Ιππείς

του Αριστοφάνη

Το 2010 είναι μια ιδιαζόντως αποκαλυπτική χρονιά για μας τους Έλληνες στην διάρκεια της οποίας μας ανακοινώθηκε πως η χώρα μας χρωστάει αξιοσέβαστα χρηματικά ποσά τα οποία καλούνται οι απλοί πολίτες, οι χαμηλόμισθοι, οι συνταξιούχοι ακόμα και οι άνεργοι με οδυνηρές περικοπές των ολίγων τα οποία απολάμβαναν μέχρι τούδε, να εξασφαλίσουν και να επιστρέψουν αν και δεν τα καρπώθηκαν αυτοί. Τα πρόσωπα που κατάκλεψαν τα ταμεία της χώρας αλλά και της Ευρωπαϊκής ένωσης αποδεικνύεται πως είναι τα λιγότερο διατεθειμένα να αναλάβουν ευθύνες κι επίσης πως ανήκουν σε μια κάστα της οποίας τα εγκλήματα παραμένουν πάντα ατιμώρητα. Οι πολίτες δεν διαμαρτυρήθηκαν, τουλάχιστον όχι σε βαθμό ώστε να ακουστούν. Και φυσικό είναι. Σχεδόν όλοι τους είναι μανιώδεις θεατές τηλεοπτικών προγραμμάτων εδώ και χρόνια, πράγμα που σημαίνει πως έχουν πια αποβλακωθεί εντελώς. Είναι εμφανές πως η χώρα έχει ήδη υποστεί τις συνέπειες της διάλυσής της αλλά ο προβληματισμός του μέσου Έλληνα κινείται γύρω από τομείς όπως τα πορνό των δευτεροκλασάτων τηλεπερσόνων, τα ματς ποδοσφαίρου ή μπάσκετ και η απαγόρευση του καπνίσματος. Όσο για τους καλλιτέχνες μας, αυτοί εδώ και χρόνια έχουν πάψει να αποτελούν το ενεργό επαναστατικό υλικό της χώρας, αν και το επιβάλλει μία από τις σημαντικότερες λειτουργίες της τέχνης, η αντίσταση σε κάθε τυραννική, διεφθαρμένη ηγεσία ή ομάδα πολιτών. Το γεγονός είναι πάντως πως μη έχοντας πια την δυνατότητα να δημιουργήσουν σύγχρονο έργο επαναστατικό στράφηκαν αναγκαστικά στις κλασσικές αξίες του πολύπαθου παρελθόντος μας για να θίξουν τα κακώς κείμενα κι έτσι φέτος απολαύσαμε μια σειρά από παραστάσεις έργων του Αριστοφάνη. Ένα απ’ αυτά, τους «Ιππείς» παρακολουθήσαμε στο ανοιχτό θέατρο του Αττικού Άλσους, από την «Θεατρική Διαδρομή» σε σκηνοθεσία του καλλιτεχνικού διευθυντή του Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου Αγρινίου Βασίλη Νικολαΐδη με τους ταλαντούχους και δημοφιλείς Παύλο Χαϊκάλη και Γιώργο Αρμένη στους δύο κύριους ρόλους.

Σύμφωνα με το δελτίο τύπου το έργο διδάχτηκε το 424 π. Χ. και εκτός από το πρώτο βραβείο που κέρδισε, ήταν και το πρώτο που έφερε την υπογραφή του Αριστοφάνη. Ένα έργο αλληγορικό με συμβολισμούς, σύγχρονο όσο ποτέ, στοχευμένο στη διακωμώδηση των διεφθαρμένων πολιτικών, που αποτελεί την πιο ωμή πολιτική κωμωδία του αρχαίου κωμωδιογράφου και θεμελιώνει την άποψη πως όταν σε μια πολιτεία κυριαρχήσουν  η απάτη, η εξαγορά, η φαυλότητα, η αναξιοκρατία, το ψέμα, η παραπλάνηση μόνο με τα ίδια μέσα μπορούν να πολεμηθούν. Στην πραγματικότητα βέβαια ο Αριστοφάνης σαφώς δεν προτείνει στους πολίτες να γίνουν φαυλότεροι των πολιτικών τους αλλά εικονογραφεί σχολιάζοντάς την με σαρκασμό μια κατάσταση εφιαλτικά συγγενική με τη δική μας σήμερα και τον τρόπο με τον οποίο συνήθως διευθετείται. Ένας φαύλος δημαγωγός, ο Κλέων Παφλαγόνας που μετά τον Περικλή κατείχε την εξουσία στην πόλη της Αθήνας έρχεται σε αντιπαράθεση με έναν φαυλότερο, ο οποίος τελικά επικρατεί, χωρίς φυσικά να υπάρξει η πιθανότητα για βελτίωση της πολιτικής κατάστασης της χώρας και αναδιάρθρωσης των δημοκρατικών θεσμών ώστε να αποφευχθεί η εξαθλίωση των πολιτών κι η οικονομικοπολιτική παρακμή της κοινότητας. Ο φαύλος Παφλαγόνας κι ο φαυλότερος Αλλαντοπώλης συγκρούονται με έπαθλο την εύνοια του προσωποποιημένου λαού, του Δήμου, ο οποίος τελικά, υπνωτισμένος καθώς είναι από την έλλειψη παιδείας και συνειδησιακής εγρήγορσης, εκμαυλίζεται από τον πιο λαοπλάνο ενώ φυσικά ούτε λόγος να επιχειρήσει τους πετάξει και τους δύο εκτός γηπέδου εξουσίας σφυρίζοντας ένα περιποιημένο διπλό πέναλτι. Βρισκόμαστε άλλωστε ήδη στα πρώτα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου, ο οποίος θα οδηγήσει την τότε Αθηναϊκή δημοκρατία, στον πλήρη εκφυλισμό της όπως ακριβώς η σημερινή κατάσταση οδηγεί την χώρα μας σ’ έναν ανάλογο κι εξ ίσου ανάλγητο για την μερίδα των αδυνάτων πολιτών, μαρασμό. Τα δε πρόσωπα της σύγχρονης αναμέτρησης δεν χρειάζεται υποθέτω να τα ονοματίσουμε αφού μπορείτε ανά πάσα στιγμή να τα καμαρώσετε στους δέκτες των τηλεοπτικών σας συσκευών.

