Κώστας Γάκης

Φαντάσματα αμέτρητα είναι οι μικρές και μεγάλες στιγμές μου, αυτό το σμήνος πουλιών που άλλοτε με σηκώνει στα ουράνια κι άλλοτε μου κρύβει τον ήλιο. Τίποτα δεν θα ήθελα να ξεχαστεί.

Ο σκηνοθέτης, ηθοποιός, μουσικός, δάσκαλος και συγγραφέας συνεχίζει επιτυχώς την οκτάχρονη πια, καλλιτεχνική του πορεία δουλεύοντας πάντα με απεύθυνση στο κοινό αλλά χωρίς ίχνος χυδαίου λαϊκισμού, τολμώντας να θίξει ακόμα κι αυτά για τα οποία «δεν μιλάμε». Φέτος παρουσιάζει την παράσταση «Ρωμαίος και Ιουλιέτα για δύο», με την Αθηνά Μουστάκα και τον Κώστα Μπίμπη, την οποία πολύ αγάπησα όπως κι αυτήν την συνέντευξη που φανερώνει ένα ήθος θεατρικό και μια ποιότητα ανθρώπου ξεχωριστή. Απολαύστε την…

Μέσα από την θεατρική σου πορεία σαν ηθοποιός και σκηνοθέτης έφερες στην Ελληνική θεατρική σκηνή ένα θέατρο πρωτόβγαλτο, γεμάτο χυμούς, δυναμισμό, χιούμορ, ανατροπές, έντονους ρυθμούς και κυρίως νεανικότητα. Δουλεύοντας κι αυτή τη φορά στον Ρωμαίο και Ιουλιέτα για δύο, με δύο πολύ νέα παιδιά πως βίωσες τις πρόβες και με ποιο τρόπο αξιοποίησες τα ιδιαίτερα προσόντα τους;

Συνηθίζω τελευταία να λέω πως με αυτά τα παιδιά, την Αθηνά και τον Κώστα, νιώθω σαν να είμαστε «μια ψυχή χωρισμένη στα τρία». Υπάρχει τρομερή αλληλοσυμπλήρωση και κοινή καλλιτεχνική ματιά αλλά και όρεξη για ένα επί της ουσίας ολοκαίνουργιο θέατρο απαλλαγμένο από τις δηθενιές και πιο κοντά σε μια λαϊκή ταυτότητα. Παρόλο που είναι μια δεκαετία νεώτερα τα παιδιά η ωριμότητα, η εργατικότητα, το ταλέντο και η διαθεσιμότητά τους μου δίνει τρομερή ώθηση. Επιτέλους μετά από οκτώ χρόνια στο χώρο μπορώ με σιγουριά να λέω: «Αυτή είναι η ομάδα μου!».

Πως διαχειρίζεσαι το αυτοσχεδιαστικό κομμάτι της παράστασης και με ποιο τρόπο αναδεικνύεται το τελικό αποτέλεσμα μέσα από τις τεχνικές αυτές;

Ο αυτοσχεδιασμός είναι το στοιχείο που βάζει φωτιά σε μια παράσταση και αυτό οφείλεις να το σεβαστείς. Οπότε η απάντηση είναι: Δεν το διαχειρίζομαι! Το αφήνω ανεξέλεγκτο και επειδή οι ηθοποιοί αυτοί έχουν σπάνια αίσθηση του μέτρου και του ρυθμού σχεδόν πάντα οι αυτοσχεδιασμοί τους βαθαίνουν τους χαρακτήρες, δίνουν φόρα στην ιστορία και βοηθούν το σεξπηρικό κείμενο να φωτιστεί πολυποίκιλα.

Η μουσική, μια άλλη σου μεγάλη αγάπη μέσα από ποιους εσωτερικούς κώδικες, συγγενεύει με την τέχνη της συγγραφής αλλά και της σκηνοθετικής οπτικής; Είναι ένα θεατρικό έργο ή μια παράσταση σε μια άλλη τους διάσταση μουσικά έργα;

Σε μένα όλα είναι μουσική. Και ποίηση. Όλα είναι ρυθμολογία και αρμονία. Αναπόφευκτα λοιπόν βλέπω τους ηθοποιούς σαν ευαίσθητα και πολύπλοκα μουσικά όργανα, το κείμενο σαν παρτιτούρα και μένα ως μαέστρο των εναλλασσόμενων εικόνων της σκηνής.

«Φέτα ζωής» η παράσταση, πολλές φορές δίνει την εντύπωση πως τα δρώμενα γεννιούνται εκείνη τη στιγμή ενώ όλα είναι χορογραφημένα από πριν. Ποιοι παράγοντες συντελούν σ’ ένα τέτοιο αποτέλεσμα;

Το ταλέντο των ηθοποιών να ρισκάρουν να παίζουν σε κάθε παράσταση έξω από τις ευκολίες τους αναζητώντας την ουσία και ανακαλύπτοντας εκ νέου το έργο. Η κοινή ματιά της ομάδας στην οποία αναφέρθηκα πιο πάνω έχει να κάνει ακριβώς με αυτό: από τη μία υπάρχει ένα αψόγως κουρδισμένο θεατρικό «γίγνεσθαι» και ταυτόχρονα όλο αυτό το στέρεο θεατρικό οικοδόμημα μετεωρίζεται και ριψοκινδυνεύει, παίζει στα ζάρια τον εαυτό του σε κάθε παράσταση και κάποιες φορές τον χάνει, αντλώντας γνώση από τις πληγές.

