσφαιρας. Προς το τέλος της διάρκειας του φαινομένου που φθάνει και τις έξι ώρες μπορεί να παρατηρηθεί αν και όχι πάντα, το στέμμα του Σέλαος. Από το κέντρο του ουράνιου θόλου εμφανίζεται αιφνίδια ένα κυκλικό φως σαν στεφάνι, από την περιφέρεια του οποίου εκτείνονται κάθετες λευκές ακτίνες προς το έδαφος δημιουργώντας την εντύπωση ενός γιγάντιου φωτεινού στέμματος που στρέφεται με ταχύτητα, με ενδιάμεσες αιφνίδιες στάσεις. Αυτό το χαρακτηριστικό φαινόμενο διαρκεί από λίγα μόλις δευτερόλεπτα μέχρι μισό λεπτό και στη συνέχεια εξαφανίζεται. Πρόκειται για ένα φαινόμενο ασύλληπτης ομορφιάς. Είναι ευνόητο το γιατί διαλέξαμε αυτό το όνομα…
Ποια είναι τα μέλη της ομάδας και πως συναντηθήκατε; Συναντηθήκαμε μετά τον Δεκέμβρη του 2008. Τα γεγονότα εκείνων των ημερών, η επίθεση κατά της Κούνεβα, η δολοφονία του Αλέξη, η πυρπόληση του κέντρου της Αθήνας, η λωρίδα της Γάζας λειτούργησαν καταλυτικά για μας. Το παραμύθι είχε τελειώσει. Έπρεπε όλοι μας πια να αναλάβουμε τις ευθύνες μας. Ωστόσο η ομάδα απέκτησε και νομικό πρόσωπο τον Ιούλιο του 2011 όταν ιδρύσαμε την αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία «Νότιο Σέλας» η οποία αποτελείται από τους ηθοποιούς Ηλέκτρα Γεννατά, Γεράσιμο Γεννατά, Ιωάννα Κανελλοπούλου, Ελίτα Κουνάδη, Γιώργο Στάμο, Στράτο Σωπύλη και Βασιλική Τσακίρη.
Ποια ήταν η πρώτη σας ενασχόληση με την «βία» και τις προεκτάσεις της; Η ομάδα ασχολήθηκε με το θέμα της βίας για πρώτη φορά, το 2009 στα «Επτά Εβραιόπουλα - Ένα έργο για τη Γάζα» της Caryl Churchill, που παρουσιάστηκε στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, σε πλατείες και καταλήψεις. Τα χρήματα που μαζέψαμε τα στείλαμε στην οργάνωση medical aid for Palestinians σύμφωνα με την επιθυμία της συγγραφέως.
Και όσον αφορά τα «Σημάδια του Κάιν»; Τον Οκτώβρη του 2010 ξανασυναντηθήκαμε αποφασισμένοι να ανοίξουμε για τα καλά αυτή τη φορά το τεράστιο θέμα της βίας. Στη διάρκεια της έρευνάς μας πολλές φορές σοκαριστήκαμε, μείναμε άφωνοι, εξοργιστήκαμε, αρρωστήσαμε. Στην πορεία συγκρουστήκαμε, νοιώσαμε πως το όλο εγχείρημα μας υπερβαίνει, αναρωτηθήκαμε αν θα έπρεπε να σταματήσουμε… Φτάνοντας όμως στην ολοκλήρωση της παράστασης πιστεύουμε πως κερδίσαμε το στοίχημα. Θα θέλαμε απ’ αυτό το έργο κυρίως να μοιραστούμε την συνύπαρξη και την ελπίδα που μπορεί αυτή να γεννήσει.
Πως διαμορφώθηκε η τελική μορφή της δραματουργίας;
Η δραματουργία προέκυψε μέσα από τη συνεργασία όλων των συντελεστών της παράστασης. Άλλος λίγο κι άλλος πολύ συνέβαλε στο τελικό αποτέλεσμα. Ως κύριο αφηγηματικό άξονα κρατήσαμε τελικά τη φιγούρα του Κάιν που βασανίζεται από επτά ανθρώπους οι οποίοι πιστεύουν ότι αυτός φταίει για την αρνητική εξέλιξη του ανθρώπου, αφού θεμελίωσε τη βία διαπράττοντας το πρώτο έγκλημα. Αυτός ο βασανισμός γίνεται αναπαριστώντας μελανές στιγμές της ανθρώπινης πορείας κι αυτές οι στιγμές είναι τα επί μέρους δρώμενα.
