Αφιέρωμα: Θεόδωρος Τερζόπουλος –Εμμονή και μνήμη

Επιχειρώντας μια γέφυρα ανάμεσα στο έργο του καταξιωμένου δημιουργού και στο θεατρικό κοινό της χώρας μας

3. Μια συνέντευξη με την ηθοποιό Αγλαΐα Παππά, την μία από τις δύο πρωταγωνίστριες του «Alarm»

Ξεκινάμε με έναν συναγερμό;

Το «Alarm» τρία χρόνια τώρα χτυπάει συναγερμό στο θέατρο «Άττις». Νομίζω ότι είναι μια ενδιαφέρουσα θεατρική κατασκευή από κάθε πλευρά. Υποκριτικά, εικαστικά, σκηνοθετικά… Και μετά από τόσο καιρό μπορώ να το πω αυτό με μία άνεση και με μία ελευθερία…  Να μην θεωρηθεί κάποιας μορφής διαφήμιση ή υπέρμετρη ματαιοδοξία…

Τι πραγματεύεται;

Είναι μία άσκηση πάνω στην εξουσία. Εννοώ μαθηματική άσκηση. Ας πούμε μια εξίσωση. Μια προσθαφαίρεση.  Μια διαίρεση. Αφορμή προφανώς δύο πολύ μεγάλες ηγετικές φυσιογνωμίες της ευρωπαϊκής ιστορίας, η Μαρία Στιούαρτ της Σκωτίας  κι η Ελισάβετ της Αγγλίας. Αυτό που κυριάρχησε στις ζωές τους ήταν η διεκδίκηση της απόλυτης εξουσίας δι’ ελέω Θεού. Με αφορμή λοιπόν την διαμάχη τους, έχουμε αυτήν την άσκηση με πολλές αναφορές στην σημερινή μας κατάσταση. Οικογένειες που κληρονομικά έχουν λάβει την εξουσία…

Έχουμε όμως πλέον έτσι κι αλλιώς εξουσίες κρατών ή όλες είναι εξουσίες οικογενειών;

Πάντα είχαμε εξουσίες οικογενειών.  Ανέκαθεν. Και στην Ελλάδα είναι πολύ γνώριμο το φαινόμενο αυτό. Βεβαίως δεν έχει την προϊστορία που έχουν οι μεγάλες ευρωπαϊκές  χώρες αλλά κι αυτή με την σειρά της κούτσα-κούτσα και δειλά-δειλά σαν ένα μικρό χωριό που είναι, έχει τις δικές της οικογένειες που μέσα από το κληρονομικό δικαίωμα μεταβιβάζουν την εξουσία με τα γνωστά ολέθρια αποτελέσματα.

Από την άλλη πλευρά όμως έχω την αίσθηση ότι τα παιχνίδια της εξουσίας δεν αφορούν εθνικούς αλλά διεθνείς κώδικες. Ότι υπάρχει διεθνής, κεντρική εξουσία που ελέγχει τις κυβερνήσεις των χωρών.

Ναι με την έννοια της παγκοσμιοποίησης αν εννοείς κάτι τέτοιο. Στο καπιταλιστικό σύστημα έτσι συμβαίνει. Εν τούτοις δεν παύει να υπάρχει μια πολύ συγκεκριμένη τακτική στην πολιτική. Δηλαδή εμείς εδώ έχουμε τέσσερις-πέντε οικογένειες οι οποίες μεταβιβάζουν το χάρισμα της εξουσίας είτε ο άλλος είναι ικανός είτε ανίκανος. Όπως γίνεται στις βασιλικές και στις μεγάλες αριστοκρατικές οικογένειες της δυτικοευρωπαϊκής κοινωνίας.

Ποια είναι η δική σου σχέση μ’ αυτές τις εξουσίες;

Εγώ από την εποχή της εφηβείας μου ήμουν ανέκαθεν στον αντίποδα της εξουσίας. Τώρα που έχω φτάσει πια και σε μια μέση ηλικία, μυαλό δεν έβαλα και συνεχίζω να είμαι εκεί με τις γνωστές ολέθριες συνέπειες. Με την εξουσία δεν τα πάω καλά. Με καμία μορφή εξουσίας. Με ενοχλεί ο τρόπος που ασκείται η εξουσία, με ενοχλεί η επιδίωξη της εξουσίας και κυρίως από άτομα που γνωρίζουν πολύ καλά την μηδαμινότητά τους και προσπαθούν μέσω της εξουσίας να αποκτήσουν μια δύναμη και μια κοινωνική υπόσταση. Μου δημιουργούν απέχθεια και θα είμαι διαρκώς στα πόδια τους να τους βάζω τρικλοποδιές μ’ όποιο τρόπο μπορώ.

