Το Τίμημα

του Άρθουρ Μίλλερ

«Το Τίμημα» του Άρθουρ Μίλλερ ανέβηκε την περσινή σεζόν στο Θέατρο Ιλίσια συνεχίζοντας και τη φετινή, με την παράσταση να παρουσιάζεται τώρα από τις 13 έως τις 31 Μαρτίου στο Θέατρο Αριστοτέλειον στη Θεσσαλονίκη. Ο κορυφαίος Αμερικανός συγγραφέας είχε τονίσει επανειλημμένως ότι η δραματουργία του περιείχε ως σαφείς βάσεις επιρροής τον Ίψεν, τον Σαίξπηρ και πρωτίστως τους αρχαίους τραγικούς. Σημειώνω επίσης παρενθετικά ότι η κλασική, πλέον, διασκευή του «Εχθρού του Λαού» του Ίψεν από τον Μίλλερ είχε μεταφερθεί το 1978 στον κινηματογράφο με τον Στηβ ΜακΚουήν σε μία ερμηνεία ζωής ως Τόμας Στόκμαν και το 1979 στο «Θέατρο της Δευτέρας» με τον επίσης αείμνηστο Φάνη Χηνά στον ρόλο του ιδεαλιστή γιατρού που συγκρούεται με τον περίγυρό του για την αλήθεια του κινδύνου που διατρέχει η πόλη σε αντιπαράθεση με τα συμφέροντα που εξυπηρετεί η συγκάλυψή του στην κοινή γνώμη. Παρεμπιπτόντως, η ακεραιότητα αξιών του Στόκμαν θυμίζει κάτι από την εν πολλοίς γνωστή στάση του Μίλλερ ως καλλιτέχνη μέσω και των κοινωνικοπολιτικών του εκφράσεων. Σε κριτική του πρώτου του ανεβάσματος, «Το Τίμημα» αποκαλέστηκε «μουσειακό κομμάτι» όντας κόντρα και σε τρέχοντα ρεύματα θεατρικού ήθους και ύφους. Σήμερα αποτελεί απλώς αδιαμφισβήτητο διαμάντι ακέραιης αξίας. «Το Τίμημα» είναι μία συγκλονιστική συμφωνία δωματίου γραμμένη για κουαρτέτο ερμηνευτών το 1968 με λεπταίσθητες συγχορδίες στη σύνθεση των ηχοχρωμάτων που συγκροτούν ένα μεγάλο έργο. Η Ιωάννα Μιχαλακοπούλου αφουγκράστηκε με διαύγεια κάθε πτυχή των ημιτονίων του, που ενορχήστρωσε σκηνοθετικά στον γόνιμο καμβά της με τις φωτοσκιάσεις από τη γκάμα της παλέτας του Μίλλερ. Η Μιχαλακοπούλου μελέτησε εμπεριστατωμένα και με εύστοχη ακρίβεια το έργο στη συγκρότησή του από τις ρωγμές των ρόλων που αρθρώνουν τον λόγο του στη θεατρική πράξη και το ανέδειξε καίρια με εύφορη αρτιότητα στη σκηνική του πραγμάτωση.

Τα αδέλφια Βίκτορ και Γουόλτερ Φρανζ επιστρέφουν στο σπίτι των –καταρχάς– παιδικών τους χρόνων εν όψει της επικείμενης κατεδάφισής του και διαπραγματεύονται το περιεχόμενό του με τον παλαιοπώλη Γκρέγκορι Σόλομον. Αυτό το γκρέμισμα χωρίς απαλλοτρίωση πυροδοτεί στους δύο αδελφούς την αφορμή για να επαναπροσδιορίσουν τη σοφίτα της μνήμης από την αλλοτρίωση μιας ζωής. Καταλύτης για το φυτίλι της πυροδότησης γίνεται ο Σόλομον. Τα υπάρχοντα θα πρέπει να παζαρευτούν άμεσα. Σε αυτό το ξεκαθάρισμα, στο οποίο θα μπορούσε να γίνει και ξεσκαρτάρισμα, οι σκελετοί στη ντουλάπα περιμένουν (με) τη σειρά τους για τη θέση που θα πάρουν στο τελικό ξεπούλημα. Στο τίμημα που θα προκύψει ως σούμα μετά τους λογαριασμούς. Εκεί που ένας ξιφομάχος μπορεί να βρει (ακόμα και) το ξίφος που έχει (ξε)χάσει από χρόνια. Σε αυτό το μεστό και στιβαρό αριστούργημα, που γράφτηκε και ως αντίδραση στον πόλεμο του Βιετνάμ, ο Μίλλερ ανατέμνει το περιεχόμενο της τραγωδίας με τη μορφή ενός δράματος. Ο Σόλομον με τη –Σολομώντεια– (θυμο)σοφία του, ρίχνει το πιπέρι στα ρουθούνια του Γουόλτερ, του Βίκτορ και της γυναίκας του Έστερ, τα οποία θα πρέπει να ανοίξουν ώστε να συνειδητοποιήσουν το περιθώριο του αέρα που έχουν για να αναπνεύσουν. Ο παλαιοπώλης σηματοδοτεί σκηνικά τον εμβληματικό καταλύτη ενός αρχέτυπου της ειμαρμένης. Θα μπορούσε να κατάγεται από τον Τρελό του Ληρ. Έφυγε από τη Ρωσία για να καταλήξει στην Αμερική. Ένας περιπλανώμενος Ιουδαίος καθ’ οδόν για τη Γη της Επαγγελίας. Αυτός ο εμπειρογνώμων της ανθρώπινης κλοουνερί αναφέρει από τον πολυκύμαντο βίο του και ότι κάποτε έπαιζε με το κωμικό ντουέτο των Έντουαρντ Γκάλλαχερ και Αλ Σην (θείο των αδερφών Μαρξ). Η ιστορία του Σόλομον διατρέχει (σ)τον εικοστό αιώνα εκφράζοντας την επιβίωση της ύπαρξης ως δραματουργικός άξονας της διαχρονικότητας του «Τιμήματος».

Ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος είναι ιδανικός ερμηνευτής του Σόλομον. Το ευκρινές χιούμορ του (humor=πνεύμα) συναντά επί σκηνής εκείνο του ρόλου εμψυχώνοντας την ενσάρκωση της υπόστασής του με ζωτικό οξυγόνο για τις διαστάσεις του ρόλου στο εύρος του μεγέθους του. Όπως και άλλοι μεγάλοι ερμηνευτές του ρόλου, π.χ. σαν τον Danny De Vito στο Broadway το 2017 ή τον David Suchet αυτή την εποχή στο West End, ο Μιχαλακόπουλος κλέβει αφοπλιστικά την παράσταση σε αρμονία μέθεξης με τους εξαιρετικούς συμπαίκτες του. Ο Γεράσιμος Σκιαδαρέσης, ένας μεγάλος καλλιτέχνης της υποκριτικής, υποδύεται με συνταρακτική εμβρίθεια κλάσεως τον Βίκτορ στις εκφάνσεις των διακυμάνσεών του. Ο έξοχος Χρήστος Σαπουντζής φωτίζει αναλόγως ακόμη και τις πιο ανεπαίσθητες (μετα)πτώσεις του Γουόλτερ, την άλλη όψη του νομίσματος –όπως και ο ίδιος επισημαίνει κάποια στιγμή– ως ο μεγαλογιατρός που έγινε, όπως φαινόταν κάποτε ότι θα μπορούσε εν δυνάμει να γίνει κάτι ανάλογο και ο αδελφός του αντί για τον αστυνομικό που τελικά έγινε. Η Ρένια Λουϊζίδου ως Έστερ πάλλεται θαυμάσια στις συγκρούσεις μεταξύ ελπίδας και απόγνωσης, προσδοκιών και διαψεύσεων, ακόμα και στο σημείο που (έστω φαίνονται ότι) εξαντλούνται τα περιθώρια των απορ(ρο)ιών. Ο Γουόλτερ της λέει κάποια στιγμή ότι αυτή και ο Βίκτορ ζουν την πραγματική ζωή. Το αμερικανικό όνειρο μπορεί να έχει και μορφές εφιάλτη στις όποιες (απ)όψεις που το βλέπει κανείς. Στα ψήγματα του λόγου βγαίνουν σπαράγματα της αλήθειας (α + λήθη) του καθενός πέρα και μέσα από την πραγματικότητα που βιώνει. Της αλήθειας με την οποία ο καθένας έρχεται αναπόφευκτα αντιμέτωπος σε κάθε περίπτωση. Ο Μίλλερ δεν εκβιάζει τίποτα ούτε και χαρίζεται σε κανέναν. Όλα (καταρ)ρέουν ανοιχτά στην εξέλιξή τους. Σε κάθε δρόμο, αδιέξοδο, ματαίωση και επιλογή. Στην αλληλουχία, που μετά το δράμα ο άνθρωπος μπορεί να γελά ξανά.

Μετάφραση: Μάκι Μαρσέιγ

Απόδοση – Σκηνοθεσία: Ιωάννα Μιχαλακοπούλου
Σκηνικά: Γιάννης Μουρίκης

Κοστούμια: Παναγιώτα Κοκκορού
Φωτισμοί: Νίκος Βλασσόπουλος
Φωτογραφίες: Μαριλένα Αναστασιάδου

Τρέιλερ: Αλέξανδρος Παπαθανασόπουλος

Διανομή: Γιώργος Μιχαλακόπουλος (Γκρέγκορι Σόλομον), Ρένια Λουϊζίδου (Έστερ Φρανζ), Γεράσιμος Σκιαδαρέσης (Βίκτορ Φρανζ), Χρήστος Σαπουντζής (Γουόλτερ Φρανζ).

Παραγωγή: Θέασις Δράσεις Πολιτισµού
Διάρκεια: 120’

Παραστάσεις από 13 – 31 Μαρτίου

Ημέρες και ώρες παραστάσεων: 

Τετάρτη: 19:15

Πέμπτη: 20:15

Παρασκευή & Σάββατο: 21:15
Κυριακή: 18:15

Εισιτήρια:

Τετάρτη (λαϊκή απογευματινή): 15 € και 12 € (εξώστης), 
Πέμπτη και Παρασκευή: 18 € και 15 € (εξώστης), 
Σάββατο (βραδινή): 18 €  (πλατεία), 15 € (εξώστης)

Κυριακή: 18 € (πλατεία), 15 € (εξώστης). 
Φοιτητικό (όλες τις ημέρες): 12 €.

Θέατρο Αριστοτέλειoν

Εθνικής Αμύνης 2

Θεσσαλονίκη

Πληροφορίες - Κρατήσεις: 2310 262 051 (10:30 -  21:00) 

Προπώληση εισιτηρίων: viva.gr, ταμείο θεάτρου