Αλεξάνδρα Ντεληθέου

Ο καλλιτέχνης πρέπει να αγωνιά για όλα. Να έχει περιέργεια και να μην επαναπαύεται ποτέ.

Αποφοίτησε από τη Δραματική Σχολή του Γιώργου Θεοδοσιάδη και ήδη από τα πρώτα της επαγγελματικά  βήματα στο Θέατρο συμμετείχε σε παραστάσεις που δόθηκαν στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών–Επιδαύρου (Φωνές Γυναικών, Πλούτος, Τρωάδες σε σκηνοθεσία Α. Αντύπα) ή σε σκηνικές συνθέσεις βασισμένες σε υλικό αντλημένο από το χώρο του αρχαίου δράματος (Πενθέας Πάσχων σε σκηνοθεσία Α. Κράλλη).  Ταυτόχρονα οι σπουδές κλασικού μπαλέτου που έχει στο ενεργητικό της την έκαναν να δοκιμάσει ως χορεύτρια και να πειραματιστεί με ομάδες χορού σε έργα βασισμένα στην αρχαία τραγωδία (Ανδρομάχη, Βάκχες) ή σε έργα με πιο σύγχρονη προβληματική (Μετανάστες, Way out). Στη συνέχεια συνεργάστηκε με το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Αγρινίου στον Μικρό Πρίγκιπα και με την Κάρμεν Ρουγγέρη στην παιδική σκηνή του Εθνικού Θεάτρου (Ο Τσάρος με τη μακριά γενειάδα). Κομβικό σημείο στην εξέλιξη της πορείας στάθηκε η παρακολούθηση του Εργαστηρίου υποκριτικής και σκηνοθεσίας με τον Στάθη Λιβαθινό. Έκτοτε έχει συνεργαστεί με το Εθνικό Θέατρο (Η τρελή του Σαγιώ,Dogville), με το Θέατρο Πορεία (Παντρολογήματα), με το Θέατρο Αμόρε (Πόλη σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης), με το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Αγρινίου (Γιαπωνέζικοι Κήποι) και με το Θέατρο του Νέου Κόσμου (Το Κόκ(κ)αλο που τραγουδούσε). Τα τελευταία χρόνια στη προσπάθειά της να εξελίξει ακόμη περισσότερο την υποκριτική της τέχνης έχει παρακολουθήσει τα σεμινάρια του Μιχαήλ Μαρμαρινού πάνω στην Βιοενέργεια και τα σεμινάρια σωματικού θεάτρου του Κώστα Φιλίππογλου, ενώ από τις τελευταίες παραστάσεις που φυλάει καλά στις αποσκευές της είναι η παράσταση travelers live στο beton 7.

Φέτος θα έχουμε την  ευκαιρία να την δούμε σε δύο παραστάσεις στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, στους Δανειστές του Στρίντμπεργκ και στο Εσωτερικό του Μαίτερλινκ, σε έργα γραμμένα τον 19^ου αι., με τα οποία όμως οι σκηνοθέτες τους θα επιδιώξουν να «κομίσουν» κάτι νέο στο κοινό, ενώ ταυτόχρονα κάνει  εξαντλητικές πρόβες για την παιδική παράσταση ο Χρυσοπράσινος Αετός που θέλει να παρουσιάσει σε σχολεία της Αττικής.

Συναντήσαμε την Αλεξάνδρα Ντεληθέου πριν την πρόβα της για τους Δανειστές και μας μίλησε «περί Θεάτρου και άλλων δαιμονίων».

