Tο μάθημα (La lesson)

του Eugene Ionesco

«…Η ιστορία της τέχνης είναι η ιστορία της έκφρασής της,  της «γλώσσας» της..» (Ευγ. Ιονέσκο).

Το κείμενο

Ο ευφυής Γαλλο-ρουμάνος συγγραφέας, θεμελιωτής του θεάτρου του «Παραλόγου» συνηθίζει να  μάχεται με τις λέξεις,  να τους δίνει την μέγιστη αξία, εκφράζοντας σε όλα του  τα έργα  την δυσπιστία του για την ανθρώπινη επικοινωνία. Ο Ιονέσκο, υμνητής του παραλόγου του λόγου και της γλώσσας, μεγεθύνει όσο κανένας άλλος την έλλειψη επικοινωνίας. Αφού έχει αποδομήσει την έννοια της εξουσίας στην οικογένεια, στην πολιτική, στην υποκρισία, αποδομεί στο «Μάθημα» και την εξουσία του δασκάλου. Με πρωτοποριακές τεχνικές ξεδιπλώνει ένα τριαδικό παιχνίδι αποτελούμενο από έναν ευυπόληπτο καθηγητή - τέρας, μια υπηρέτρια με μυστηριώδες -προφητικό σχεδόν- ύφος και μια μαθήτρια, τόσο «χαζή» (δεν γνωρίζει ούτε πόσο κάνει 1 +1)  κι όμως, τόσο «έξυπνη» που έχει απομνημονεύσει όλους τους πιθανούς συνδυασμούς του πολλαπλασιασμού.    Ένα παιχνίδι άσκησης εξουσίας με σαδιστικές διαθέσεις και κακό τέλος. Μια ιστορία τόσο συνηθισμένη (το ιδιαίτερο μάθημα ενός καθηγητή στην μαθήτριά του) όπου όλα συμφωνούν με τις επιδιώξεις –προσμονές του θεατή. Ερωταπαντήσεις σύμφωνα με τα όσα έχουμε διδαχτεί,  κοινοτυπίες, δισταγμοί και πνευματώδεις επιδείξεις. Η ιστορία όμως γίνεται ασυνήθιστη. Ρεαλιστική αλλά και  grotesque, αποκαλύπτει ένα τρίγωνο ανθρώπων αδύναμων να αντιδράσουν. Στον απόηχο του τριγώνου αυτού, η καταγγελία μιας μαθησιακής διαδικασίας λανθασμένης όπου τα μαθηματικά και η φιλολογία γίνονται όργανα -«μέσα» θανάτου. Κάθε λανθασμένη απάντηση της μαθήτριας μεγαλώνει το χάσμα ανάμεσα τους – και κυρίως το γλωσσικό χάσμα- εκείνο της έλλειψης επικοινωνίας. Σκληρές λέξεις και εικόνες ντυμένες με το υπέροχα ανατρεπτικό χιούμορ του Ιονέσκο.

Δεν έχει σημασία αν η μαθήτρια έχει ιδιαίτερα ταλέντα, ικανότητες ή ευφυΐα. Την περιμένει το ίδιο κακό τέλος γιατί απλά απουσιάζει από αυτήν η γνώση. Το μάθημα του καθηγητή τελειώνει έτσι όπως αρχίζει με τον ήχο του κουδουνιού και την υπηρέτρια να ανακοινώνει την άφιξη μιας νέας μαθήτριας. Η γνώση δεν θα μπορέσει ποτέ να  μεταδοθεί γιατί ο καθηγητής, αυτός ο θεσμικά υπεύθυνος για τη μετάδοση της, θα γίνει το όχημα που θα απομακρύνει  για πάντα την μαθήτρια  από αυτήν.