Ποιες είναι οι αγαπημένες σου συνεργασίες και πως ονειρεύεσαι την πορεία σου στο θέατρο;

Όλες μου οι συνεργασίες είχαν κάτι βαθύ και ουσιαστικό να μου δώσουν. Δεν πετάω τίποτα. Είμαι ευγνώμων για όλα όσα πέρασα μέχρι στιγμής στο σανίδι και για τους ανθρώπους που άλλοτε μου άνοιξαν τους ορίζοντες ή άλλοτε βάθυναν τη μοναξιά μου. Αγαπημένο είναι κάθε φορά το παρόν. Αυτό το άπιαστο πετούμενο το οποίο πρέπει να διαχειρίζομαι ως ηθοποιός. Και το παρόν τώρα περνάει μέσα από τους δυο εκλεκτούς συνδημιουργούς μου στο υπέροχο αυτό σεξπηρικό έργο.

Ποιες θα είναι οι επόμενες δουλειές που θα μας προσφέρεις;

Δεν έχω ακόμα την παραμικρή ιδέα. Σίγουρα θα ταξιδέψουμε με τον «Ρωμαίο και την Ιουλιέτα» σε πολλά μέρη της Ελλάδας. Ήδη η παράσταση παίχτηκε το καλοκαίρι στην Ικαρία, τη ιδιαίτερη πατρίδα μου, όπου ζήσαμε υπέροχες στιγμές καθώς το κοινό επικοινώνησε απόλυτα με τα βαθειά ρεύματα του έργου. Επίσης ως ομάδα σκηνοθετήσαμε την ίδια παράσταση στην Κύπρο στο Θ.Ο.Κ. με δύο άλλους ηθοποιούς και αρκετές παραλλαγές βασισμένες στους αυτοσχεδιασμούς τους. Πήραμε πολύ καλές κριτικές και το κοινό αγκάλιασε την παράσταση. Ονειρευόμαστε λοιπόν με την ομάδα μας θεατρικά ταξίδια τόσο σε πόλεις και χωριά της Ελλάδας όσο και σε καινούργια θεατρικά κείμενα!

Τι σημαίνει για σένα ο Σαίξπηρ και με ποιο τρόπο αντιλαμβάνεσαι τις διαπλοκές της γλώσσας και της σκέψης του;

Για μένα ο Σαίξπηρ συμπυκνώνει πολλές από τις αρετές του θεάτρου στην ιδανική μορφή του. Πλοκή που σε κρατάει σε εγρήγορση, βαθιά λαϊκή γραφή που ωστόσο ποτέ δεν εκχυδαΐζεται και βρίσκεται σε διαλεκτική σχέση με την αναγεννησιακή διανόηση και τις αρχές του ουμανισμού, σπιρτάδα στην ατάκα, στο μοντάζ των σκηνών στη χαρακτηρολογία. Επίσης με γοητεύει πάρα πολύ το γεγονός ότι ήταν κι ο ίδιος ηθοποιός και έγραφε έργα στα οποία λάμβανε μέρος, μοιράζοντας τους ρόλους σε μια πολύ σπουδαία ομάδα ηθοποιών.

Ο έρωτας του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας υπήρξε αρχετυπικός. Ποια θα ήταν νομίζεις μια σύγχρονη εκδοχή του;

Πολύ δύσκολη ερώτηση. Ακριβώς επειδή έχουμε να κάνουμε με αρχέτυπα θα ήταν πολύ δύσκολο να βρεθεί κάποια αντιστοιχία. Ας κοιτάξουμε να ενώσουμε μέσα μας και γύρω μας τις τελείες, ας παλέψουμε για συμφιλίωση, για ένωση, για αλληλεγγύη. Αυτή είναι η αντιστοιχία.

Πολύ γοητευτικό το εύρημα των δύο φαντασμάτων που διηγιούνται την ιστορία τους για να μην ξεχαστεί. Μίλησέ μου για τα δικά σου φαντάσματα και γι’ αυτά που εσύ δεν θα ήθελες να ξεχαστούν…