Η σκηνοθεσία κινήθηκε ισορροπημένα ανάμεσα στον αριστοφανικό λόγο και την σύγχρονη πραγματικότητα, επεμβαίνοντας στο κείμενο υπαινικτικά, χωρίς να παραβιάζει κατάφορα τη δομή και το ήθος του αλλά και χωρίς να το αποκόβει από την τρέχουσα πραγματικότητα. Ωστόσο οι διαρκείς αναφορές σε σύγχρονα συνθηματολογικά τερτίπια διαφημιστικής ή τηλεοπτικής καταγωγής που συχνά εμπλουτίζουν τα κείμενα σπουδαίων συγγραφέων και ειδικά τις κωμωδίες, εξυπηρετώντας σκηνοθετικές εμπνεύσεις τάχα μου προχωρημένες, δεν είναι κατά τη γνώμη μου οι καλύτερες γέφυρες ανάμεσα στις εποχές και θηρεύουν απλά, εύκολο γέλιο από το κοινό.

Ως Αλλαντοπώλης, ο Χαϊκάλης εκμεταλλεύεται τα αξιόλογα εκφραστικά του μέσα για να ενισχύσει την κωμικότητα του χαρακτήρα που υποδύεται. Σε ρόλο που του ταιριάζει γάντι ο Αρμένης, αναδεικνύει την πλούσια, λαϊκή, υποκριτική του στόφα, προσφέροντας μια ακόμα ενδιαφέρουσα αριστοφανική ερμηνεία.

Το προσεγμένο πρόγραμμα της παράστασης με κάποια κείμενά του μεταφρασμένα και στα αγγλικά, περιλαμβάνει κι ολόκληρο το κείμενο του έργου. 

Μετάφραση: Κ. Χ. Μύρης

Σκηνοθεσία: Βασίλης Νικολαΐδης

Σκηνικά-κοστούμια: Γιάννης Μετζικώφ

Μουσική: Αντιγόνη Τσολάκη

Χορογραφία: Χρήστος Παπαδόπουλος

Σχεδιασμός φωτισμών Νίκος Βλασόπουλος

Φωτισμοί: Κώστας Χλίβας

Βοηθός σκηνοθέτη: Σοφία Καραγιάννη

Βοηθός χορογράφου: Μανώλης Θεοδωράκης

Καλλιτεχνική διεύθυνση: Κώστας Μπάλλας

Αλλαντοπώλης (Αγοράκριτος): Παύλος Χαϊκάλης

Παφλαγόνας (Κλέων): Γιώργος Αρμένης

Α’ Δούλος: Σαμψών Φύτρος

Β’ Δούλος: Θύμιος Κούκιος

Δήμος: Γιάννης Κοτσαρίνης

Χορός: Αρμένης Κωνσταντίνος, Γκαγκάς Θωμάς, Δουδωνής Φοίβος, Θεοδωράκης Μανώλης, Ιωσηφίδης Ιωσήφ, Καρνάκης Χρήστος, Καρύδας Ορέστης, Κούκιος Θύμιος, Μόσχος Δημήτρης, Μπαλτζής Βιατσεσλάβ Σάββας, Μυλώνης Κωνσταντίνος, Παπαδάτος Δημήτρης, Τοσουνίδης Πρόδρομος, Φάις Αλμπέρτο.