Η παράσταση

Επιθετικός ρυθμός, επαναλήψεις συλλαβών και ήχων και σκόπιμα επαναλαμβανόμενες κοινοτυπίες, φαίνονται να είναι το κέντρο εστίασης του σκηνοθέτη Σπύρου Αθηναίου. Και τα τρία, μας βοηθούν ως θεατές να οικειοποιηθούμε μια κατάσταση ανοίκεια και παράδοξη.  Έτοιμοι ψυχολογικά οι θεατές αποδέχονται μια σταδιακά ομαλή αντιστροφή ρόλων: Του δειλού και υπερευαίσθητου Δασκάλου σε φονιά -θύτη και  της  ζωηρής μαθήτριας που ξέρει να επιβάλλεται και να κυριαρχεί,  σε θύμα.  Η γεμάτη συμβολισμό τοποθέτηση από την Υπηρέτρια της σβάστικας στον Καθηγητή, λιγότερο αναφέρεται στον Καθηγητή ως άτομο και περισσότερο στην έννοια της διδασκαλίας προσωποποιημένη. Ο χορός του Δασκάλου με τη μαθήτρια στο τέλος θα μπορούσε ίσως να μας αποπροσανατολίσει από το «οικείο» της μέχρι τώρα κατάστασης, όμως διαρκεί λίγα δευτερόλεπτα χωρίς να μπορέσει να αποσυνδέσει την εξέλιξη που μόλις έχουμε αποδεχτεί και προσαρμοστεί σε αυτήν.

Πειστικός για μια ακόμα φορά  ο Κίμων Κουρής στον ρόλο του Καθηγητή μας πείθει   για το ήθος του Δασκάλου  ώστε να είμαστε  απόλυτα σίγουροι πως ο Δάσκαλος γνωρίζει ότι ο φόνος είναι κάτι κακό. Η μετάλλαξή του σε φονιά, μας φαίνεται έπειτα τόσο αναμενόμενη σαν μοτίβο της ίδιας συμφωνίας. Πολύ καλές επίσης, η  Βασιλική Τζάμου που μας βοηθά να προσεγγίσουμε την μαθήτρια στήνοντας ένα δικό της περίβλημα γύρω από τον λόγο και η Κωνσταντίνα Καστέλλου ως υπηρέτρια -δυνάστης,  κρυφά τρυφερή,  βίαιη αλλά και στοργική που καταφέρνει να ισορροπεί εσωτερικά αλλά και εξωτερικά στοιχεία του ρόλου.

Ο Ευγένιος Ιονέσκο δήλωνε το 1967 πως εισερχόμαστε όλοι μέσα στο ίδιο σύστημα, είτε το θέλουμε, είτε όχι, κι  ότι από αυτό το σύστημα ή από αυτή τη συλλογική δομή εξαρτώνται η φιλοσοφία μας, η ηθική μας, η συμπεριφορά μας. Σήμερα το 2013, σε μια πνευματικά γυμνή εποχή- γυμνότερη από ποτέ-, οι μαθητές γίνονται δούλοι, σκλάβοι και τέλος θύματα μιας αρρωστημένης μαθησιακής διαδικασίας.  Η ομάδα Perros δε μένει αδιάφορη για τον θανάσιμο  αυτό κίνδυνο  και  «καταγγέλλει»  και πάλι. Αυτή τη φορά, υπενθυμίζοντας το δικαίωμα μας για μια ανθρωπινότερη πνευματική καλλιέργεια.

Σκηνοθεσία/προσαρμογή: Σπύρος Αθηναίου
Μετάφραση/διασκευή: Βασιλική Τζάμου
Σκηνογραφία: Torre Antre Flo
Ενδυματολογία: Αγάπη Τσιτιρίδου
Graphic art: Κώστας Παυλίδης
Video Operator/Teaser - Dato Boukhra
Παραγωγή: Καλλιτεχνική Ομάδα «Perros»

 Παίζουν:
Κίμωνας Κουρής

Βασιλική Τζάμου

Κωνσταντίνα Καστέλλου

«StudioΌρα»

Αντωνίου Καμάρα 3 και Τσιμισκή (έναντι Χ.Α.Ν.Θ)

Θεσσαλονίκη

Ημέρες παραστάσεων: Δευτέρα και Τρίτη στις 21:15

Γενική είσοδος: 10€

Πληροφορίες – Κρατήσεις: 2310232799, 6972579486