Φαντάσματα είναι οι ποιητές που με ακολουθούν, όπως ο Σκαρίμπας που ακόμα στοιχειώνει τη Χαλκίδα ή ο Καρυωτάκης την Πρέβεζα ή όπως ο Σεφέρης που με τον λυρισμό του έχει καθορίσει το βλέμμα μου και την ποιητική μου ματιά. Φάντασμα αγαπημένο είναι ο Μπαχ, τόσο ζωντανός μέσα από τη βαθειά ανθρώπινη μουσική του. Φάντασμα ιερό του «ανεπαισθήτως» ο Καβάφης. Φάντασμα του ολίγου και του ακριβούς ο Ελύτης. Φάντασμα με σάρκα και οστά και ιερό τέρας ο Φίλιπ Γκλας. Φαντάσματα αγαπημένα είναι οι πρόγονοί μου εκείνοι που πολέμησαν για έναν καλύτερο κόσμο. Είναι κι οι άλλοι πρόγονοι στα μεγάλα κάδρα του σπιτιού στην Ικαρία που σιωπηλοί με κοιτούν ζητώντας μου να τους δικαιώσω, να διασώσω κάτι από τη μνήμη τους... Φαντάσματα αμέτρητα είναι οι μικρές και μεγάλες στιγμές μου, αυτό το σμήνος πουλιών που άλλοτε με σηκώνει στα ουράνια κι άλλοτε μου κρύβει τον ήλιο. Τίποτα δεν θα ήθελα να ξεχαστεί. Κι οι πληγές κι οι χαρές, ας μείνουν στην παρέα κι ας προσμετράται το βάρος τους στην ζυγαριά του χρόνου.

Αν αυτή τη στιγμή ερευνούσες βαθειά τη σκέψη σου και αγνοούσες το πρακτικό κομμάτι, για ποιο πράγμα θα ήθελες να μιλήσεις στους θεατές;

Δεν θα ήθελα να τους μιλήσω ακριβώς... Θα ήθελα να ξεκινήσω μια θεατρική συζήτηση, στα πλαίσια του «forum theatre», για ένα κόσμο χωρίς εκμετάλλευση και βία. Να θέσω ξανά την ερώτηση: τι κόσμο θέλουμε; Ουσιαστικά κάθε παράσταση είτε άμεσα είτε έμμεσα παίρνει θέση απέναντι σ’ αυτό το ερώτημα. Για παράδειγμα στη σκηνή του «Ρωμαίος και Ιουλιέτα για δύο» η αίσθηση αλληλεγγύης, αλληλοσυμπλήρωσης, γενναιοδωρίας, ανάτασης και διεύρυνσης της συναισθηματικής νοημοσύνης που σαν άρωμα ζωής αναδίνουν ο Κώστας και η Αθηνά είναι μια έμμεση απάντηση για το πόσο βαθιά απλά ουσιαστικά κι αληθινά θα μπορούσαμε να συνυπάρχουμε αντί να αναλωνόμαστε στην καθημερινή ανοησία και μιζέρια.

Το κοινό έχει μια ιδιαίτερη αγάπη στη δουλειά σου και ανταποκρίνεται στις προκλήσεις σου φανατικά παρ’ όλο που δεν ποντάρεις στις ευκολίες του. Εσύ πως το αντιλαμβάνεσαι και με ποιο τρόπο το κερδίζεις κάθε φορά;

Προσπαθώ σε κάθε τι που καταπιάνομαι ως καλλιτέχνης να καταθέτω ειλικρίνεια, σαφήνεια, αγάπη και μια δόση διανοητικότητας και εκβάθυνσης συναισθηματικής που δεν διέθετα στην εκάστοτε προηγούμενη δουλειά μου-διευρύνοντας έτσι τους δικούς μου πνευματικούς και ψυχικούς ορίζοντας καθώς και του κοινού μου. Κυρίως όμως θέλω το κοινό να αισθανθεί ζεστασιά μέσα στη θεατρική αίθουσα και όχι αποξένωση, να νιώσει τη φιλοξενία της τέχνης και όχι την ψυχρότητα μιας τέχνης που είναι συνώνυμο μιας ερμητικής ενασχόλησης ειδημόνων ή μιας επιδεικτικά ελιτίστικης σπουδής.

Η αγάπη σήμερα. Υπερεκτιμημένη αξία ή απαραίτητη προϋπόθεση;

Η αγάπη λείπει σήμερα και είναι απαραίτητη προϋπόθεση αν θέλουμε να ξαναφτιάξουμε τον γκρεμισμένο κόσμο. Αυτοκριτικά μπορώ να πω ότι πολύ συχνά δεν έχω ως οδηγό την αγάπη αλλά το φόβο ή χαμηλότερα ένστικτα. Αλλά κι αυτά με αρκετή αγάπη ίσως να γαληνεύουν. Κόρναρα σαν ηλίθιος χτες σε ένα αμάξι που πήγαινε αργά και στο φανάρι, πήγα δίπλα του να του ζητήσω τα ρέστα. Κι ήταν ένας υπέροχος ηλικιωμένος κύριος που μ’ ένα χαμόγελο ως τα αυτιά μου είπε: «καλά έκανες και κόρναρες γιατί θα μ’ έπαιρνε ο ύπνος πάνω στο τιμόνι και θα είχα ατύχημα». Δεν ήξερα που να κρύψω τη μικρότητα μου μπροστά στη μεγαλοσύνη της καρδιάς του, δεν ήξερα που να κρύψω το αλμυρό νερό που έπνιξε το άνυδρο χωράφι των πρωινών αδηφάγων οφθαλμών μου.