Πριν από δέκα χρόνια συνεργαστήκατε με τον Στάθη Λιβαθινό στα Παντρολογήματα του Γκόγκολ. Δε φοβηθήκατε  τη συνεργασία με κάποιον που έφερε τον τίτλο - τότε - του διευθυντή της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου και οι σκηνοθεσίες του μπορεί να βραβεύονταν, να είχαν «εμπορική» απήχηση, αλλά το κοινό δεν τις καταλάβαινε απαραιτήτως;

Τον Στάθη Λιβαθινό τον πρωτοσυνάντησα στο «Από Μηχανής Θέατρο», όταν εγώ έπαιζα στην παράσταση του «Θεάτρου της Σιωπής» Πενθέας Πάσχων βασισμένη στο μύθο των Βακχών σε σκηνοθεσία Ασπασίας Κράλλη. Εκείνος σκηνοθετούσε στον ίδιο χώρο το Κτήνος στο Φεγγάρι του Ρίτσαρντ Καλινόσκι. Παρακολουθούσα από κοντά τον τρόπο δουλειάς του και με ενδιέφερε πολύ. Η θητεία μου στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου είχε προηγηθεί της παράστασης Παντρολογήματα στο θέατρο «Πορεία». Γνώριζα καλά τον «κώδικα» και ήμουν πεπεισμένη ότι θα υπήρχε συνεννόηση. Αλλά και το κοινό το αντιλαμβανόταν αυτό και το εισπράτταμε σε κάθε παράσταση. Η συνεργασία μου μαζί του κάθε άλλο παρά φόβο μου προκάλεσε.

Ποια ήταν η εμπειρία σας από την θεατρική μεταφορά του Dogville στο Εθνικό Θέατρο; Η σκιά της σκηνοθεσίας του Τρίερ από την ταινία επέτρεψε τελικά τον Καλογρίδη να δημιουργήσει κάτι νέο, ή η επιτυχία της συγκεκριμένης παράστασης οφειλόταν στην επιτυχία της κινηματογραφικής εκδοχής της;

Όταν έμαθα ότι πρόκειται ν’ ανέβει στο Εθνικό Θέατρο το Dogville του Τρίερ, επεδίωξα αμέσως να παραβρεθώ στην ακρόαση. Πρόκειται για μια μεγάλη ταινία, από έναν σπουδαίο σκηνοθέτη της εποχής μας. Ο Αντώνης Καλογρίδης ενδιαφέρθηκε πολύ για το έργο, του οποίου η φύση είναι αμιγώς θεατρική. Ο ίδιος ο Τρίερ έχει πει: «Άκουγα την “Τζένη των Πειρατών”», το τραγούδι των Μπέρτολντ Μπρεχτ και Κουρτ Βάιλ από την Όπερα της Πεντάρας. Η “Τζένη των Πειρατών” έχει να κάνει με την εκδίκηση και μια απομονωμένη πόλη. Κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα. Ο Καλογρίδης είχε στη διάθεσή του μια εξαιρετική θεατρική προσαρμογή του σεναρίου, δια χειρός Κριστιάν Λολίκ, και την επίβλεψη και το ενδιαφέρον του ίδιου του Τρίερ, μια και ήταν η πρώτη φορά που το έργο παρουσιαζόταν σε θεατρική μορφή, παγκοσμίως. Το θεατρικό κάστινγκ ήταν επιτυχημένο, και το ίδιο ισχύει για τη μουσική και τη μετάφραση. Η μεγάλη, όμως, επιτυχία του Αντώνη, σε συνδυασμό με όλα τα προηγούμενα, ήταν η σύλληψη του ευφάνταστου σκηνικού, που υλοποίησε μαζί με τον Πάρη Μέξη. Τρεις ομόκεντροι κύκλοι ταξίδευαν τους θεατές, τα σκηνικά αντικείμενα και τους ηθοποιούς της παράστασης στη μικρή πόλη Dogville. Με αυτό τον τρόπο, πέτυχε κάτι πολύ δύσκολο: μια κινηματογραφική ματιά για το θεατή, την αίσθηση του «travelling».