Με ποιο τρόπο θα μπορούσε ένας ηθοποιός να βάλει τρικλοποδιά στην εξουσία;

Με το να δημιουργεί, την ώρα που παράγει το έργο του, μια τέτοια συλλογική συνείδηση στο κοινό που τον παρακολουθεί  ώστε να αγγίζει τα όρια της επικινδυνότητας. Άλλωστε όταν ήμουν ιδεαλίστρια, τότε δηλαδή που ψαχνόμουν για τις αιτίες που θέλω να κάνω θέατρο, θυμάμαι με είχαν ρωτήσει κάποιοι σημαντικοί άνθρωποι στη Γαλλία και τους είχα απαντήσει: Διότι θεωρώ ότι το θέατρο είναι ένας δρόμος για να δημιουργηθεί μια επαναστατική, κοινωνική συνείδηση. Τότε έλεγα λόγια, τώρα υπό μίαν  έννοια και εξ αιτίας της κρίσης, αυτό αποκτάει μία βάση. Την εποχή του καταναλωτισμού όλα αυτά ακούγονταν λίγο φαιδρά. Τώρα έχουν αποκτήσει μια άλλη υπόσταση.

Οπότε κατά την γνώμη σου αναζωπυρώνεται και το ενδιαφέρον για το πολιτικό θέατρο;

Στην Ελλάδα; Πολιτικό θέατρο στην Ελλάδα δεν είχαμε ποτέ γιατί ποτέ δεν είχαμε πολιτική συνείδηση, συλλογική κοινωνική συνείδηση και παιδεία ως κοινωνία. Και το θέατρο όσες φορές άγγιξε πολιτικές διαστάσεις, κατά την γνώμη μου υπήρξε καθαρά περιγραφικό ή σχολιαστικό όχι παρεμβατικό. Δεν θέλω να μιλήσω για τις εξαιρέσεις, μιλάω για την γενική αντίληψη που έχω εγώ για το Ελληνικό θέατρο, τουλάχιστον από τα μισά του προηγούμενου αιώνα που μπορώ να έχω μια εικόνα.  Γι’ αυτό και νομίζω ότι η κρίση που περνάμε μας έχει ξεβρακώσει ως καλλιτέχνες. Έχει εμφανίσει όλη μας την αδυναμία, την έλλειψη παιδείας και συνδετικής σκέψης… Ενώ θα έπρεπε να είναι μια περίοδος όπου όλες οι μορφές τέχνης να είναι παρεμβατικές, να είναι τολμηρές, επαναστατικές, να δημιουργούν αναταράξεις. Εδώ έχει παγιωθεί ένα τέλμα κι αυτό είναι το χειρότερο… Όλοι κοιτάμε πώς να περάσουμε την κρίση κουτσά-στραβά λες και θα ξαναγυρίσουμε ποτέ στις παλιές,  καλές μέρες…

Αυτό αποκλείεται πια, το ξέρουμε…

Όχι δεν το ξέρουμε, δεν νομίζω ότι το ξέρουμε… Όλοι νομίζουμε ότι είναι ένα κακό όνειρο και θα ξυπνήσουμε για να ξαναβρεθούμε στη δεκαετία του -90. Διότι ναι μεν στην αρχή θα το πάθεις ένα σοκ αλλά κάποτε πρέπει να ξυπνήσεις. Πόση αντίσταση έχει αναπτύξει μέσα του ο μέσος Έλληνας έτσι ώστε να κοιτάζει όλα αυτά γύρω του και να μην περνάνε μέσα του; Από την στιγμή που το κακό δεν έχει χτυπήσει την δική του την πόρτα, δεν τον αφορά.

Που στην πραγματικότητα την πόρτα του την έχει χτυπήσει, απλά δεν του έχει γκρεμίσει το σπίτι ακόμα…

Ακριβώς. Κι ότι γίνεται δίπλα, αργά ή γρήγορα θα έρθει και σε μένα. Γι’ αυτό σου λέω ότι είναι μια κοινωνία χωρίς συλλογική συμπεριφορά. Γι’ αυτό δεν είχαμε και ποτέ κράτος πρόνοιας.

Και παιδεία βέβαια.

Όλα τα παρελκόμενα…

Ας γυρίσουμε πάλι στο «Alarm».

