Οι ναυαγοί της τρελής ελπίδας

Μια παράσταση της Ariane Mnouchkine

Το «Θέατρο του Ήλιου» έχει έρθει στη χώρα μας στα πλαίσια και πάλι του Φεστιβάλ Αθηνών µε τις παραστάσεις «Το τελευταίο καραβανσαράι», το 2006 και «Εφήµεροι» το 2007. Φέτος ξανάρχεται με μια περφόμανς που περιμένουμε με αδημονία αφού μέσα στη σκηνή του θεάτρου θα εισβάλλει ο κινηματογράφος. Η προπώληση των εισιτηρίων συνεχίζεται, οπότε φροντίστε εγκαίρως να εξασφαλίσετε την είσοδο στο μαγικό καράβι των τρελλών ελπίδων.

Σκηνικό παιχνίδι σε τρία επίπεδα

«Οι χαρακτήρες αυτοί είναι εκεί απλά για να διηγηθούν μία ιστορία. Αυτή είναι η αδυναμία και η δύναμή τους»

Η παράσταση «Οι ναυαγοί της τρελής ελπίδας (Αυγές)» βασίζεται εν μέρει στο μυθιστόρημα του Ιουλίου Βερν "Οι ναυαγοί του Ιωνάθαν" και διαχειρίζεται δύο διαφορετικές κι εξ ίσου τραγικές διαψεύσεις. Η μία αφορά την ομάδα των κινηματογραφιστών και των ηθοποιών οι οποίοι το 1914, αποφασίζουν να γυρίσουν ένα φιλμ-υπερπαραγωγή του βωβού φυσικά κινηματογράφου, βασισμένο στο έργο του Βερν αλλά τους προλαβαίνει η έκρηξη του Α΄ παγκοσμίου πολέμου κι η άλλη τους ήρωες του σεναρίου της ταινίας οι οποίοι οδηγούνται στο ναυάγιο και αποτυγχάνουν εν τέλει να εγκατασταθούν σε μια παρθένα γη και να εγκαθιδρύσουν εκεί ένα σοσιαλιστικό παράδεισο κατά τις αρχές του Μαρξ και της Γαλλικής επανάστασης. Σ’ ένα τρίτο επίπεδο λειτουργεί η αφήγηση η οποία συμπληρώνει το νοηματικό περιεχόμενο, οδηγεί την ροή και σχολιάζει ενίοτε τα τεκταινόμενα, παρουσιάζοντας στο κοινό τις δράσεις και λειτουργώντας παράλληλα σαν μια γέφυρα ανάμεσα στην παρατήρηση (λειτουργία του κοινού) και την σκηνική δράση (λειτουργία των ηθοποιών). Η μουσική αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς άξονες της παράστασης, ένα «αφηρημένο» κομμάτι υπόγειας αφήγησης και μια διαρκή υπόμνηση των συναισθηματικών εκρήξεων κι των ψυχικών αναταράξεων. Ο Ζαν Ζακ Λεμέτρ, ο οποίος ερμηνεύει στην παράσταση τον πιανίστα Καμίλ Μπεράντ, συνέθεσε 350 πρωτότυπα κομμάτια, εκ των οποίων τα 120 είναι για πιάνο. Η μουσική κινείται σε διαφορετικές ενότητες και υπάρχουν τρία διαφορετικά είδη σύνθεσης για να «ντύσουν» την εύθυμη διάθεση στην αίθουσα χορού «Τρελή Ελπίδα», να υποκρούσουν την βουβή ταινία και να λειτουργήσουν σαν συνοδεία του αφηγηματικού λόγου.

Το γύρισμα της ταινίας

Αυτοί οι τόποι είδαν να βυθίζονται τόσα καράβια που έγιναν υπερφυσικοί...

Η σκηνή πλημμυρίζει από ηθοποιούς και τεχνικούς οι οποίοι υπό τις οδηγίες του μονίμως ανικανοποίητου σκηνοθέτη τους προσπαθούν να ζωντανέψουν τις επικές σκηνές ενός ταξιδιού, ενός ναυαγίου και μιας εκρηκτικής πολιτικοκοινωνικής σύρραξης. Αποφασισμένοι να διαδώσουν τις ιδέες της ισότητας, του ανθρωπισμού και της δικαιοσύνης, σε μια εντελώς σουρεαλιστική για την εποχή εκείνη διαχείριση του υλικού τους, στήνουν την μία μετά την άλλη τις δύσκολες σκηνές τους, κινώντας την κάμερα με μανιβέλα, θέτοντας σε λειτουργία το καπνογόνο και τη μηχανή του χιονιού, στήνοντας τα χρωματιστά τους, ζωγραφιστά σκηνικά, δοκιμάζοντας κουστούμια, μακιγιάζ και ρόλους και γράφοντας τα λόγια σε καρτόνια ή αναθέτοντας στον υποβολέα (τον κροκόδειλο όπως τον αποκαλούν) να τα ψιθυρίζει στους ηθοποιούς. Η όλη δράση εξελίσσεται μέσα στη σάλα χορού και χαρτοπαιξίας «Τρελή Ελπίδα» και παρά το γεγονός ότι κάποιο υλικό καταστρέφεται, οι μπομπίνες τελειώνουν και μερικοί ηθοποιοί αποδεικνύονται μάλλον ανεπαρκείς για τους ρόλους τους, η ταινία προχωράει σαν μια τρελή ελπίδα που πραγματοποιείται.

