Ελένη Σκότη

Κερδίζοντας την αγάπη του κοινού

Η γυναίκα που είναι η ψυχή του «Επί Κολωνώ» μιλάει για το θέατρο της, τις μεθόδους της, την παράστασή της και το πιο προχωρημένο φεστιβάλ της πόλης για νέους καλλιτέχνες, το off-off.

«Δεν με ενδιαφέρει μόνο ο ρεαλισμός, το να βιώνεις μία στιγμή. Θέλω να μαγέψεις, θέλω να ενδιαφέρει αυτή η στιγμή».

Ποιες τεχνικές περιλαμβάνει η μέθοδός σας ώστε να μπορείτε να πετύχετε ένα φυσικό αποτέλεσμα στην ερμηνεία των ρόλων, χωρίς να χάνεται η θεατρικότητα;

Πολλές φορές το έχω αντιμετωπίσει αυτό. Αφορά και την μέθοδο Στανισλάφσκι όπως διδάσκεται στην Ελλάδα, που είναι η βάση μιας ρεαλιστικής προσέγγισης προς το θέατρο αλλά καταλήγει παρεξηγημένα να σημαίνει ότι απλά είμαστε «φυσικοί», σχεδόν μιλώντας για μία ποιότητα που βλέπουμε στην τηλεόραση. Η απάντησή μου είναι πως δεν είναι καθόλου αυτό που επιδιώκουμε κι όταν διδάσκω λέω στους μαθητές μου ότι σίγουρα σε ένα αρχικό στάδιο επιδιώκουμε μια αλήθεια, να μιλάς, να κινείσαι σαν φυσιολογικός άνθρωπος, δηλαδή  να υπάρχει αυτό το «φυσικό». Αλλά δεν μένουμε σ’ αυτό. Όσο κάνουμε ασκήσεις και δουλεύουμε την υποκριτική, τα πράγματα οδηγούνται σ’ ένα άλλο βάθος. Μια μεγάλη ερώτηση που κάνω στους μαθητές μου είναι: «Υπάρχει αλήθεια πάνω στη σκηνή»; Ναι, υπάρχει! Και το έχουμε θέσει αυτό σαν όρο μεταξύ μας. Αλλά η επόμενη ερώτηση είναι: «Αυτή η αλήθεια ήταν ενδιαφέρουσα;  Είχε έμπνευση αυτή η αλήθεια;». 

Γιατί αλλιώς δεν είναι τέχνη...

Οπότε αυτό έχει να κάνει στη συνέχεια με το πώς ο ηθοποιός αρχίζει να ψάχνει,  πολύ προσωπικά, δικά του στοιχεία. Όταν το αντιλαμβάνεσαι αυτό, κατευθείαν μπαίνεις σε μια πιο ποιητική διάσταση, μια υψηλότερη ποιότητα. Η αρχική έμπνευση χρειάζεται  έναν κόπο, ένα ψάξιμο και κάποιο χρόνο ώστε να βρει ο ηθοποιός αυτήν την πρωτότυπη έκφραση που είναι δική του. Θεωρούν πολλοί ότι είναι εύκολο αλλά δεν έχουν καταλάβει πως φαίνεται εύκολο, δεν είναι καθόλου. Αυτό για μένα είναι τιμητικό. Το να νομίζει κάποιος πως αυτό που βλέπει είναι εύκολο. Πως μπορεί κι ο ίδιος να το κάνει. Όσο πιο εύκολο φαίνεται κάτι, τόσο πιο πολύ έχει κατακτηθεί. Επίσης δεν πρέπει να είναι τίποτα στημένο. Πρέπει να μπορείς να αυτοσχεδιάζεις και να κατακτάς παράλληλα και την ποιότητα σε κάθε παράσταση... Δεν είναι τίποτα στημένο, είναι μια ολόκληρη εκπαίδευση που απαιτεί πολύ χρόνο για να έχεις αποτελέσματα.  Δεν με ενδιαφέρει μόνο ο ρεαλισμός, το να βιώνεις μία στιγμή. Θέλω να μαγέψεις, θέλω να ενδιαφέρει αυτή η στιγμή.

Κι επίσης η ερμηνεία ενός ρόλου βρίσκεται σε στενή συνάρτηση και με τον ίδιο τον χαρακτήρα του ρόλου.