Στο θέατρο «Άττις», το σπίτι του Θόδωρου Τερζόπουλου όπου έχω την μεγάλη χαρά να είμαι μαζί με την Σοφία Χιλλ, μια πραγματικά σπουδαία ηθοποιό κι ίσως την καλύτερη συμπαίκτριά μου από τότε που έχω βγει στο θέατρο.  Είναι πολύ σημαντικό, οι ηθοποιοί θα καταλάβουν τι εννοώ. Όταν έχεις την τύχη να έχεις έναν καλό συμπαίκτη αρχίζουν και γίνονται τα μικρά θαύματα και νομίζω πως κάτι τέτοιο έχει συμβεί και στο «Alarm». Και βέβαια ο τρίτος συμπαίκτης μας, ο δεύτερος άξονας στην παράσταση είναι ο Τάσος Δήμας. Και οι δύο τους έχουν στηρίξει το θέατρο Άττις χρόνια… Εγώ πέρασα από κει, πήγα για μία παράσταση κι αυτή η παράσταση έχει κρατήσει τρία χρόνια!

Πως βίωσες αυτήν την ιδιαίτερη παράσταση;

Πολύ καλά. Νομίζω ότι η συνεργασία με τον Τερζόπουλο ήταν από τις ευτυχέστερές μου παρά τα διάφορα που κυκλοφορούν στο χώρο για το πώς λειτουργούν ορισμένοι ιδιαίτεροι σκηνοθέτες. Ο Θόδωρος Τερζόπουλος είναι κατά την γνώμη μου ένας σκηνοθέτης-κατασκευαστής της θεατρικής πράξης. Δημιουργεί χώρο τέτοιο χώρο, κατασκευάζει συνθήκη θεατρική, σκηνογραφική όπου αν ο ηθοποιός μπορέσει να καταλάβει τι ακριβώς του προσφέρεται, μπορεί να λάμψει… Δημιουργείται αυτή η σχέση που έχει το χέρι με ένα γάντι. Απολύτως αλληλένδετα αλλά χωρίς ποτέ το κάθε στοιχείο να χάνει την προσωπικότητά του.

Η ιδιαίτερη μορφή του λόγου στην παράσταση;

Έχει να κάνει με την σύνθεση του λόγου. Η λεκτική σύνθεση δεν είμαι μόνο λέξεις, είναι και ήχοι και λαρυγγισμοί, μουσικότητα κυρίως της γλωσσικής έκφρασης. Με ότι αυτό συνεπάγεται. Όπως κι εκείνο το εξαιρετικό πράγμα που κάνει η Σοφία κάποια στιγμή που διαλύει τον λόγο σε ακατανόητους ήχους που παραπέμπουν σε διάφορες γλώσσες. Βεβαίως έχουμε Γαλλικά και Αγγλικά που είναι οι γλώσσες των δύο ευρωπαϊκών πολιτισμών…  Έχουμε και πάρα πολλούς ήχους αφού πρόκειται για μία ακραία σκηνική κατασκευή που σημαίνει ότι δεν μιλάμε όπως σ’ ένα σαλόνι. Είμαστε  ζωώδεις υπάρξεις όπως κι ο άνθρωπος είναι μια ζωώδης ύπαρξη, οπότε χρησιμοποιούμε ότι υλικό μπορεί να διαθέτει η φαντασία μας, η εμπειρία μας από τη ζωή… Ο Θεόδωρος μας δίνει την ρυθμολογία κι αν αυτό το καταλάβεις έχεις μεγάλη ελευθερία.

Οπότε σαν επιστέγασμα τι σου άφησε το  «Alarm» κι η συνεργασία με τον Θεόδωρο Τερζόπουλο;

Ήταν πολύ καλή η συνεργασία μας.  Ήταν κι αποτελεσματική. Δηλαδή το γεγονός ότι εγώ βρέθηκα μέσα στο «Άττις» και σε ένα πολύ συγκεκριμένο υποκριτικό σύστημα το οποίο προσάρμοσα ως ένα βαθμό σ’ αυτό το οποίο είμαι κι εγώ προσαρμόστηκα σ’ εκείνο, έτσι ώστε να μπορέσουμε να έχουμε ένα επιτυχημένο αποτέλεσμα, έχοντας ξεπεράσει πια τις διακόσιες-πενήντα παραστάσεις, είναι κάτι που δεν μπορείς να το θεωρήσεις ούτε εύκολο ούτε δεδομένο. Έχει την αξία του και γι’ αυτό το επισημαίνω. Κι ελπίζω και στο μέλλον να συνεργαστούμε ξανά και σε νέα πράγματα.

Για την ώρα το «Alarm»  πήρε ακόμα μία παράταση και θα συνεχίσει την επιτυχή πορεία του.

Ναι, βέβαια.

Εύχομαι να απολαύσετε αυτές τις τελευταίες παραστάσεις και υπενθυμίζω στους αναγνώστες μας ότι  θα συνεχιστούν μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου. Δείτε το και ξαναδείτε το όσο ακόμα προλαβαίνετε…