Το διπλό ναυάγιο

Γιατί μας σώσατε από την μανία των ωκεανών αν επρόκειτο να μας εγκαταλείψετε στην πλεονεξία των ανθρώπων;

Οι ταξιδιώτες αγγίζουν σχεδόν τον ουτοπικό κόσμο που ονειρεύτηκαν, μπορούν να τον δημιουργήσουν, οι καλλιτέχνες αγγίζουν το όραμα της ταινίας, σχεδόν το έχουν κάνει πράξη. Και τότε έρχεται το διπλό ναυάγιο. Η διάψευση, ο πόλεμος, το τέλος των τρελών ελπίδων, η ανώμαλη προσγείωση σε μια άτεγκτη πραγματικότητα η οποία απαιτεί την απόλυτη δικαίωση του πλούτου, αντιμετωπίζει τα πλήθη σαν αναλώσιμα και χρησιμοποιεί σαν ισχυρότερο εργαλείο της την ίδια την ανθρώπινη φύση που παρά τις ευγενείς προθέσεις της παραμένει φιλοπόλεμη, άπληστη κι εγωκεντρική. Η μόνη ελπίδα μοιάζει να είναι μια παράξενη «παιδική αφέλεια», ένας πόθος ενδόμυχος και κυριαρχικός μέσα στις ψυχές αφελών ανθρώπων που εξακολουθούν να ονειρεύονται ενώ όλα γύρω γκρεμίζονται, πως κάποτε το πλοίο θα βρει το μακρινό λιμάνι του κι η ουτοπία θα πραγματοποιηθεί. Κι η ίδια η παράσταση φυσικά που σαν ένας τρίτος πόλος δράσης τελικά ολοκληρώνεται, μεταφέροντας τα μηνύματά της στο κοινό κι αφήνοντας πίσω της έναν μαγικό απόηχο, μια βαθιά παρηγοριά που αναπτερώνει όλες τις τρελές μας ελπίδες, διασώζοντας μας εν τέλει από τον πνιγμό της άγνοιας και την οριστική απώλεια...

Εκεί που υψώνεται ο χρυσός, σκοτάδια πέφτουν στην ψυχή των ανθρώπων. Ο χρυσός είναι πιο δυνατός από τον έρωτα. Ο χρυσός υποσκελίζει την σοφία, την πίστη, την αρετή, την λογική. Είναι ο τρομερός ayayema που σκοτώνει όσους τον λατρεύουν.

Η Αριάν Μνουσκίν και το ηλιόλουστο θέατρό της 

«Σκέφτομαι ότι στην πραγματικότητα, το πιο πολιτικό θέαμα που μπορούμε να κάνουμε είναι ένα θέαμα που θα μεταδώσει ενθουσιασμό, καθαρότητα, ανθρώπινη ελπίδα»

Γεννήθηκε στη Γαλλία το 1939 (ή το 1934) και είναι κόρη του Ρωσο-εβραίου κινηματογραφικού παραγωγού Αλεξάντρ Μνουσκίν κι εγγονή -από τη μητέρα της- του Βρετανού ηθοποιού του θεάτρου Νίκολας Χάνεν. Σπούδασε για λίγο ψυχολογία σε Βρετανικό πανεπιστήμιο αλλά σύντομα κατέληξε στη σχολή θεάτρου του Ζακ Λεκόκ, απ’ όπου αποφοίτησε το 1964, οπότε και ίδρυσε το Theatre du Soleil. Το όραμά της δεν κατέληξε σε ναυάγιο αν και ήταν μια πραγματικά τρελή ελπίδα κι η ομάδα της αναδείχτηκε μέσα στο χρόνο, όντας ένα λαϊκό κοινοβιακό σχήμα που απαιτεί κοινή εργασία και συμμετοχή σε όλες τις φάσεις της παραγωγής αλλά προβλέπει την ίδια αμοιβή για όλους τους πολυάριθμους συνεργάτες του, εβδομήντα-πέντε σήμερα, οι οποίοι προέρχονται από διαφορετικές χώρες και πολιτισμούς και μιλούν εικοσι-δύο διαφορετικές γλώσσες.