Αναζητάμε τα κοινά μας στοιχεία με το ρόλο αλλά και τις διαφορές.  Μια γέφυρα ανάμεσα σε μας και τον ρόλο. Και το πως κτίζεται αυτή η γέφυρα.  Βέβαια στο τέλος φαίνεται πως είμαστε ο ρόλος. Αλλά από την στιγμή που ο ηθοποιός είναι το σημείο αναφοράς, η ερμηνεία που θα κάνει θα πηγάζει από τα δικά του βιώματα. Το πηγαίο και δικό του, το πρωτότυπο, θα πρέπει να βγαίνει πάνω στη σκηνή. Ένας άλλος ηθοποιός θα έπαιζε φυσικά τον ίδιο ρόλο μ’ ένα διαφορετικό τρόπο. Και γι’ αυτό πάει κανείς στο θέατρο. Για να δει ερμηνείες. Την προσωπική έμπνευση του κάθε ηθοποιού.  Ο οποίος όμως δεν παίζει τον εαυτό του. Έχει βγει από τον εαυτό του.

Πιστεύεις πως ένας ηθοποιός μπορεί να παίξει μόνο ορισμένους ρόλους που του ταιριάζουν;

Πιστεύω, κι αυτό είναι λίγο δίκοπο μαχαίρι, πως όλα τα έχουμε μέσα μας. Μπορούμε να τα παίξουμε όλα. Αλλά σίγουρα ο σωματότυπος, η εμφάνιση παίζουν ένα ρόλο.  Υπάρχουν βέβαια και σκηνοθέτες που ανατρέπουν την καθιερωμένη εικόνα αλλά αυτό είναι κάτι που πρέπει να στηριχτεί γερά, για να πάει παραπέρα. Η αρχή της υποκριτικής έχει να κάνει με τον εαυτό σου και την έρευνα σε βάθος του εαυτού σου. Αν ξεκινήσεις έξω από σένα, νομίζω πως χάνεις το παιχνίδι, στην ουσία του.

Είναι σημαντικό το να υπάρχει μέθοδος...Στην θεατρική εκπαίδευση στη χώρα μας νομίζω πως λείπει η μέθοδος.

Πιστεύω και μέσα από την εμπειρία της διδασκαλίας  στο Εθνικό και στο Ωδείο, πως γίνεται πια, μια πολύ θετική προσπάθεια. Έχει συζητηθεί και διερευνηθεί το να γίνεται καθαρό, τι θέλει να πετύχει κανείς σε ένα πρώτο έτος. Ποιος είναι ο στόχος. Πως προχωράει κανείς στο δεύτερο έτος. Και σε τι επίπεδα κινείται στο τρίτο έτος. Δηλαδή βλέπω μια πιο καλή συνείδηση όσον αφορά τη δομή της εκπαίδευσης. Υπάρχει ένα άνοιγμα ως προς το να το ερευνήσει η σχολή αυτό το θέμα και να το διευθετήσει. 

Και όσον αφορά τον πειραματισμό;

Η βάση είναι η τεχνική κι ο πειραματισμός που έχω ερευνήσει και ερευνώ, μπορεί να προχωρήσει μόνο αν η βάση είναι σταθερή. Αν υπάρχει μία τεχνική που να υπηρετήσει  τη βάση ώστε από κει κανείς να ξεκινήσει, για να πειραματιστεί στην πορεία.

Πως συνεργαστήκατε με την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη που είναι απ’ τις πιο αξιόλογες και καταξιωμένες μας ηθοποιούς;

Δούλεψα μαζί της όπως δουλεύω πάντα με όλους μου τους ηθοποιούς. Απλώς ήταν μεγαλύτερη η πρόκληση. Ξεπεράσαμε τα διάφορα εμπόδια διασχίζοντας περιόδους σύγχυσης στην αρχή, πείσματος στην πορεία και στο τέλος θαυμασμού για όσα πετύχαμε. Μου άρεσε η δύναμή της πάνω στη σκηνή, η λιτότητά της... Της εκμυστηρεύτηκα πως δεν ήξερα τη δουλειά της κι εκείνη αντέδρασε συγκλονιστικά. Δεν το έπαιξε ντίβα ή κάτι τέτοιο και μου είπε απλά: «Α! να σας πω». Κι άρχισε να μου λέει όλα όσα έχει κάνει στην θεατρική της πορεία με ακρίβεια, κι έχει κάνει πάρα πολλά πράγματα σε όλους τους τομείς και στο πρωτοποριακό και στο κλασσικό θέατρο. Στην αρχή χρειαστήκαμε πολύ δουλειά. Κι η ίδια το είπε σε μία συνέντευξη «Αυτή τη φορά τα βρήκα σκούρα». Έτσι δουλέψαμε συστηματικά πάνω σε κάθε λεπτομέρεια και κέρδισα την εμπιστοσύνη της. Κι η ομάδα μου που μερικές φορές δουλεύει με τέτοιο ενθουσιασμό ώστε να γίνεται χαοτική η πρόβα, ώστε να βγουν πράγματα, επίσης κέρδισε την εμπιστοσύνη της. Μπήκε στο κλίμα μας, αγκάλιασε τη δουλειά μας και νομίζω πως κερδίσαμε το στοίχημα. Εγώ πάντως είμαι πραγματικά πολύ ευχαριστημένη.  Είναι μία πολύ αφοσιωμένη ηθοποιός κι επίσης ένας καθόλου τυχαίος άνθρωπος. Παλεύοντας τους δαίμονες μέσα της, μας έδωσε κι ένα παράδειγμα.  Της βγάζω το καπέλο.

