Μάνος Βαβαδάκης

«Όλοι μιλάμε για τον Έρωτα, αναλύουμε, υμνούμε, αλλά στην απώλεια του ερωτικού αντικειμένου δεν αναφέρεται κανένας. Πόσοι φίλοι μας χωρίζουν ή εμείς οι ίδιοι κι αυτή την ευάλωτη πλευρά του εαυτού μας δεν την δείχνουμε σε κανέναν;»

Μεγάλωσε στο Ηράκλειο Κρήτης και ζει μόνιμα στην Αθήνα, «αιχμάλωτος» της τέχνης του θεάτρου. Αριστούχος της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου, σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, απ’ όπου έλαβε και Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Ιστορία. Ως ηθοποιός έχει συνεργαστεί με τους Ακύλλα Καραζήση (H.V. Kleist, Πενθεσίλεια και Ο Σεισμός στη Χιλή στοBios), Χρήστο Θεοδωρίδη (W. Shakespeare, Άμλετ στο Πορεία) και Δανάη Θεοδωρίδη (A small step for a man, BUDA, Βέλγιο). Ως βοηθός σκηνοθέτη με τον Γιάννη Μόσχο (Th. Wilder, Με τα δόντια στο Υπόγειο Θεάτρου Τέχνης) και τον Πάρι Μέξη (Ο γλάρος Ιωνάθαν, Στέγη). Από το 2013 είναι σκηνοθέτης της θεατρικής ομάδας της Ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Για τις επόμενες μέρες θα βρίσκεται υπό την επήρεια των νεαρών μαγισσών του Σάλεμ με επικεφαλής την Abigail Williams, που θα γίνουν η αιτία να αφανιστούν είκοσι-επτά άνθρωποι και θα αναστατώσουν όλη την πολιτεία εξ αιτίας μιας ερωτικής εγκατάλειψης που δεν έγινε αποδεκτή. Το έργο «Σάλεμ» βασισμένο στο θεατρικό έργο «Crucible» του Arthur Miller και στα έγγραφα από τις μαρτυρίες των αληθινών πρωταγωνιστών της δίκης των μαγισσών του Σάλεμ, κάνει έναρξη την Πέμπτη στις 11Φεβρουαρίου στο Θησείο. Οι ηρωίδες που εκδικούνται με αυτόν τον καταλυτικό και πρωτότυπο τρόπο για έναν ανεκπλήρωτο έρωτα, μεταφέρονται από το ομιχλώδες 1692 στο εξ ίσου μυθικό κι εξ ίσου σκοταδιστικό για την Αμερική, 1950.

Μίλησέ μου για την δραματουργία. Από πού ξεκινάει και με ποιο τρόπο θα φτάσει στη σκηνή;

Τα κορίτσια του Σάλεμ, το 1692, συσπειρώνονται γύρω από την Abigail Williams, που θέλει να εκδικηθεί για τον ανεκπλήρωτο έρωτα της. Εμπλέκονται με την μαγεία και προκειμένου να σωθούν αρχίζουν να κατηγορούν τους πάντες για υπηρέτες του Διαβόλου. Εμφανίζουν δε διάφορα συμπτώματα, όπως π.χ. σπασμούς, και τα γεγονότα παίρνουν διαστάσεις. Ο κυβερνήτης στέλνει δικαστές για να διαλευκάνουν την υπόθεση και τελικά είκοσι-επτά άνθρωποι πεθαίνουν για έναν έρωτα. Αναζητώντας πληροφορίες για τα πρόσωπα γύρω από τα γεγονότα, ανακαλύψαμε ψηφιοποιημένα τα αρχεία από τις Δίκες των Μαγισσών του 1692 και διαβάζοντας τα ήρθε η ιδέα για την παράσταση. Η δραματουργία στηρίχτηκε εξ ολοκλήρου σε αυτό το υλικό, τις ανακρίσεις, τις καταθέσεις και την αλληλογραφία γύρω από τα δίκη. Επιλέχθηκε όμως η Αμερική του ’50, για να αποφευχθεί μια φολκόρ αποτύπωση και γιατί είναι μια εποχή αντίστοιχου κοινωνικού σκοταδισμού στην Αμερική. Πριν τη σεξουαλική απελευθέρωση, οι αγκυλώσεις γύρω από τα φύλα και την αφύπνιση της σεξουαλικότητας τους, παρήγαγε κοινές νόρμες. Φτιάχτηκε μια ιστορία γύρω από τις σχέσεις των κοριτσιών, βασισμένη κι αυτή στις πραγματικές πληροφορίες, και δημιουργήθηκε ένα πλαίσιο που θα προήγαγε περισσότερο την αιτία, τον ανεκπλήρωτο έρωτα, και τις εξουσιαστικές σχέσεις στην εφηβεία, παρά τον πολιτικό χαρακτήρα των γεγονότων, που έχει ήδη αξιοποιηθεί από τον Arthur Miller στο έργο του «Η Δοκιμασία».

