Ιοκάστη

του Γιάννη Κοντραφούρη

Ένα πρόσωπο από τον μύθο των Λαβδακιδών. Ένα πρόσωπο με σάρκα και οστά στον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή και στις Φοίνισσες του Ευριπίδη. Ιοκάστη. Η τραγική βασίλισσα της Θήβας που πλάγιασε με το παιδί της και οδηγήθηκε στην αυτοκτονία μη μπορώντας να διαχειριστεί την ίδια της τη μοίρα. Η Ιοκάστη του Γιάννη Κοντραφούρη απέχει ωστόσο αισθητά από τα γνωστά σημεία του μύθου. Ο κόσμος στον οποίο δρα η Ιοκάστη είναι αντιηρωικός. Είναι ο κόσμος όπως τον συνέλαβε ο Χάινερ Μύλλερ σε αντίστοιχα έργα του με αφορμή τους αρχαίους κλασικούς. Ένας κόσμος νομοτελειακά κακός στον οποίο είναι αναπόδραστο το να μην υποφέρουν όλοι. Και η Ιοκάστη θα ενταχθεί σε αυτόν τον κόσμο ακριβώς, απεκδυόμενη τη μυθολογική της περιβολή, μετασχηματιζόμενη σε ένα καθολικό σύμβολο.

Η παράσταση ξεκινά με την Ιοκάστη να πλένει ιεροτελεστικά τα χέρια της με νερό από ένα λαγήνι - σχεδόν αγγίζοντας τα όρια της κάθαρσης, ενώ παράλληλα οι άναρθροι ήχοι που βγάζει θα μπορούσαν να ανήκουν σε τελετές εξαγνισμού ή μύησης διαφόρων πρωτόγονων φυλών. Εξαγνισμού από το παρελθόν ή μύησης στο μέλλον. Και σιγά-σιγά μέσα από ένα λόγο αποσπασματικό, που αγγίζει τα όρια του υπερρεαλισμού, θα αρχίσει να ανασυνθέτει μέσα στο χαοτικό περιβάλλον που κινείται, το δικό της εφιάλτη. Η Ιοκάστη διαλύεται σταδιακά μέσω των αναμνήσεών της. Το παρελθόν της βρίσκεται παντού, γύρω της και πάνω της και μέσα της, όμως αυτή θα τολμήσει να διασαλεύσει την συμπαντική αρμονία. Τα χρυσά βραχιόλια που φοράει, σύμβολα της προγενέστερης δόξας της και τωρινής της δυστυχίας, της είναι πλέον βάρος. Και τα αποτινάσσει, σαν να σπάει τους κρίκους που την είχαν δεμένη με το παρελθόν της, έτοιμη πια και λυτρωμένη ν’ αντιμετωπίσει κατάματα τη δική της αλήθεια. Θα διανύσει μια απόσταση κρατώντας το λαγήνι με το καθαρτήριο νερό  μέσα από μια σκηνική κατασκευή, κρυμμένη από τα αδιάκριτα βλέμματα ενός αδηφάγου κόσμου. Μόνο ο λόγος της αρθρώνεται. Αυτός τη βοηθά να φτάσει στη συνειδητοποίηση της αλήθειας, ν’ αγγίξει την υπέρτατη γνώση. Η σκηνική κατασκευή θυμίζει κρεβάτι – το κρεβάτι που πλάγιασε με τον Οιδίποδα, τάφο -ο τάφος που οδηγήθηκε η ίδια μετά τη συνειδητοποίηση της φρικτής αλήθειας-, φασκιές -όπως αυτές που τύλιξε τα παιδιά που απόκτησε με τον γιο της-,  σάβανο -όπως αυτό με το οποίο περιεβλήθη ολόκληρος ο οίκος της- ή κουκούλι μέσα από το οποίο όταν βγει, θα έχει συντελεστεί η δική της μεταμόρφωση. Μια μεταμόρφωση εσωτερική. Τα γεγονότα στα οποία πρωταγωνίστησε είναι οριστικά. Δεν αλλάζουν. Και βγαίνοντας από την σκηνική αυτή κατασκευή δεν φωνάζει, αλλά σιωπά. Είναι ήρεμη. Σαν να τελείωσε η αντίστροφη μέτρηση προς την κατάκτηση της αυτογνωσίας της. Καθ’ όλη τη διάρκεια του παραληρηματικού μονολόγου της Ιοκάστης, απέναντι της ακριβώς βρίσκεται ο αφηγητής. Μουρμουρίζει σκόρπιες φράσεις, πότε χαμηλόφωνα, πότε πιο δυνατά, δημιουργώντας μια μυσταγωγία και κατάνυξη ελληνορθόδοξης λειτουργίας. Κάθε τόσο σπάει πιάτα. Πιάτα που σπάνε οι Έλληνες στις χαρές τους –γάμοι-, στις λύπες τους -ταφικά έθιμα σε διάφορες περιοχές-, ή που παραπέμπουν και στην συνήθεια των νεοελλήνων κατά τη διάρκεια του γλεντιού τους. Στο τέλος, σαν μοιρολόγι ή ψαλμωδία, ο αφηγητής τραγουδά το «Η Ρωμανία Πάρθεν» ανάγοντας την ατομική μοίρα της Ιοκάστης σε συλλογική, δημιουργώντας σκεπτικισμό για την ευθύνη των ανθρώπων απέναντι στο αναπόδραστο.