Μου άρεσε κι η νεαρή Ηλιάνα Μαυρομάτη στην πρώτη της εμπειρία στη σκηνή....

Η μικρούλα είναι άπειρη αλλά έχει κρίση. Έχει μία φυσικότητα έμφυτη δεν μπορεί να παίξει ένα ψέμα. Το ζήτημα ήταν να τα καταφέρει να μην φοβάται να εκτεθεί σε κάτι πιο μεγάλο. Αλλά είναι σε πολύ καλό δρόμο, πολύ θετική, πολύ συναισθηματική.  Είχαμε μια πολύ ωραία εμπειρία.

Το έργο τώρα. Ας ανακεφαλαιώσουμε. Γραμμένο το 1985 από τον  Μάριο Βάργκας Λιόσα που είναι, μετά το νομπελίστα Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές, ο πιο πολυδιαβασμένος εν ζωή λατινοαμερικανός συγγραφέας, γνωστός κυρίως για τα μυθιστορήματά του, πολλά από τα οποία έχουν μεταφραστεί και στη γλώσσα μας.  Γιατί το διάλεξες;

Πίστεψα πως το έργο αυτό θα είχε πολύ απήχηση στη χώρα μας. Στην Αμερική για παράδειγμα δεν θα το ανέβαζα ποτέ αυτό το έργο. Δεν θα μπορούσαν κι οι Αμερικάνοι να το κατανοήσουν. Αυτή η δράση που ενέταξα σκηνοθετικά στην τελευταία σκηνή, εκεί που  η Καρυοφυλιά  βάζει τις καρέκλες πάνω στο τραπέζι  και καταλήγει σ’ αυτό το ξέσπασμα μόνη της, είναι κάτι που μας είναι πολύ οικείο στην Ελλάδα.  Και γι’ αυτό νομίζω πως αυτό το έργο δεν πήρε και πολύ καλές κριτικές  στο Λονδίνο και στην Αμερική.  Είναι μεγάλος συγγραφέας παγκοσμίως, τον θεωρούν πολύ σημαντικό . Αλλά νομίζω πως έχει να πει πολύ περισσότερα σε λαούς σαν τον Ελληνικό.

Και με το παραπάνω θα έλεγα κι ειδικά αν στραφεί κανείς  λίγο στις συνθήκες που επικρατούν στην Ελληνική επαρχία... Βλέπεις κι εκεί αυτές τις κλασσικές φιγούρες του έργου, αυτούς τους ίδιους τέσσερις πελάτες που παίζουν χαρτιά όλη μέρα.  Και που τσακώνονται με μια Τσούνγκα... Την δική τους Τσούνγκα...

Που την αγαπάνε όμως, δεν μπορούν να κάνουν χωρίς αυτήν. Κι αυτή δεν μπορεί να κάνει χωρίς αυτούς.

Όσον αφορά το κρυμμένο μυστικό της γυναίκας;

Δεν ήθελα να υπερτονίσω το κομμάτι αυτό που αφορά τις λεσβιακές της τάσεις . Δεν είναι αυτό το στοιχείο που βαρύνει στο έργο αλλά το γεγονός πως έχει κι αυτή το μυστικό της και είναι ωραίο αυτό το στοιχείο του έργου που σε μπάζει μέσα στο λαβύρινθο της ψυχοσύνθεσής της .

Μα νομίζω το ενδιαφέρον δεν είναι η επιθυμία της για το νέο κορίτσι που έρχεται στο μαγαζί της αλλά η αγάπη της κι η θλίψη της για το νέο κορίτσι που κάποτε ήταν αυτή η ίδια και που πέθανε μέσα της.

Γι’ αυτό και θέλει να το σώσει το κορίτσι.  Η δυσκολία μ’ αυτό το έργο ήταν ότι δεν είχε μια κλασσική κορύφωση. Αλλά αυτή είναι η κορύφωση. Όταν σώζει την κοπέλα. Αυτό της φέρνει την συνείδηση πως κάτι σημαντικό έπραξε, και την οδηγεί στη λύτρωση. 