Ποιες είναι οι γέφυρες ανάμεσα στην εποχή μας, την εποχή του -50 και το 1692 στη Μασαχουσέτη. Με ποιο τρόπο τότε και τώρα η γυναίκα έρχεται αντιμέτωπη με την εξουσία εξ αιτίας του φύλου της και της ιδιαίτερης, αντισυμβατικής συμπεριφοράς της;

Όσο κι αν φαίνεται περίεργο, και δεν είμαι καθόλου μηδενιστής, δεν έχουν αλλάξει και πολλά όσον αφορά στην κοινωνική συμπεριφορά και στην διαχείριση της σεξουαλικότητας από το 1692 μέχρι σήμερα. Αν και έχουν κατακτηθεί δικαιώματα, και ισότητα και οι δυτικές τουλάχιστον κοινωνίες είναι πιο ανεκτικές, βαθιά μέσα μας φωλιάζει μία ηθική άκρως συντηρητική, που την κρατάμε εν υπνώσει μέχρι να παρασυρθούμε συνήθως από τον φόβο για το «μη οικείο». Ειδικά οι γυναίκες έρχονται καθημερινά αντιμέτωπες με taboo της θηλυκότητας τους, γύρω από την περίοδο, τον αυνανισμό, τον οργασμό κ.α.

Οι κώδικες της αρμονίας στη μουσική μπορούν να έχουν αντίστοιχο στην σύνθεση και οργάνωση του σκηνικού υλικού μιας παράστασης; Οι μετατροπίες, τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα, η πολυφωνία, η φυγή, η αντίστιξη;

Αντιλαμβάνομαι την θεατρική τέχνη ως μουσική σύνθεση έτσι κι αλλιώς. Σε μια παράσταση προσπαθώ πάντα να αφουγκραστώ τη μελωδία, που δημιουργείται με την εκφορά του λόγου, τη χρήση του ρυθμού, τις παύσεις κ.α. Γίνεται έτσι πιο εύκολη η επικοινωνία με το υλικό ενός έργου τέχνης, η εναρμόνιση με τον ρυθμό του κόσμου που ζούμε.

Τι σε ώθησε να ασχοληθείς με αυτό το θέμα και με ποιο τρόπο το διαχειρίζεσαι;

Με τον έρωτα; Μα ήμουν, είμαι και θα συνεχίζω να ερωτεύομαι στη ζωή μου μέχρι τέλους. Και πάλι δεν θα έχω απαντήσεις για αυτό το συναίσθημα, για αυτή την κατάσταση. Ξέρω πια τις κακοτοπιές, αλλά ποτέ δεν κατάφερα να τις αποφύγω. Η επιλογή της ιστορίας της Abigail Williams και της ακραίας της συμπεριφοράς από έναν απαγορευμένο έρωτα έγινε για αυτόν ακριβώς το σκοπό. Έχοντας φτάσει και ‘γω σε ακρότητες, θέλησα να δουλέψω ένα θέμα taboo ακόμα και στις μέρες μας. Όλοι μιλάμε για τον Έρωτα, αναλύουμε, υμνούμε, αλλά στην απώλεια του ερωτικού αντικειμένου δεν αναφέρεται κανένας. Πόσοι φίλοι μας χωρίζουν ή εμείς οι ίδιοι κι αυτή την ευάλωτη πλευρά του εαυτού μας δεν την δείχνουμε σε κανέναν;

Πως συνεργάστηκες με τις ηθοποιούς σου;

