Θανάσης Τριαρίδης

Ποιοι «είμαστε» τελικά: Αυτοί που είμαστε ή αυτοί που θέλουμε να γίνουμε;

Ένας νέος για τα θεατρικά μας δρώμενα αλλά έμπειρος σε άλλους τομείς της λογοτεχνίας και στην δημοσιογραφία, συγγραφέας, ο Θανάσης Τριαρίδης έρχεται φέτος από την Θεσσαλονίκη για να γοητεύσει με την ιδιαίτερη γραφή του το Αθηναϊκό κοινό σε δύο παραστάσεις τις: «La última noche ή Οι Καρχαρίες» και «Historia de un amor ή Τα Μυρμήγκια». Στους «Καρχαρίες» ένα ζευγάρι εγκαταλείπεται (κατά λάθος;) στη μέση του ωκεανού, στο έλεος των καρχαριών. Σύντομα ανακαλύπτουμε πως ίσως και να κάθεται στο σαλόνι του σπιτιού του παίζοντας ένα ιδιόρρυθμο παιχνίδι έρωτα και εξουσίας. Στα «Μυρμήγκια» ένας πελάτης δέχεται μια πόρνη σπίτι του, την δένει στο τεράστιο κρεβάτι του και στη συνέχεια (κατά λάθος;) δένεται κι αυτός. Οι δύο τους θα ανακαλύψουν και θα αποκαλύψουν μια πρωτόγνωρη σχέση καθώς περιμένουν την έφοδο των μυρμηγκιών.

Μιλάμε με τον συγγραφέα για τα δύο έργα του, την ιδιοσυγκρασία του, την πρώτη επαφή του με την θεατρική δραματουργία και την μαγεία ενός κόσμου που έρχεται, ενός κόσμου στον οποίο δημιουργώντας μια νέα ταυτότητα θα μπορούμε να ορίσουμε νέες συναρπαστικές δυνατότητες.

Θανάση πες μου με ποιο τρόπο βρέθηκες να γράφεις θέατρο.