Πως λειτουργήσατε στην διάρκεια των προβών;
Στις πρόβες υπήρξαν τρεις φάσεις. Στην πρώτη έφερνε ο καθένας υλικό που πίστευε ότι ταίριαζε στο θέμα που διαλέξαμε. Στη δεύτερη κάναμε αυτοσχεδιασμούς πάνω σε μεμονωμένα θέματα που αντλούσαμε από το υλικό και πάνω στις προτάσεις που μας έδινε ο Ηλίας Μαγκλίνης που δούλευε κι αυτός παράλληλα τα κείμενα. Στην τρίτη στήσαμε την παράσταση πάνω στον ιστό που είχε πια δημιουργηθεί. Η περίοδος μετά το ανέβασμα της παράστασης ήταν αρκετά εποικοδομητική γιατί συνομιλώντας με τους θεατές αλλά και παρατηρώντας τις αντιδράσεις τους κατά την διάρκεια της παράστασης αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε την επίδραση αυτού που κάναμε, τον τρόπο λειτουργίας του.
Πως εξασφαλίσατε χώρο και τι προβλήματα αντιμετωπίσατε; Δεν είχαμε δικό μας χώρο κι έτσι μεταφερόμασταν από σπίτια σε υπόγεια φίλων κι από κει σε θεατρικούς χώρους που άλλοτε καταφέρναμε να μας παραχωρηθούν κι άλλοτε αναγκαζόμασταν να τους νοικιάζουμε.
Ποια ήταν η ανταπόκριση του κοινού; Η ανταπόκριση του κοινού που είδε την παράσταση ήταν πολύ θετική. Το δυστύχημα είναι ότι διαλέξαμε για να ανεβάσουμε παράσταση, τη χειρότερη χρονιά για το θέατρο μετά τη μεταπολίτευση, κι έτσι όπως τα περισσότερα θέατρα φέτος –λόγω της οικονομικής κρίσης- δεν είχαμε την προσέλευση που θα θέλαμε.
Τι στήριξη έχετε και τι παραπάνω θα επιθυμούσατε από τους πολιτιστικούς φορείς; Δεν είχαμε καμία απολύτως στήριξη πέρα απ’ τους φίλους μας και μία επικοινωνιακή βοήθεια απ’ το ελ-culture. Οι επιχορηγήσεις ήταν πάντα ένα άλλοθι για το κράτος και μια οικονομική ανάσα για τους θιάσους. Η πραγματική τέχνη θα έπρεπε να συντηρείται απ’ τους θεατές της (αναγνώστες, ακροατές κλπ.) και να μην έχει ανάγκη τα ψίχουλα που πετάνε οι κυβερνήσεις και οι διάφοροι πλούσιοι «φιλότεχνοι» που κανείς δεν ξέρει που προσβλέπουν. Η πραγματική τέχνη έχει σαν σκοπό της την εξύψωση του ανθρώπου, την διεύρυνση της γνώσης του για τον κόσμο και για την ίδια του την ύπαρξη και ως εκ τούτου θα έπρεπε να πετάει βέλη στους άρχοντες κι όχι να αναλώνεται σε παρακαλετά και γονυκλισίες. Αυτό όμως προϋποθέτει ανθρώπους που ενδιαφέρονται για την τέχνη και την συντηρούν, και όχι μια κοινωνία που υποβάλλει τα μέλη της σε απανωτές πλύσεις εγκεφάλου.
Σας εξασφαλίζει η εργασία σας στην ομάδα τα προς το ζην, ή την αντιμετωπίζετε σαν καλλιτεχνική ανάγκη και εργάζεστε αλλού για να βιοποριστείτε; Όχι, η συγκεκριμένη δουλειά δεν μας εξασφάλισε τα προς το ζην. Όποτε το θέατρο δεν μπορεί να μας ζήσει, φυσικά αναζητούμε άλλες δουλειές.
Σκηνοθεσία: Θανάσης Χαλκιάς http://www.youtube.com/watch?v=U0Ia2M2mKV8
|