Εκπληκτική η Σοφία Χιλλ στο ρόλο της Ιοκάστης, μετήλθε όλων των υποκριτικών μεθόδων για να υποδυθεί την ηρωίδα της, δείχνοντας απόλυτη εμπιστοσύνη στον Θεόδωρο Τερζόπουλο με τον οποίο έχει συνεργαστεί πολλές φορές κατά το παρελθόν είτε σε αρχαίες τραγωδίες, είτε σε συνθέσεις πάνω σε τραγωδίες, είτε σε έργα του Χάινερ Μύλλερ εμπνευσμένα από αρχαιοελληνικούς μύθους. Ερμήνευσε το ρόλο με ευαισθησία, μετατρέποντας την ηρωίδα της σε ένα άυλο πνεύμα, αλλά ταυτόχρονα πολύ γήινο και οικείο. Ο ίδιος ο Θεόδωρος Τερζόπουλος ως αφηγητής δημιουργούσε μια αίσθηση μύησης και μόνο με την φυσική του παρουσία, σαν ένας ιεροφάντης που προσπαθούσε να φανερώσει την υπέρτατη αλήθεια στους θεατές. Όσο για το κείμενο του αδικοχαμένου Γιάννη Κοντραφούρη, οι κατακερματισμένες φράσεις του περιείχαν μια έντονη ποιητικότητα και νοηματική πυκνότητα που διατηρούσαν το ενδιαφέρον αμείωτο, δημιουργώντας εικόνες ενός κόσμου σε παρακμή, ενός κόσμου που οδηγείται στο τέλος του. Η διάλυση των λέξεων ταυτιζόταν με τη διάλυση της ιστορίας της Ιοκάστης. Ιδιαίτερα συγκινητικό μάλιστα, αν αναλογιστούμε πως ολοκλήρωσε το έργο μέσα στο νοσοκομείο λίγο πριν φύγει για να αναζητήσει τη δική του λύτρωση, όπως η ηρωίδα του. Σημαντικό ρόλο έπαιξαν και οι εξαιρετικοί φωτισμοί του Κωνσταντίνου Μπεθάνη στη συνολική ατμόσφαιρα του έργου, πότε  κατά πρόσωπο, πότε με fade outs, και πότε με απόλυτες συσκοτίσεις. Στα θετικά της παράστασης, ο διάλογος στο τέλος ανάμεσα στον Θεόδωρο Τερζόπουλο και τους θεατές πάνω στο έργο, ένας διάλογος που κατά την άποψή μου σήμαινε πως ο δημιουργός μπορεί να πειραματίζεται σε δύσκολα έργα αλλά δεν είναι του δόγματος «l’art pour l’art»*. Οι καλλιτεχνικές του δημιουργίες μπορούν να είναι ανοιχτές ακόμη και στο μη θεατρόφιλο κοινό. Αυτός άλλωστε δεν είναι και ο κοινωνικός σκοπός του θεάτρου;

*L’art pour l’art: Η τέχνη για την τέχνη

Σκηνοθεσία – Σκηνική εγκατάσταση: Θεόδωρος Τερζόπουλος

Παίζουν:

Ιοκάστη: Σοφία Χιλλ

Αφηγητής: Θεόδωρος Τερζόπουλος

Φωτισμοί – Τεχνικός υπεύθυνος: Κωνσταντίνος Μπεθάνης

Κατασκευή σκηνικής εγκατάστασης: Χαράλαμπος Τερζόπουλος

Υπεύθυνη παραγωγής – προγράμματος: Μαρία Βογιατζή

Φωτογραφίες: Γιοχάνα Βέμπερ

Κοστούμια: Hussein Chalayan

Θέατρο Άττις

Λεωνίδου 7

Μεταξουργείο

Τηλέφωνο: 210 5226260, Fax. 210 5224422, email. Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από κακόβουλη χρήση. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε την Javascript για να τη δείτε.

Website : www.attistheatre.com