Εγώ δεν ξέρω θέατρο ούτε το έχω σπουδάσει μ’ οποιονδήποτε τρόπο. Κι επειδή ζω στην Θεσσαλονίκη δεν έχω δει και θέατρο. Η θεατρική μου παιδεία είναι ελάχιστη.  Έχω μία αναγνωστική σχέση με το θέατρο. Διαβάζοντας θέατρο σαν μυθιστόρημα μέσω της πολύ σημαντικής σειράς της «Δωδώνης» αρχικά, κάτι που μου ήταν εξαιρετικά ευχάριστο αφού είμαι λάτρης της ανάγνωσης. Και τις τραγωδίες και τον Σαίξπηρ, θεμελιακά κείμενα του δυτικού πολιτισμού, τα διάβασα,  κι έτσι άρχισα να ασχολούμαι σοβαρά μ’ αυτά, χωρίς να έχω την παραστατική τους διάσταση  στο νου μου. Έχω γράψει ένα βιβλίο για την αρχαία τραγωδία αλλά πάντα με αναφορά στο κείμενο χωρίς να έχω ασχοληθεί με τα αναπαραστατικά προβλήματα ή τις αναπαραστατικές διαστάσεις των έργων. Βέβαια παρά αυτήν την ημιμάθεια, υφείρπε μέσα μου το ενδιαφέρον για την σκηνική τέχνη.  Φαντασιωνόμουν διάφορες εξτρίμ παραστατικές λύσεις ιδίως για την τραγωδία που την έχω διαβάσει πολύ και σε διάφορες περιόδους της ζωής μου όπως για παράδειγμα μια σκηνοθετική εκδοχή του «Ηρακλή μαινόμενου» ο οποίος κάποια στιγμή θα κατέβαινε στο κοινό, επεκτείνοντας εκεί την σφαγή. Το να γράψω θέατρο ούτε μου περνούσε από το μυαλό. Εγώ γράφω πολλά είδη λόγου, μυθιστορήματα, αφηγήσεις, μισμαγιές που είναι κάτι σύμμεικτα κείμενα ανάμεσα σε ποίημα και πεζό και γενικά μ’ ενδιαφέρουν πάρα πολύ τα μορφολογικά υβρίδια στη λογοτεχνία. Αν πρέπει να γράψω ένα μυθιστόρημα υπό μορφήν σεναρίου ή πρακτικών δίκης ή ερωτικής επιστολής θα μου άρεσε να το κάνω. Κάποια στιγμή πριν πολλά χρόνια είχα σκεφτεί κάποιες ιστορίες, ας το πούμε ανάμεσα σε μυστηρίου και θρίλερ. Σαν αφηγήσεις. Ουσιαστικά ο ένας πρωταγωνιστής θα διαμόρφωνε τον άλλο. Θα υπήρχαν δύο άνθρωποι που μιλάνε και κάποια εγκεφαλική κατά το πλείστον συνθήκη θα τους υπαγόρευε να παίξουν ένα παιχνίδι το οποίο θα σοβάρευε. Όπως σαν παράδειγμα ας πούμε ότι συζητάμε κι εγώ είμαι ο Κένεντι ενώ εσύ, η Μονρόε. Το δεδομένο μας είναι ότι εγώ είμαι ο πρόεδρος κι εσύ η ερωμένη του. Φυσικά ξέρουμε ότι εγώ είμαι ο Θανάσης κι εσύ, η Μαρία. Αλλά μπορεί κάποια στιγμή αυτή η σύμβαση να μας κυριέψει σε τέτοιο βαθμό ώστε να γίνουμε τα πρόσωπα που υποδυόμαστε. Θέλησα λοιπόν να γράψω αυτές τις ιστορίες. Μια ιστορία για παράδειγμα που κάποιος θα υποδυθεί τον Χίτλερ κι αυτό θα τον κυριέψει…  Τις έγραψα συμβατικά σε μορφή νουβέλας. Είχα σκαριφήσει καμιά τριανταριά υποθέσεις αλλά αυτό που προέκυπτε δεν με κάλυπτε. Κάποια στιγμή είδα στην τηλεόραση την ταινία «Βαθειά θάλασσα» που αναφέρεται στην αληθινή ιστορία του ζευγαριού το οποίο όντως το ξέχασαν από ένα σκάφος καταδύσεων και το έφαγαν οι καρχαρίες. Βρήκαν την φωτογραφική μηχανή ενός άντρα στο στομάχι ενός καρχαρία μετά από τρία χρόνια. Την ώρα που έβλεπα την ταινία ήξερα πως θα ήταν η δική μου ιστορία. Θα έγραφα για ένα ζευγάρι που θα επινοούσε μία τέτοια συνθήκη. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι ενώ έβλεπα ακόμα την ταινία, είχα ήδη το θεατρικό έργο στο μυαλό μου. Το έγραψα πολύ γρήγορα, σε δεκαπέντε μέρες.

Γιατί είχες βρει την φόρμα…

Ναι. Δύο άνθρωποι μιλάνε μέσα στο σκοτάδι κι όλα είναι μετέωρα.  Αν αποφασίσουν ότι είναι στο σαλόνι του σπιτιού τους, βρίσκονται στο σπίτι, αν αποφασίσουν ότι είναι στον ωκεανό, βρίσκονται στον ωκεανό κι αν αποφασίσουν ότι τους δαγκώνει καρχαρίας, τους δαγκώνει καρχαρίας. Είναι αδιάφορο το ποια είναι η αλήθεια. Αυτό που λειτουργεί είναι αυτό που έχουμε μέσα στο μυαλό μας. Η συνθήκη η διανοητική είναι αυτή που θα καθορίσει και  την πραγματικότητα. Αυτό καλούπωσε στη φράση του Ντοστογιέφσκι που λέει πως «η πραγματικότητα είναι μια αρχική συνθήκη» καθώς και σε πολλά άλλα πράγματα που έψαχνα.