Ο σκηνοθέτης είναι ο μαέστρος και οι ηθοποιοί του τα μέλη της ορχήστρας. Ο μεν διευθύνει και κάνει επιλογές γύρω από την εκτέλεση του έργου, οι δε πρέπει να παίξουν όσο καλύτερα μπορούν. Καλλιτέχνες με διακριτούς ρόλους. Η σχέση ηθοποιών – σκηνοθέτη είναι πάντα μια δύσκολη σχέση. Πρέπει το όραμα του να γίνει κοινός τόπος αναφοράς και έπειτα να βρεθεί ένας κοινός κώδικας που θα δημιουργήσει την παράσταση. Με τα κορίτσια γνωριζόμασταν ήδη, οπότε πολλά βήματα είχαν ήδη κατακτηθεί. Δεν πιστεύω έτσι κι αλλιώς στις ακροάσεις, εκτός αν ψάχνεις κάτι πολύ συγκεκριμένο. Μόνο η προσωπική επαφή μπορεί να σε βοηθήσει να γνωρίσεις τον ηθοποιό σου και το υλικό του.

Ποιο ιδιαίτερο ρόλο παίζει η σκηνογραφία στη συγκεκριμένη παράσταση;

Η Γιωργίνα Γερμανού, που υπογράφει τη σκηνογραφία, πολύτιμη φίλη και συνεργάτης μου τρία χρόνια τώρα, κατάφερε να δημιουργήσει το σωστό πλαίσιο για να στεγαστεί η παράσταση μας. Οι σκηνογραφικές λύσεις για την διαχείριση ενός τόσο δύσκολου υλικού, όπως είναι τα επίσημα έγγραφα μια δίκης, βοηθούν στην κατανόηση γύρω από τα πραγματικά γεγονότα και στο να επικοινωνηθεί καλύτερα η πάντα δύσκαμπτη ιδέα του σκηνοθέτη.

Πως μια πράξη περνάει από το προσωπικό στο κοινωνικό και τι επιπτώσεις μπορεί να έχει;

Στο Σάλεμ του 1692 η Abigail Williams απογοητευμένη από τον ανεκπλήρωτο έρωτά της παρασύρει ένα ολόκληρο χωριό στον παραλογισμό και αθώοι άνθρωποι πεθαίνουν για ένα καπρίτσιο, που πλέον δεν μπορεί να ελεγχθεί από τους αίτιους.

Κι αυτή η παράσταση όμως, ξεκίνησε από μια προσωπική ανάγκη και έφτασε στην κοινωνία μέσω της τέχνης. Τώρα γιατί οι καλλιτέχνες αναζητούν να μοιραστούν τις προσωπικές τους νευρώσεις, είναι μια άλλη συζήτηση.

Πως συνδέεται η μαγεία με τον έρωτα;

Η μαγεία υπήρξε κυρίως γυναικεία πρακτική, με σκοπό την εξουσία. Σε έναν εκλογικευμένο αντρικό κόσμο, οι γυναίκες βρήκαν τον τρόπο να τρομοκρατούν τους άνδρες, φορείς της εξουσίας, με το υπερφυσικό. Φυσικό ήταν ο έρωτας να περάσει στην ατζέντα. Όλοι επιδιώκουν την αμοιβαία αγάπη με το ερωτικό απωθημένο τους και όταν η λογική δεν δίνει τις απαντήσεις, οδηγός μας γίνεται η απελπισία.

Τι περιμένεις από αυτή την παράσταση;

Η παράσταση ήταν μια αφορμή να φέρουμε στην επιφάνεια το κρυφό της προσωπικής μας απώλειας και να εξαγνιστούμε μέσα στο πένθος μας. Να ξορκίσουμε την ερωτική απογοήτευση και να συλλογιστούμε πάνω σε αυτό. Μακάρι να φεύγουν οι θεατές μας γεμάτοι όρεξη για να ξαναφάνε τα μούτρα τους.

Τι ελπίζεις και τι φοβάσαι για το θέατρο στις μέρες μας, στη χώρα μας;

Ελπίζω οι ηθοποιοί, οι καλλιτέχνες του θεάτρου, να οργανωθούμε και να επιχειρήσουμε μια αναδιοργάνωση των συνθηκών εργασίας μας, ώστε να μπορούμε να βιοποριζόμαστε από την τέχνη μας. Και δεν εννοώ με απαρχαιωμένες μεθόδους και ελληνικό συνδικαλισμό.

Φοβάμαι ότι δεν θα το καταφέρουμε ποτέ.