Φέτος θα παίξετε στους Δανειστές του Στρίντμπεργκ και στο Εσωτερικό του Μαίτερλινκ δια χειρός Θέμελη Γλυνάτση και Σοφίας Μαραθάκη αντίστοιχα. Επιλέγετε και πάλι συνεργασίες με νέους καλλιτέχνες που έχουν χαιρετιστεί από κοινό και κριτική ως πρωτοποριακοί, έχοντας απορρίψει - υποθέτω -  κάποιες πιο συμβατικές επιλογές. Γιατί;

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ολοκλήρωση από το μοίρασμα κοινής καλλιτεχνικής συγκίνησης. Κάποια στιγμή, μοιραία, αποζητάμε εκείνους με τους οποίους μπορούμε να επικοινωνήσουμε ουσιαστικά. Τη Σοφία Μαραθάκη τη γνωρίζω από τα χρόνια της σχολής. Έχουμε περάσει θεατρικές περιόδους μαζί, χαρές και απογοητεύσεις. Γνωρίζω τον τρόπο με τον οποίο εργάζεται και μου ταιριάζει απόλυτα. Είναι σημαντικό στην πρόβα τα πράγματα να προχωράνε χωρίς «τι, γιατί, πώς», χωρίς δηλαδή πολλές ερωτήσεις. Ακριβώς αυτό είναι για μένα το κέρδος από τη Σοφία. Έχει την ίδια σταθερή πορεία και πάθος μέσα στο χρόνο, σε σχέση με αυτό που αντιλαμβάνομαι ως θέατρο. Την καταλαβαίνω και την εμπιστεύομαι απόλυτα. Πέρυσι, σε σκηνοθεσία δική της, δουλέψαμε το Κόκ(κ)αλο που τραγουδούσε των αδελφών Γκριμ, ενώ παράλληλα δημιουργήθηκε η θεατρική ομάδα ΑΤΟΝΑλ, με την οποία η Σοφία συνεχίζει και σκηνοθετεί το Εσωτερικό του Μ. Μαίτερλινκ. Με ακριβώς τον ίδιο τρόπο αισθάνομαι και για τον Θέμελη Γλυνάτση, εμπνευστή της Knot Gallery. Toν γνωρίζω λιγότερο καιρό, ήταν αρκετός όμως, για να καταλάβω τον τρόπο που και αυτός προσεγγίζει το θεατρικό έργο. Η άρτια γνώση του και ο μοναδικός τρόπος με τον οποίο επιδιώκει να συνεργάζεται με ανθρώπους που εμπιστεύεται, δίνοντάς τους ευκαιρίες, με κάνει να νιώθω πραγματικά τυχερή που είμαι φέτος κοντά του σε μια τόσο σημαντική παράσταση.

Πέρσι στο Κόκ(κ)αλο που τραγουδούσε σας είδαμε σε μια παράσταση – performance με μεγάλο μέρος της να έχει τη μορφή σωματοποιημένου / σωματικού θεάτρου.  Πόσο δύσκολο μπορεί να είναι για τον ηθοποιό ένα τέτοιο έργο που χρησιμοποιεί το σώμα και όχι αποκλειστικά κάποιο κείμενο;

Είναι πραγματικά πολύ δύσκολο για τον ηθοποιό-performer να πρέπει να αποδώσει με το σώμα του –σε μεγάλο βαθμό– χωρίς πολύ κείμενο, ή καμιά φορά και χωρίς καθόλου κείμενο, ένα έργο, μια ιστορία. Εμένα, προσωπικά, με ενδιαφέρει το είδος αυτού του θεάτρου πάρα πολύ και έχω επιδιώξει στο παρελθόν, αλλά και τώρα, να έρχομαι σε επαφή σαν ηθοποιός με παραστάσεις αυτής της προσέγγισης. Μία απ’ αυτές ήταν η παράσταση Πενθέας Πάσχων σε σκηνοθεσία Ασπασίας Κράλλη στο Από Μηχανής Θέατρο στην οποία αναφέρθηκα και πρωτύτερα. Και την ξεχωρίζω σαν παράδειγμα, διότι ήταν βασισμένη στο μύθο των Βακχών χωρίς να γίνεται χρήση του λόγου. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να αφήνει στο θεατή την αίσθηση ότι έχει ακούσει ολόκληρο το κείμενο μόνο από τη χρήση των σωμάτων των ηθοποιών. Αυτό το εγχείρημα προϋποθέτει σκληρή σωματική άσκηση, πλήρη έλεγχο των εκφραστικών μέσων, συνεχή παρατήρηση και απόλυτη ετοιμότητα.