Αυτό ήταν λοιπόν το πρώτο σου θεατρικό έργο…

Όταν το έγραφα δεν ήξερα καν τι έκταση δίνουμε σ’ ένα θεατρικό έργο. Βρήκα το πλήρες κείμενο του «Περιμένοντας τον Γκοντό» και μέτρησα τις λέξεις. 20. 440 λέξεις. Τόσες θα ήταν και το δικό μου λοιπόν. Δεν είχα καμία πείρα. Γράφοντάς το καταλάβαινα απλά ότι ενδεχομένως μπορεί να αναπαρασταθεί αλλά αυτό ήταν δευτερεύον στο μυαλό μου. Κι όταν το τέλειωσα πίστευα πως απλά είχα τελειώσει μια νουβέλα κι ως νουβέλα το δημοσίευσα στην ιστοσελίδα μου. Αφού πέρασαν έξη μήνες που δεν το διάβαζε κανείς, έγινε η πρώτη συζήτηση με μια φίλη μου ηθοποιό την Κλειώ-Δανάη Οθωναίου η οποία το διάβασε και ενθουσιάστηκε. Το διάβασε κι ο Δημήτρης ο Γιαμλόγλου, είπε «θα το κάνουμε» κι άρχισε η περιπέτεια.

Με ποιο τρόπο απέδωσε ο Δημήτρης σκηνοθετικά την εσωτερική εξέλιξη της δράσης ως την τελική κορύφωση;

Στα πρώτα 40΄ αποφεύγει να βάλει οποιαδήποτε μουσική. Θα μπορούσε να το κάνει γλυκύτερο για τους θεατές βάζοντας ηχητική υπόκρουση. Ήθελε η ηχητική υπόκρουση να εισχωρήσει σιγά-σιγά στη δράση ώσπου στο τέλος να συγκροτηθεί το κομμάτι της σφαγής. Ζητάει ουσιαστικά από τον θεατή να κάνει υπομονή, να περιμένει… Έτσι στους υποψιασμένους θεατές δημιουργεί έντονη την επιθυμία για λύτρωση στο τέλος.

Το έργο ωστόσο είναι έτσι γραμμένο ώστε στη διάρκεια ενός μεγάλου μέρους του, η σκηνή να βρίσκεται στο σκοτάδι.

Ναι έτσι το έγραψα. Στην κόψη των δύο καταστάσεων έτσι ώστε ή να είμαστε στον ωκεανό και να υποδυόμαστε το σαλόνι ή να είμαστε στο σαλόνι και να υποδυόμαστε τον ωκεανό. Σκέφτηκα πραγματικά δύο ανθρώπους να πνίγονται και να της λέει αυτός «Αγάπη μου σκέψου πως είμαστε στο σαλόνι του σπιτιού μας».

Και στα σαλόνια πνίγονται άνθρωποι…

Ναι. Ακριβώς. Πήρε λοιπόν ο Δημήτρης την επιλογή ότι θα χάσουμε  αυτό το δίπολο για να κρατήσουμε τον θεατή. Μου είπε ότι αν ήταν ο «Άμλετ» για παράδειγμα, δηλαδή ένα πολύ γνωστό κείμενο,  θα μπορούσαμε να κάνουμε τα πάντα.  Ο Δημήτρης παίρνει πολύ στα σοβαρά τα πράγματα. Αν μία λέξη δεν του κόλλαγε μου έκανε συζήτηση. Για μία λέξη. Ήθελε να ξέρει με κάθε λεπτομέρεια πως λειτουργεί το νόημα της κάθε λέξης. Ακόμα και ασήμαντες λεπτομέρειες τον ενδιέφεραν, ακόμα και κομμάτια του κειμένου που δεν μπήκαν τελικά .

Υποθέτω ότι γνωρίζοντας σε βάθος ακόμα κι αυτά τα κομμάτια θα μπορούσε να διαχειριστεί καταστάσεις σε σχέση με το υπόλοιπο έργο.

Έτσι, ναι. Το ψάχνει σε μεγάλο βάθος. Γι’ αυτό το λόγο όλα τα κάνει πολύ αργά και βασανιστικά. Δεν κάνει τίποτα «στο φτερό». Μελετούσε το έργο έξη μήνες. Δύο χρόνια το διάβαζε…

Εσύ εντωμεταξύ συνέχισες…

Είχα τις υπόλοιπες ιστορίες  και τώρα πια δοκίμασα να τις γράψω κι αυτές σε θεατρική φόρμα. Έτσι συνέχισε η εμπλοκή μου με το θέατρο.  Γράφτηκαν τα «Μυρμήγκια» κι έχω δημοσιεύσει συνολικά έξι τέτοια έργα στην ιστοσελίδα μου.

