Δήμητρα Χατούπη: Μια αισθαντική Ιζαντόρα

Συναντηθήκαμε με την κυρία Χατούπη λίγο μετά την πρεμιέρα της Ιζαντόρα, έχοντας την αίσθηση πως η αόρατη παρουσία της αισθαντικής χορεύτριας με το ανατρεπτικό πνεύμα και την τραγική μοίρα, γεννούσε παράξενα ερωτήματα που ίσως και να μην μπορούσε το μυαλό να απαντήσει. Το ανεξήγητο, το κρυμμένο, το ανέκφραστο της τέχνης της, διείσδυσε στην κουβέντα κι άφησε ένα αδιόρατο χνάρι στις κουβέντες αλλά και στην έκφραση της ηθοποιού που επέλεξε να ενσαρκώσει το μύθο. Καθώς σουρούπωνε, οι σκιές αναδεύτηκαν και η πραγματικότητα αγκάλιασε το όνειρο. Η Ισιδώρα Ντάνκαν χόρεψε αόρατη, ξανά και ξανά...

Έχετε σπουδάσει χορό και συνηθίζετε να ερμηνεύετε και σωματικά, όπως συνέβη και σ’ αυτή την παράσταση. Πώς αποδώσατε σωματικά τον ρόλο;

Οι χορευτές έχουν έναν ειδικό τρόπο που χειρίζονται το σώμα τους, ένα ειδικό στήσιμο. Στο περπάτημα και την κίνηση της Ισιδώρας δεν έπρεπε να υπάρχει το στήσιμο του κλασσικού χορού, αφού η ίδια έσπασε τους κώδικές του. Ορισμένα στοιχεία τα πήρα από φωτογραφίες και προσπάθησα να αναπαράγω σωματικά αυτές τις στάσεις. Αν όμως η κίνηση αυτή δεν αφομοιωθεί, δεν λειτουργεί σωστά στη σκηνή. Εγώ αφομοίωσα τις κινήσεις αυτές σε μια δική μου προσωπική έκφραση, η οποία λειτούργησε θετικά απέναντι σ’ αυτό το στήσιμο της ίδιας της Ντάνκαν. Με όλους τους ρόλους λειτουργώ ψυχοσωματικά. Πάντα, αρχικά τους αναζητώ και τους βρίσκω μέσα από το σώμα μου. Η σωματική μου έκφραση λειτουργεί σε άμεση συνάρτηση με το συναίσθημα. Υπάρχει μια σχέση ανάμεσα στον τρόπο που σκεφτόμαστε και στον τρόπο που κινείται το σώμα μας. Επίσης υπάρχει και η άλλη τεχνική, όπου επιδιώκουμε να λειτουργήσει τελείως αντίθετα το σώμα από τον τρόπο σκέψης. Μια αντιστικτική μέθοδος που χρησιμοποιώ πολλές φορές και μου αρέσει πολύ. Είναι σημαντική όταν ο ηθοποιός πρέπει να ζωντανέψει έναν ήρωα ο οποίος θέλει να κρύψει πράγματα.

Ενσαρκώνοντας ένα μύθο πώς διαχειριστήκατε το μέγεθος και την εικόνα του, ώστε να λειτουργήσει πειστικά επί σκηνής;

Προσπάθησα να απομακρυνθώ από την αίσθηση του δέους που σου προξενεί ένα τέτοιο μέγεθος. Γιατί αν δεν παραμερίσεις το δέος, δεν μπορείς να προσεγγίσεις τις προσωπικές στιγμές της ηρωίδας. Για τον ηθοποιό υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να μείνει στο σύμβολο και να λειτουργήσει με γενικότητες. Αναζήτησα στοιχεία από την αυτοβιογραφία της Ντάνκαν για να μπορέσω να κτίσω την καθημερινότητά της, να συλλάβω και να αποδώσω την απλότητα της ιδιωτικής της ζωής, να ζωντανέψω την ατμόσφαιρα των προσωπικών στιγμών της.

Αλλά για να επανέλθουμε, πιστεύω γενικότερα πως είναι λάθος να λειτουργούμε με σύμβολα και γενικότητες στο θέατρο. Μας απομακρύνει από τα πιο σύνθετα στοιχεία, τα πιο απλά εν τέλει, τα πιο σημαντικά.