Ο Μωρίς Μαίτερλινκ είχε πει πως «στο πεπρωμένο μας δρουν μυστηριώδεις επιρροές από τις οποίες ξεχειλίζει το σύμπαν». Καθώς φέτος θα παίξετε σε έργο του, ποιες είναι οι δικές σας «μυστηριώδεις επιρροές» ;

Στο έργο του Το Εσωτερικό ο Μωρίς Μαίτερλινκ ακολουθεί το πεπρωμένο, που όμως καταλήγει πάντα στο θάνατο. Αυτή είναι, μοιραία, η κατάληξή μας. Κανείς δεν ξεφεύγει απ’ αυτόν. Τον ακριβή χρόνο μόνο δε γνωρίζουμε. Την ημέρα και την ώρα που θα επέλθει. Είναι το αντίθετο της γέννησής μας, για την οποία γνωρίζουμε την ακριβή ημέρα και ώρα. Σε αυτήν τη διαδρομή που μας αντιστοιχεί, οι επιρροές που δεχόμαστε σίγουρα είναι πολλές, καλές και κακές, σημαντικές και ασήμαντες. Για μένα οι καλλιτεχνικές «μυστηριώδεις επιρροές» θα έλεγα πως είναι Χάνεκε, Lully, Pina, Ίψεν.

Έχετε ασχοληθεί με θέατρο, με χορό, με τραγούδι, με κινηματογράφο. Πιστεύετε ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι ευέλικτος, όπως συμβαίνει και στο εξωτερικό, ή να εστιάζει σε μια μορφή τέχνης μόνο γιατί αλλιώς θα χάσει το στόχο του;

Ο καλλιτέχνης πρέπει να αγωνιά για όλα. Να έχει περιέργεια και να μην επαναπαύεται ποτέ. Η ενασχόληση με την κίνηση, το τραγούδι, τον κινηματογράφο, τη λογοτεχνία είναι μόνο κέρδος για τον ηθοποιό. Εργαλεία πρώτης ανάγκης. Θέατρο χωρίς αυτές τις γνώσεις και δυνατότητες είναι αδύνατον να υπάρξει. Έχουμε απομακρυνθεί πολύ –θέλω να πιστεύω– από τις εποχές που όλα αυτά θεωρούνταν περιττά. Και είμαι σίγουρη για το ότι, κι αν ακόμα δεν χρησιμοποιούνται όλα σε κάθε έργο ή σε κάθε ρόλο, ωστόσο υπάρχουν και διαμορφώνουν το «κυτταρικό σύστημα» του ηθοποιού. Τα συναντά χωρίς να το καταλαβαίνει, γίνονται η δεύτερη φύση του.

Όλο και πιο συχνά γίνονται μετακλήσεις σκηνοθετών παγκοσμίου φήμης για να σκηνοθετήσουν ελληνικές παραγωγές, όπως ο Olivier Py και ο Robert Wilson κατά την περσινή χρονιά. Τι έχουν να μάθουν κοινό και ηθοποιοί από τέτοιες παραστάσεις;