Στα «Μυρμήγκια» έχουμε πάλι μια αντίστοιχη συνθήκη αν δεν κάνω λάθος.

Ναι. Στους Καρχαρίες ξέρουμε ποιοι είναι οι ήρωες αλλά δεν ξέρουμε ποια είναι η εξωτερική συνθήκη. Στα μυρμήγκια ξέρουμε την εξωτερική συνθήκη αλλά δεν γνωρίζουμε ποιοι είναι οι ήρωες. Μια πόρνη επισκέπτεται έναν πελάτη ο οποίος την δένει στα κεφαλάρια του κρεβατιού και στη συνέχεια αντί να κάνει οτιδήποτε μαζί της,  της λέει πως ο Καντ είπε ότι «πρέπει να μπαίνουμε στη θέση του άλλου» και θα ήθελε να δεθεί κι αυτός στο απέναντι κεφαλάρι με τις χειροπέδες για ένα λεπτό ώστε να βρεθεί στη θέση της και να την κατανοήσει. Από λάθος όμως παγιδεύεται στ’ αλήθεια και δεν μπορεί να λυθεί.

Λάθος ήταν αυτό ή επίτηδες δημιούργησε την συνθήκη ο ήρωας;

Δεν ξέρουμε… Ουσιαστικά πάντως είναι δύο άνθρωποι δεμένοι και πασαλειμμένοι με μέλι. Κι εκεί που μιλάνε γίνεται η αναφορά στα μυρμήγκια που μπορεί να έρθουν και να τους σκεπάσουν. Ότι σκεπάζουν τα μυρμήγκια, χάνεται… Τα μυρμήγκια εντωμεταξύ δεν έχουν στόμα. Οι καρχαρίες είναι η απειλή ενός τεράστιου στόματος ενώ τα μυρμήγκια είναι ένα πλήθος χωρίς στόμα… Το έργο αυτό είναι αρκετά θεολογικό. Οι άνθρωποι ζητούν την συντέλεια του κόσμου μέσα απ’ αυτή την συνθήκη. Όλες αυτές οι ιστορίες με ενδιαφέρουν πάρα πολύ. Η θεατρική φόρμα ήταν το δευτερεύον. Το πρωτεύον ήταν το ότι κατάφερα να αρθρώσω τον μετεωρισμό που ήθελα, αφηγηματικά. Ποιοι «είμαστε» τελικά: Αυτοί που είμαστε ή αυτοί που θέλουμε να γίνουμε;

Σκέφτομαι ότι αυτό αντικατοπτρίζει έναν νέο κόσμο που έρχεται. Σιγά-σιγά οι άνθρωποι, όσο η τεχνική το επιτρέπει  κι ήδη ο κόσμος του διαδικτύου το έχει ως ένα βαθμό πετύχει αυτό, γινόμαστε τα «άβαταρ» του εαυτού μας. Υπάρχουν ήδη άνθρωποι που μέσα από το προφίλ τους στο facebook έχουν δημιουργήσει μια δεύτερη προσωπικότητα η οποία στο δικό τους μυαλό έχει την ίδια σημασία με την πραγματική, μη σου πω και μεγαλύτερη.

Σίγουρα γιατί αυτήν την προσωπικότητα την έχουν επιλέξει και την έχουν οι ίδιοι διαπλάσει.

Γιατί για παράδειγμα μπορεί εγώ να γεννήθηκα χοντρός, ατσούμπαλος, να μην μπορώ να οδηγήσω, να φλερτάρω…  κι άλλα τέτοια. Μπορώ όμως μ’ ένα φωτοσόπ να πειράξω λίγο την φωτογραφία μου, να φτιάξω λίγο την φαλάκρα μου ή μπορώ ελεύθερα να λέγομαι «γαλάζιο κρίνο» και να ψάχνω άντρες  ενώ στην κοινωνική μου ζωή δεν μπορώ να πω πως είμαι γκέι… Η ταυτότητα που δημιουργώ στην παράλληλη ζωή μου είναι με έναν τρόπο και πιο αυθεντική.