Με είκοσι-εννέα παραστάσεις πίσω του το θέατρο του Ήλιου, έχει ταξιδέψει μέχρι και στην Ανατολή αναζητώντας έμπνευση κι αλήθεια από θεατρικές παραδόσεις του Κινέζικου, Μπαλινέζικου, ινδικού και Ιαπωνικού θεάτρου ενώ επηρεάστηκε επίσης κι από στοιχεία του Αρχαίου Ελληνικού δράματος, του θεάτρου Νο και της Κομμέντια ντελ άρτε. Τεχνικές εμπνευσμένες από την παντομίμα, το καμπαρέ, τα ακροβατικά, τον βωβό κινηματογράφο συνδυάζονται με την πολυπολιτισμική κουλτούρα των συντελεστών και με αυτοσχεδιαστικές δράσεις και εξελίσσονται μέσα από την διαρκή αλληλεπίδραση διαφορετικών πολιτιστικών παραδόσεων και εθνικών ιδιαιτεροτήτων. Από το 1970, το Θέατρο του Ήλιου έχει μόνιμη βάση στην Καρτουσερί, μια παλιά πυριτιδαποθήκη, στη Βενσέν, λίγο έξω απ’ το Παρίσι, αλλά συχνά μετακινείται σε άλλους χώρους και ταξιδεύει σε άλλες χώρες για να ενισχύσει με νέα ερεθίσματα την πολυφωνική και πολυεθνική δράση του και να εμπνευστεί από νέα περιβάλλοντα και διαφορετικές συνθήκες.

Με στόχο, όχι τόσο την Μπρεχτική διδασκαλία αλλά ένα είδος αφύπνισης του κοινού, οι παραστάσεις του θεάτρου του Ήλιου υπήρξαν ανανεωτικές και όσον αφορά την θεατρική φόρμα αλλά και σε σχέση με το δραματουργικό περιεχόμενό τους, υιοθετώντας πρωτοποριακούς κώδικες μέσα από την βαθιά γνώση πολλών διαφορετικών παραδόσεων και διαμορφώνοντας μια δυναμική αισθητική πρόταση εξ ίσου βασισμένη στην αυστηρή πειθαρχία και στην απελευθέρωση, στο σοφό παρελθόν και φιλοπερίεργο παρόν. Η ίδια η Μνουσκίν, η ψυχή του θεάτρου, δεν διστάζει να σπάσει τους κώδικες με διάφορους τρόπους, βρίσκεται διαρκώς ανάμεσα στους ηθοποιούς και το κοινό, επιμένει στην διαρκή και πολύπλευρη εργασία και τον κοινοβιακό χαρακτήρα του θεάτρου, φροντίζει για την κάθε ανάγκη των συνεργατών της αλλά και των θεατών τους οποίους καθοδηγεί, ενημερώνει προσωπικά και μερικές φορές ταΐζει κιόλας μαζί με τους ηθοποιούς της, όταν οι πολύωρες παραστάσεις απαιτούν κάποιο διάλειμμα.

Η εβδομηντάρα κυρία με το λευκό φωτοστέφανο των σγουρών μαλλιών και τα ορθάνοιχτα μάτια που καταγράφουν κάθε λεπτομέρεια γύρω της, ίσως να ήρθε στη χώρα μας σε μια πολύ κατάλληλη στιγμή αφού πέρα από το πολιτικό περιεχόμενο της τέχνης της είναι και δυναμική μαχήτρια έξω από τη σκηνή. Όταν τον Οκτώβρη που μας πέρασε ο Σαρκοζί αποφάσισε να λάβει σκληρά οικονομικά μέτρα, πήρε τον πολυμελή θίασό της και μερικά πλακάτ και κατέβηκε με την ντουντούκα στους δρόμους του Παρισιού για να εκφράσει την αντίθεσή της. Εμείς, πότε;

Συντελεστές της παράστασης

Σκηνοθεσία – Σκηνικός χώρος: Ariane Mnouchkine

Πρωτότυπη μουσική: Jean-Jacques Lemêtre

Υλοποίηση σκηνικού χώρου: Everest Canto de Montserrat

Βοηθός σκηνοθέτη: Charles-Henri Bradier

Β΄ βοηθός σκηνοθέτη: Lucile Cocito

Σκηνικά αντικείμενα: Serge Nicolaï

Υλοποίηση σκηνικών αντικειμένων: Sébastien Brottet-Michel, Elena Antsiferova, Duccio Bellugi-Vannuccini, Andreas Simma, Maixence Bauduin

Φωτισμοί: Elsa Revol με τη συνεργασία των Hugo Mercier, Virginie Le Coënt

Σχεδιασμός ήχου & εγκατάστασης: Yann Lemêtre

Χειρισμός ήχου :Thérèse Spirli, Marie-Jasmine Cocito

Γκαρνταρόμπα: Nathalie Thomas, Marie-Hélène Bouvand, Annie Tran σε συνεργασία με τους ηθοποιούς και την Cécile Gacon

Athens Metropolitan Expo

Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών «Ελευθέριος Βενιζέλος»

190 19, Τ. Θ. 800 72

Σπάτα

Τηλέφωνο: 2103542900

http://www.metropolitanexpo.gr/

10, 11 , 12 & 15-19 Ιουνίου 2011

Ώρα έναρξης: 19:00

Τιμές εισιτηρίων: 30€, 25€ (μειωμένο), 20€ (φοιτητικό – ΑΜΕΑ)