Μίλησέ μου για το off-off festival;  Μεγάλη η συμμετοχή φέτος...

Ναι. Φέτος φτάσαμε στις σαράντα ομάδες. Ευτυχώς δεν πέσαμε στην παγίδα να κάνουμε μια επιλογή.  Επιμείναμε, παρ’ όλο που ειπώθηκε το αντίθετο,  να μην το κάνουμε, από μια παρόρμησή μας εσωτερική.  Ακολουθήσαμε την τακτική μας ότι θα μπουν οι πρώτες σαράντα ομάδες, που θα δηλώσουν συμμετοχή.  Κι έτσι όλοι, θα έχουν ίσες ευκαιρίες να δείξουν την δουλειά τους. Εμείς δεν είμαστε εδώ για να κρίνουμε αλλά για να βοηθήσουμε. Οπότε θα εκτεθούν κι αυτοί, θα δοκιμαστούν όπως κι εγώ κάποτε πήγα και χτύπησα την πόρτα του Χατζάκη κι εκείνος με δέχτηκε και δούλεψα στο θέατρό του, γιατί απλά με εμπιστεύτηκε. Όλο αυτό νομίζω ότι μόνο ενδιαφέρον και μόνο θετικό μπορεί να είναι. Άλλωστε κάποιες δουλειές μπορεί να μην αρέσουν σ’ εμάς αλλά να τις εκτιμήσουν κάποιοι άλλοι. Δεν είναι εκεί το θέμα. Η κίνηση αυτή γίνεται για να έρθουν κάποιοι άνθρωποι να δουν τις παραστάσεις, να γίνονται συζητήσεις, να δημιουργηθεί μια συνθήκη που θα βοηθήσει στο να προωθηθούν τα νέα ταλέντα.

Νομίζω πως το Επί Κολωνώ είναι ένας χώρος δυναμικός με έντονες αλληλεπιδράσεις και πολύπλευρη δράση που όχι μόνο φιλοξενεί πολλές και διαφορετικές δουλειές αλλά έχει προσφέρει στο χώρο και νέα ονόματα, ταλαντούχα που κάνουν θαυμάσια δουλειά.  Εσύ πως τον βλέπεις αυτό το χώρο τώρα που ο χρόνος έχει κυλήσει κι η εικόνα σου είναι πιο καθαρή;

Κάθε φορά που έρχομαι εδώ, μου ανοίγει η ψυχή. Είναι το δεύτερό μου σπίτι.  Έχουμε περάσει πολλά, οι καιροί γίνονται όλο και πιο δύσκολοι , αισθανόμαστε πιέσεις που θα μπορούσαν να μας κάνουν να σκεφτούμε πιο συντηρητικά.  Αλλά μέσα σε μια κρίση, σε δύσκολες μέρες, θα πρέπει να κερδίσουμε τα στοιχήματα και να προχωρήσουμε. Το θετικό στοιχείο είναι πως δεν έχουμε χάσει τη φιλία και την αγάπη μας.  Είμαστε μία παρέα, επαγγελματίες βέβαια, αλλά που πάνω απ’ όλα απολαμβάνουμε την χαρά και την αγάπη μας γι’ αυτό που έχουμε κτίσει. Το να μπορούμε να κάνουμε αυτό που αγαπάμε είναι μια πολυτέλεια που θα την υπερασπιστούμε με κάθε τρόπο, αφού βλέπουμε πως υπάρχει και ανταπόκριση. Οι θεατές μας, μάς λένε πως αυτό που είδαν εδώ είναι τίμιο. Και το σκεφτικό είναι να νοιώθουμε, σε ότι κάνουμε, ολοκληρωμένοι. Μ’ αυτή την έννοια δεν νοιώθουμε ότι μία παράστασή μας είναι αποτυχημένη.  Άσχετα από τις οικονομικές απολαβές θεωρούμε ότι έχουμε μόνο επιτυχίες, αφού οι παραστάσεις μας είναι τίμιες. Κι η καθεμία απ’ αυτές έχει τη θέση της μέσα μας. Δεν μετανιώνουμε για τις κινήσεις μας.  Αντιθέτως, τις υπερασπιζόμαστε και τις αγαπάμε. Αυτό είναι όλο κι όλο, το νόημα. Έχουμε πολύ αγάπη εδώ κι αν αυτό ποτέ πάψει  τότε πρέπει να φύγω γιατί δεν θα ήθελα με τίποτα να δηλητηριαστεί αυτή η επικοινωνία μας.