Το θέατρο είναι ζωντανή τέχνη. Προχωράει, επηρεάζεται, εξελίσσεται. Όταν τελείωσα τη σχολή, ταξίδεψα αρκετά, με στόχο να παρακολουθήσω παραστάσεις στο εξωτερικό. Πετρούπολη, Λονδίνο, Παρίσι, Λιθουανία. Τα τρία χρόνια της σχολής δεν είναι αρκετά για τον ηθοποιό. Μετά, όλα είναι προσωπική έρευνα και αναζήτηση. Εμένα πολλές από τις παραστάσεις αυτές άλλαξαν όλη την αντίληψή μου για τη ζωή και οδήγησαν τις επιλογές μου. Θέλω να σταθώ στο ταξίδι μου στη Λιθουανία, το 2004 στο φεστιβάλ Sirenos, που ξεκίνησε εκείνη τη χρονιά. Ήμουν εκεί, γνώρισα τον Cezaris Grauzinis, αλλά και τη Renate Jett, την οποία παρακολούθησα στην παράσταση του εξαιρετικού Krzysztof Warlikowski Καθαροί Πια της Sarah Kane, να ενσαρκώνει την ίδια τη Sarah Kane με μοναδικό τρόπο. Ο ίδιος ο Warlikowski, όταν μετά την παράσταση του εξέφρασα τον ενθουσιασμό μου, προσφέρθηκε και με ενημέρωσε με e-mail πως μου αφήνει, την ημέρα της αναχώρησής του, υλικό των προβών, καθώς και την αφίσα της παράστασης. Αυτό το ταξίδι στάθηκε η αφορμή για τη Renate Jett να έρθει και να σκηνοθετήσει στην Ελλάδα και για τον Cezaris Grauzinis να πάρει την απόφαση να ζήσει στην Ελλάδα! Ένα μεγάλο, αναμφίβολα, κέρδος. Παρουσιάσεις, επίσης, όπως αυτή του Robert Wilson στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών είναι πολύ σημαντικές, γιατί κοινό και καλλιτέχνες ακούνε για τη διαδικασία, την πρόθεση, την ανάγκη.

Με ποιον καλλιτέχνη Έλληνα ή ξένο θα θέλατε να συνεργαστείτε και γιατί;

Αν θα έπρεπε να διαλέξω μόνο έναν, αυτός θα ήταν ο Κώστας Φιλίππογλου, τον οποίο είχα και δάσκαλο. Πιστεύω στον τρόπο διδασκαλίας του, αγαπάει και σέβεται τους ηθοποιούς – είναι και ο ίδιος άλλωστε εξαιρετικός ηθοποιός - με μια καριέρα στο ενεργητικό του που θαυμάζω.

Θα κάνατε καλλιτεχνικές «εκπτώσεις» στην πορεία σας προκειμένου να υπάρχετε στα πράγματα και να έχετε δουλειά κάθε χρόνο;

Δεν θα έκανα καμία «έκπτωση» για το θέατρο. Το να δουλεύω κάθε χρόνο είναι πολύ ωραίο και σίγουρα επιθυμητό για κάθε ηθοποιό, όμως δεν είναι μια αγωνία που θα με οδηγήσει στο να χαλάσω κάτι από αυτά που με κόπο φτιάχνω όλα αυτά τα χρόνια. Τίμημα υπάρχει, μπορεί να σε ξεχάσουν, μπορεί να μη σε ξέρει κανείς. Αυτό, όμως, για μένα δεν είναι το ζητούμενο. Υπάρχουν τρόποι επιβίωσης, χωρίς να προδοθεί η καλλιτεχνική επιθυμία. Όλα είναι θέμα χαρακτήρα, προσωπικότητας. Ρομαντικά κάπως όλα αυτά, σίγουρα. Και καθόλου εύκολα στην πράξη. Μέχρι τώρα θεωρώ ότι έχω κρατήσει γερά.

Ποιά είναι τα επόμενα καλλιτεχνικά σας βήματα;

Προχωράμε με τους ΑΤΟΝΑλ, με στόχο και κάποια φεστιβάλ εκτός Ελλάδας. Σεμινάρια σωματικού θεάτρου στο Βερολίνο και ένα οπτικοακουστικό project, βασισμένο σε μια ιδέα της Σεβαστιάνας Αναγνωστοπούλου, η οποία έχει αναλάβει και τη σκηνοθεσία, με γυρίσματα το Δεκέμβριο.