Ένκε Φεζολάρι

Σκηνοθετεί την “Πόλη” της Λούλας Αναγνωστάκη και μιλάει στο “Επί σκηνής” για την παράσταση του και για τις πόλεις που και σήμερα, φλέγονται.

Η επιλογή του έργου αλλά και της συγγραφέως, έργο της οποίας έχεις ξανασκηνοθετήσει, έγινε με ποια κριτήρια;

Η Λούλα Αναγνωστάκη είναι μια αγαπημένη και ιδιαίτερη περίπτωση , μιας και ήταν η συγγραφέας και στην πρώτη μου σκηνοθεσία με το έργο της “Παρέλαση”. Το συγκεκριμένο έργο είναι σαν να μας βρήκε εκείνο. Με την Βάνα Πεφάνη θέλαμε να μιλήσουμε για όλα αυτά που συμβαίνουν, για τον εγκλεισμό που ζήσαμε, για το Τραύμα που φέρουμε όλοι μας σε καιρούς σκοτεινούς σαν αυτούς που διανύουμε τώρα, οπότε το έργο ήρθε και καρφώθηκε κατευθείαν στην καρδιά μας σαν σφαίρα. Μας συνάντησε…

Η Πόλη της Αναγνωστάκη είναι μια δυστοπία, ένα πεδίο νοσηρών, βίαιων αντιπαραθέσεων, περιγράφει έναν κόσμο που παρακμάζει αναπόδραστα. Ποιες είναι οι αναλογίες με τον κόσμο μας σήμερα στην Ελλάδα αλλά και παγκόσμια.

Νομίζω ότι τα τελευταία χρόνια η ενασχόληση με έργα που μιλούν για τον σύγχρονο κόσμο και για τα θέματα που μας απασχολούν, είναι μια επιτακτική ανάγκη. Η θεματολογία και οι προβληματισμοί που εμπεριέχονται στο έργο όχι μόνο το καθιστούν επίκαιρο αλλά και κλασσικό. Τα μεγάλα έργα μιλούν για μεγάλα ζητήματα και θέτουν ερωτήματα. Δεν επιχειρούν μόνο να διεγείρουν την φαντασία του θεατή αλλά προβληματίζουν και κυρίως καταφέρνουν να μετατοπίσουν το “Είναι”. Η Πόλη που ανήκει στην εμβληματική “Τριλογία της Πόλης” είναι μια δραματουργία που συνθλίβει όχι μόνο τον θεατή αλλά και τους ήρωες της.

Το -65 που η Λούλα γράφει την τριλογία, βιώναμε ένα ταραχώδες πολιτικό σκηνικό. Και τότε όπως και τώρα βρισκόμασταν σε πολιτική και κοινωνική κρίση. Τότε οδηγήθηκε η Ελλάδα στην δικτατορία. Ο λόγος της Αναγνωστάκη αποτυπώνει την κοινωνικοπολιτική ρευστότητα σε αντιστοιχία με τις ανάλογες συνθήκες του “τώρα”. Ας μην ξεχνάμε το τραύμα του Εμφυλίου, την Αντιπαροχή, το αστικό τοπίο που καθόρισε την ψυχοσύνθεση όσων υπέστησαν εσωτερική μετανάστευση επιχειρώντας να βελτιώσουν τους όρους διαβίωσης τους και χάσανε τις ρίζες τους, τις αλλαγές στην καθημερινότητα των Ελλήνων, που υποβίβασαν εν τέλει την ποιότητα της ζωής τους. Έτσι και εμείς τα τελευταία δέκα χρόνια έχουμε υποστεί όχι μόνο στερήσεις, μνημόνια, διχασμούς αλλά και μια Πανδημία και τώρα έναν Πόλεμο δίπλα μας. Ζούμε σε ένα νοσηρό κόσμο δυστυχώς....Η ανθρωπότητα αιμορραγεί και μεις έχουμε καταλήξει να τρώμε τις σάρκες μας.

Ο “Πόλεμος” που γεννάει τέρατα αλλά και θαύματα, πως ορίζεται στην “Πόλη”;

Οι ήρωες ξερνούν το υπαρξιακό τους κενό, φέρουν το “Τραύμα”, δεν ακούν ή όταν ακούν ο ένας τον άλλον είναι σαν να εναποθέτουν το “είναι” τους στον “άλλο” σαν να επιζητούν την λύτρωση από μια επαφή που δεν ορίζουν. Δρουν αποκομμένοι εξ αιτίας της έλλειψης αγάπης και κατανόησης, ψάχνουν την χαμένη τους ταυτότητα μέσα τους και έξω, δεν αφομοιώνονται στο τέλος και για αυτό εγκαταλείπουν την “Πόλη”. Πρόκειται κυρίως για την εγκατάλειψη του ίδιου του εαυτού τους, της μνήμης και των προσδοκιών τους. Οι “Πόλεις” έχουν φθαρεί, έχουν παρακμάσει, υπόσχονται ψεύτικες ευτυχίες αλλά φέρουν μόνο δυστυχία. Φόβος, μοναξιά, απομόνωση, βία και κάτουρο, είναι όσα έχουν να προσφέρουν οι “Πόλεις” στις αδειανές μας ζωές.

Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στο έγκλειστο ζευγάρι και στον έξωθεν εισβολέα-επισκέπτη;

Ο φωτογράφος είναι ένας απελπισμένος άνθρωπος που φωτογράφιζε ψεύτικες πόζες ευτυχίας και τώρα φωτογραφίζει ανθρώπους σε πόζες πεθαμένων. Καλλιεργεί τριαντάφυλλα και ζει με τις αδερφές του. Είναι ένα δυστυχισμένο πλάσμα που χάνει τα πάντα… Μπαίνει στο σπίτι της Ελισάβετ και του Κίμωνα όπου θα επιχειρήσει να βρει μια σωτήρια λέμβο αλλά δυστυχώς τα αποτελέσματα θα είναι τραγικά για κείνον.

Πως κινείται το θέατρο στη χώρα μας μετά από τις επιπτώσεις της πανδημίας, σε καιρούς ιδιαίτερα σκοτεινούς και ταραγμένους;

Όλα άλλαξαν και τίποτα δεν άλλαξε. Το πολιτικό σκηνικό και οι κοινωνικές συνθήκες αντικατροπτίζονται και στην Τέχνη. Από την μία έχουμε μια αναχρονιστική τάση και μια επαναστατική επαναδιαπραγμάτευση, από την άλλη ζούμε σε μια συστημική χώρα που το νέο και το τολμηρό, το ελεύθερο πνεύμα καταπατείται. Τα μεγάλα ιδρύματα αποφασίζουν ποιοι και υπό ποιες συνθήκες θα εκφραστούν, το ελεύθερο θέατρο περνά κρίση, το εμπορικό βαδίζει σε παλιές συνταγές, όλα ακολουθούν συγκεκριμένους κώδικες, κάτι σαν μόδα, σαν να αγοράζουν όλοι από το ίδιο μαγαζί. Το θέατρο στη χώρα μας είναι ένα λόμπι παράξενο κλειστό, γίνεται συνέχεια μια ανακύκλωση προσώπων σε κρίσιμες θέσεις. Αν δεν ανήκεις στην κάστα των Αρίστων καταλήγεις στον Καιάδα.

Τι θα ήθελες να μεταφέρεις στο κοινό μ’ αυτή την παράσταση;

Θα ήθελα να μεταφέρω την αλήθεια των ηρώων μέσα από τις ερμηνευτικές προσεγγίσεις, τις σκηνικές θερμοκρασίες, τις ατμόσφαιρες που ορίζουν τον τραυματισμένο κόσμο τους, την τρέλα, την αποξένωση και το τσακισμένο ραγισμένο σύμπαν που φέρουν, στην ζοφερή δραματουργία της Λούλας Αναγνωστάκη, αυτό το σπαρακτικό Υπαρξιακό Τραύμα!

Απομόνωση, ενοχή, ήττα: Πως ανιχνεύονται στο έργο σε αντιπαράθεση με το σήμερα, μέσα από την εμπειρία της πανδημίας, της κρίσης, του πολέμου.

Η πόλη φλέγεται στο τέλος του έργου, και αυτό είναι που κάνει την δραματουργία ακόμα πιο σπουδαία, της δίνει διαστάσεις τραγικές. Οι ήρωες αναζητούν αέναα πόλεις κι αυτή είναι η καταδίκη τους, να βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε ένα διαρκές ταξίδι, να ψάχνουν διαρκώς καταφύγιο ενώ τους απειλεί ένα δυστοπικό μέλλον. Οι στάχτες που απομένουν όταν οι πόλεις φλέγονται, σκεπάζουν τις μνήμες κι οι ήρωες προσπαθούν να ζήσουν με το “Τραύμα” τους χωρίς να τους συντρίψει η απελπισία.

Σάμπως και εμείς στα σκοτάδια δεν προχωράμε;

Κουβαλάμε το Τραύμα και πορευόμαστε σε μια κοιλάδα δακρύων…

Μίλησε μου για τους ηθοποιούς σου και την συνεργασία σας.

Ήταν ένα απίστευτο, συναρπαστικό ταξίδι. Είμαι ευγνώμων για την πίστη τους και την εμπιστοσύνη τους. Πρόκειται για ταλαντούχα πλάσματα και φυσικά πειθαρχημένα και εργασιομανή. Τους ευχαριστώ!

Θα μπορούσε η τέχνη να αντικαταστήσει τον ζόφο με την ελπίδα, δίνοντας μια διέξοδο διαφυγής από την φρίκη, στην ανθρωπότητα;

Η τέχνη επουλώνει τις πληγές, είναι θεραπευτική. Στην αρχαιότητα τα θέατρα είχαν δίπλα τους και το ιερό του Ασκληπιού, δεν είναι μαγικό; Η μαγεία που προσφέρει η τέχνη, η ουσιαστική σχέση με τα μεγάλα έργα, αν αφεθείς να επιστρέψεις στην αθωότητα του παιδιού που βλέπει πρώτη φορά ένα κουκλοθέατρο, η φαντασία, τα αισθήματα που γεννά η θέαση και η επαφή, ίσως να μπορούν να θεραπεύσουν τις μοναχικές μας καρδιές και τις ραγισμένες μας αγκαλιές…