Πολύ πιο εξευγενισμένη, πιο ιδανική…

Ναι αλλά κυρίως είναι πολύ πιο κοντά στην βαθύτερη επιθυμία μου. Η ζωή με δεσμεύει, με δεσμεύει η βιολογία μου, με δεσμεύει η κοινωνική μου καταγωγή, η οικονομική μου θέση… Εκεί μπορώ με σχετική ασφάλεια να πραγματοποιήσω επιθυμίες που στην πραγματική μου ζωή είναι ανομολόγητες. Κι η τεχνολογία αυτή είναι σε εμβρυακό στάδιο. Όταν θ’ αρχίσουμε να κάνουμε έρωτα μέσα από αυτά τα μηχανήματα  καταργώντας τα σύνορα, τις αποστάσεις, τα πάντα, θα μπλέξουν τα όρια ανάμεσα σε εικονική και απτή πραγματικότητα… Γιατί ξέρεις κάτι; Στο μέλλον, ήδη και τώρα όσον αφορά τη νέα γενιά, είναι πιο εύκολη η επικοινωνία κι η έκφραση με διαδικτυακούς κώδικες παρά άμεσα…  Δεν λέω ότι αυτό είναι χειρότερο από τον τρόπο που επικοινωνούσαμε εμείς, δεν το κρίνω. Αποτελεί την εξέλιξη της ζωής. Πιθανότατα να μπορούν να διαχειριστούν την επικοινωνία τους πολύ πιο εύκολα απ’ ότι εμείς. Έχω την αίσθηση ότι το sms που είναι κι ένας απλοϊκός μηχανισμός λύνει κάποια προβλήματα τα οποία έπρεπε να διαχειριστούμε εμείς με την άμεση επικοινωνία. Κι ίσως καυγάδες και προβλήματα να λύνονται πιο ανώδυνα μέσα από τα μηνύματα.

Ναι, η έλλειψη αμεσότητας σε ακραίες συνθήκες διευκολύνει την επίλυση κάποιων προβλημάτων. Η δε απόσταση, η έλλειψη άμεσης επαφής σου δίνει την ευκαιρία να καθορίσεις εσύ την εικόνα σου και την συνθήκη…

Ίσως γι’ αυτό, οι αλλόκοτες αφηγήσεις μου όπου η διανοητική συνθήκη του ρόλου σε χωρο-κατακτά και γίνεσαι αυτό που πραγματικά είσαι, ερεθίζουν και πολύ κόσμο που τις βλέπει και του αρέσουν… Γιατί είναι ένας κόσμος που έρχεται να εισβάλλει στην πραγματικότητά μας. Το επινενοημένο έχει δική του αυτούσια ζωή εξ ίσου σημαντική. Αν κλάψεις με δάκρυα για ένα επινενοημένο παιδί, το παιδί αυτό υπάρχει.

Και για να γυρίσουμε στο θέατρο…  Ποια είναι η αίσθησή σου καθώς τα έργα σου έφυγαν πια απ’ τα χέρια σου και πέρασαν από νέα φίλτρα, από την οπτική του σκηνοθέτη, την ερμηνεία των ηθοποιών…

Υπέροχη αίσθηση… Μακάρι να γεννήσει ένα κείμενο οποιαδήποτε εξελικτική διαδικασία πέρα από αυτό. Για να εξελιχτεί μια κατάσταση αλλά και εμείς προσωπικά, θα πρέπει το έργο να είναι ένα ερέθισμα που έρχεται και επαναπροσδιορίζεται από τις διαφορετικές εκδοχές αυτών οι οποίοι θα επιχειρήσουν να το κατανοήσουν και να το αναδείξουν σκηνικά. Για μένα οι σκηνοθέτες κι οι ηθοποιοί που δούλεψαν με τα κείμενά μου έχει σημασία να τα πάρουν κι απ’ αυτά να γεννήσουν πράγματα… Κι αυτό είναι το τρομερό που έχει το θέατρο, αυτή η αλληλεπίδραση που δημιουργεί μια νέα συνθήκη.  Όντως κάποια στιγμή θα πεθάνουμε και δεν θα κατανοήσουμε ποτέ τον κόσμο ούτε θα ικανοποιήσουμε όλες τις επιθυμίες μας αλλά η ύπαρξη μας θα έχει δικαιωθεί από το μοίρασμα ενός κοινού σπασμού.