Η ηρωίδα θέτει στο έργο, ζήτημα για τον τρόπο με τον οποίο οι μαθητές αφομοιώνουν τη διδασκαλία των σπουδαίων δασκάλων τους. Εσείς με την ιδιότητα του ηθοποιού αλλά και του εκπαιδευτικού πώς αντιλαμβάνεστε αυτή την κρίσιμη λειτουργία;

Πιστεύω ότι στην τέχνη, η μέθοδος που δημιουργείται σε σχέση με το αντικείμενο είναι απόρροια μιας συγκεκριμένης εποχής. Η Ντάνκαν είναι δημιούργημα μιας εποχής, της δικής της. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει σε καμία άλλη. Αυτό σημαίνει ότι θα ήταν λάθος να μην αλλάξουν κάποιοι τρόποι όταν αλλάζουν οι εποχές. Θα ήταν αποστεωμένο, άχρηστο. Πώς εξελίσσεται όμως μια φόρμα καλλιτεχνική, όταν υπάρχει έλλειψη κατανόησης της ουσίας της μεθόδου της σχολής ή εμπορευματοποίηση της διαδικασίας εξέλιξης; Τότε δημιουργείται το πρόβλημα. Τότε οι αλλαγές δεν είναι επί της ουσίας, υπονομεύουν την τέχνη, δεν την εξελίσσουν.

Αλλιώς είμαι υπέρ του να το πάμε παρακάτω, να επιχειρήσουμε την αλλαγή. Όπως κι εγώ πήγα την Ντάνκαν λίγο παρακάτω.

Το χιούμορ πώς επιδρά όταν εμβολίζει την τραγωδία;

Το χιούμορ ενισχύει το τραγικό στοιχείο και το αντίστροφο, το τραγικό ενισχύει το χιούμορ. Όλα ενισχύονται από τα αντίθετά τους. Αλλιώς η παράσταση θα γίνει διδακτική. Ο σκηνοθέτης μάλιστα σ’ αυτή την παράσταση είχε το θάρρος να το φτάσει παραπέρα δημιουργώντας ακόμα και στοιχεία φάρσας. Ο θεατής δεν το καταλαβαίνει τη στιγμή που παρακολουθεί την δράση, αλλά αργότερα το αντιλαμβάνεται.

Η Ντάνκαν εμφανίζεται στο έργο διαισθητική και έντονα συναισθηματική. Ποια είναι η ψυχική σας συγγένεια με την ηρωίδα που υποδύεστε;

Υπάρχει ένα κομμάτι του εαυτού μας, που συγγενεύει με ένα κομμάτι του χαρακτήρα του ήρωα ή της ηρωίδας που υποδυόμαστε. Όχι πάντα φανερό, ένα κομμάτι που κι εμείς οι ίδιοι, πολλές φορές δεν το διακρίνουμε...Το κρυμμένο άλλωστε είναι και το πιο σημαντικό. Αυτό το κομμάτι αποτελεί το στοιχείο της συγγένειάς μας με το ρόλο.

Όταν η τέχνη συναντάει τη ζωή, πώς διαχειρίζεστε το εκρηκτικό μίγμα;

Το αντιμετωπίζω πια σαν κάτι φυσιολογικό που υπάρχει και δεν γίνεται αλλιώς.Είναι μία μίξη γιατί ας μην ξεχνάμε πως η σκηνή και η ζωή γίνονται ένα κάποτε. Υπάρχει τρομερή αλήθεια στη σκηνή.

Η αντίθεση ανάμεσα στο λόγο και την ουσία πώς αποδίδεται ερμηνευτικά;

Είναι σημαντικό να υπάρχει αυτή η αντίθεση. Αποτελεί την ουσία του ψυχολογικού δυτικού θεάτρου. Άλλα λέμε, άλλα εννοούμε, άλλα ψάχνουμε. Το καλό θέατρο δεν ακολουθεί με συνέπεια το νόημα των λόγων αλλά ερμηνεύεται με έναν άλλο τρόπο, υπαινικτικό, που έχει πολύ ενδιαφέρον για τον ηθοποιό.

Πώς ανταποκρίνεται η δική σας Ντάνκαν στο οικείο περιβάλλον της, στην ερωτική της παράκρουση, στην απώλεια, στο πάθος, στην επανάσταση, στη μαγεία της τέχνης;

Έχω την δική μου εικόνα για το πώς θα έπρεπε να υπάρχει η Ντάνκαν στη σκηνή... Προσπάθησα να λειτουργούν οι τρομακτικές μεταπτώσεις κι οι αλλαγές της σε μία διάρκεια, το πάθος της να εκφράζεται σε κάθε αντίδρασή της, σε κάθε δράση της. Κι έτσι η ηρωίδα κινείται διαρκώς στα όρια. Αλλά η διαδικασία αυτή λειτουργεί διαισθητικά. Δεν εγκεφαλοποιείται. Εξελίσσεται ανάλογα με τις καταστάσεις και τα θέλω της ανά πάσα στιγμή. Αυτό υπήρξε πολύ γοητευτικό για μένα...